نمایش تبلیغاتی علیه تروریسم؛ چرا ائتلاف ضد تروریسم عربستان پدید آمد؟

به گزارش خبرنگار گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا به نقل از روزنامه گاردین، طرح عربستان سعودی برای ائتلاف مسلمانان علیه تروریسم که اوایل صبح روز سه‌شنبه هفته گذشته در یک کنفرانس خبری در ریاض اعلام شد، تلاش دارد نشان دهد سعودی‌ها در مبارزه علیه داعش و کمک به غرب در این زمینه فعال هستند؛ اما جزئیات کلیدی در مورد اینکه این طرح چگونه کار می‌کند و آیا شامل نیروهای نظامی در خطوط نبرد می‌شود یا نه، هنوز نامشخص است.

اعلام تشکیل یک ائتلاف 34 عضوی از سوی محمد بن سلمان، شاهزاده و وزیر دفاع عربستان، مشخصا پاسخی به درخواست باراک اوباما بود که از کشورهای اسلامی خواست در نبرد علیه داعش جدیت بیشتری از خود نشان دهند. عربستان، امارات و اردن در ائتلاف بین‌المللی علیه داعش حضور دارند، اما نقششان بسیار کمرنگ بوده است. جنگ در یمن این روزها بیش از هر موضوع دیگری ذهن و فکر مقامات ریاض را مشغول کرده است. اعلام ناگهانی این خبر در حالی انجام شد که روابط ریاض و واشنگتن طی ماه‌های اخیر کاهش یافته است.

این طرح مورد استقبال آمریکا، انگلیس و تعداد دیگری از کشورها قرار گرفت و رسانه‌های دولتی عربستان نیز بارها بر این مساله تاکید کردند؛ اما دیپلمات‌های غربی می‌گویند این اقدام بدون هماهنگی با آنها بوده و اطلاعات اندکی در مورد آن منتشر شده است. عادل الجبیر، وزیر امور خارجه عربستان در جمع خبرنگاران در پاریس گفت که این ائتلاف در صورت نیاز، نیرو نیز به میدان جنگ اعزام می‌کند. وی همچنین ادعا کرد که هدف از این ائتلاف ایجاد زمینه‌ای برای همکاری بیشتر کشورهای اسلامی است.

مقامات سعودی در ابتدا اعلام کردند این ائتلاف علاوه بر کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و مصر، شامل ترکیه، پاکستان، مالزی و تعدادی از کشورهای آفریقایی همچون نیجریه و مالی نیز می‌شود. اما تنها یک روز از تشکیل این ائتلاف گذشته بود که کشورهایی همچون مالزی، لبنان و پاکستان حضور خود را دز این جریان رد کردند. از نکات جالب توجه غیبت ایران و عراق و سوریه در این ائتلاف است. بر همین اساس بود که حیدر العبادی، نخست‌وزیر عراق، اخیرا اعلام کرد از تشکیل این ائتلاف متعجب شده است. از سوی دیگر، اندونزی به‌عنوان بزرگ‌ترین کشور مسلمان و عمان که مستقل‌ترین کشور در حوزه خلیج‌فارس به‌حساب می‌آید، در این ائتلاف جایی ندارند.

تحلیلگران و کارشناسان عرب با انتقاد از این طرح اعلام کردند کشوری که خود به‌عنوان تشویق‌کننده افراط‌گرایی شناخته می‌شود، چگونه می‌تواند علیه افراطی‌ها وارد جنگ شود. عیاد البغدادی، تحلیلگر عرب، در این زمینه به گاردین گفت: «این ائتلاف در حقیقت یک نمایش تبلیغاتی است.» حیدر الخوئی، کارشناس عراقی در اتاق فکر «چتهام»، نیز تاکید کرد: «عربستان اکنون ریاست کمیته حقوق بشر سازمان ملل را بر عهده دارد و حال می‌خواهد ائتلافی علیه تروریسم را رهبری کند. این موضوع بیشتر شبیه به یک جوک است».

مصطفی علانی، کارشناس مرکز تحقیقات خلیج‌فارس، هم اظهار کرد: سعودی‌ها فکر می‌کنند تحت این فشار رسانه‌ای هستند که آنها مسئول شکل‌گیری داعش به شمار می‌آیند. آنها می‌خواهند با این طرح در نبرد رسانه‌ای چندان دست‌خالی نباشند. علانی با بیان اینکه داعش به پاسخ نظامی نیاز دارد، در گفت‌وگو با گاردین افزود: «ماهیت تروریسم در حال تغییر یافتن است. دیگر تنها تعقیب و گریز و انفجارهای انتحاری نیست. هم‌اکنون هدف آنها ایجاد یک کشور است».

برخی از کارشناسان مستقل نیز با دیده تردید به انگیزه‌های ریاض می‌نگرند. یک دیپلمات سابق در این زمینه گفت: اظهارنظرهای فراوانی وجود دارد که می‌گوید داعش و عربستان یکی هستند. سعودی‌ها تصور می‌کنند این یک راه برای نفی این موضوع است، درحالی‌که به‌هیچ‌وجه چنین نیست. برخی نیز می‌گویند قدرت‌گیری ایران یکی از دلایل تشکیل این ائتلاف بوده است.

به دلیل اختلافات شدید میان تهران و ریاض بر سر سوریه و یمن، سعودی‌ها می‌ترسند با لغو قریب‌الوقوع تحریم‌های هسته‌ای علیه این کشور، تهران جایگاه و موقعیت خود را تقویت کند. مایکل استفانس از مرکز خدمات سلطنتی در این زمینه می‌گوید: «این یک پیام سیاسی است و نه یک پیغام استراتژیک عملیاتی. این طرح بسیار تبلیغاتی به نظر می‌رسد، اما نباید فراموش کرد که هدف سعودی‌ها مقابله با ایران است و آن هم نه‌تنها در خاورمیانه بلکه در جاهای دورتری همچون نیجریه».