یک روانشناس تربیتی:
حذف تصویر دو دختر از جلد کتاب درسی نتیجه یک نگاه "خاص " و "مافیایی" است/ سانسور جنسیتی در بسیاری از کتاب ها اتفاق افتاده است
حذف طرح و تصویر دو دختر از روی جلد کتاب ریاضی یکی از مقاطع تحصیلی با موجی از واکنش‌ها از سوی شهروندان و کارشناسان همراه بود. کارشناسانی که معتقدند این اقدام به نوعی؛ ترویج فرهنگ تبعیض جنسیتی در بین دانش آموزان است.
به گزارش گروه رسانه‌های دیگر خبرگزاری آنا این روزها بعد از حاشیه هایی که به خاطر بازگشایی مدارس برای آموزش و پرورش ایجاد شده، وزیر این وزارتخانه با چالشی جدید مواجه شده است. چالش جدید آقای وزیر از جایی آغاز شد که تصاویری از جلد یکی از کتاب‌های درسی در فضای مجازی منتشر شد که در آن برخلاف سال‌های قبل تصویر دو دختر دانش آموز از آن حذف شده بود. این خبر در عرض 48 ساعت آنچنان موجی را از سوی شهروندانی که معتقد بودند این اقدام، به نوعی ترویج تبعیض جنسیتی است، به همراه داشت که به یکی از سوژه‌های داغ رسانه‌ها بدل شد. با این وجود بسیاری از کارشناسان بر این باورند که حذف تصویر دو دختر از روی جلد این کتاب درسی، به نوعی اقدامی هوشمندانه و از پیش طراحی شده از سوی برخی از جریان‌های خاص بوده است. محمد داوری ، معلم مدارس تهران و همچنین روانشناس تربیتی یکی از طرفداران همین نظریه است.
حذف تصویر دو دختر از روی جلد کتاب ریاضی یکی از مقاطع تحصیلی این روزها با واکنش های بسیاری از سوی افکار عمومی همراه بوده است. برخی از منتقدان این اقدام را اقدامی هوشمندانه و برخی دیگر – که اکثرا جزء مدیران آموزش و پرورش هستند - آن را خطایی سهوی عنوان می‌کنند. به‌عنوان یک معلم و همچنین یک روانشناس تربیتی، برداشتتان از این اقدام چیست و اینکه فکر می‌کنید این رخداد سهوی بوده یا عمدی ؟
راستش را بخواهید برخلاف دیدگاه افکار عمومی ؛ اصل این اتفاق از منظر کسانی‌که دستی در سیستم آموزشی ما دارند چیز عجیب و غیرمنتظره‌ای نیست. احتمالا می‌دانید که تالیف و چاپ و نشر کتب درسی در اختیار سازمانی به نام سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی است که رئیس آن توسط وزیر آموزش و پرورش تعیین می‌شود و جایگاهی در حد معاون وزیر را دارد. سازمانی که سال‌هاست به‌صورت جزیره‌ای و کاملا منفک از بدنه آموزش و پرورش عمل می‌کند و مستقل است و به کسی هم جوابگو نیست! یکی از مصادیق جزیره‌ای بودنش هم این است که رئیس آن یعنی آقای شیخ محمدیان بیش از 12 سال است که به شکلی عجیب بر مسند ریاست این سازمان تکیه زده و حکم می‌راند. در همین راستا در تدوین و طراحی کتاب‌های درسی نیز نگاهی ایدئولوژیک و سیاسی و سنتی خاص بر این سازمان سایه انداخته و آن را هدایت می‌کند. شما یک لحظه تصور کنید که کتاب‌های تالیف شده توسط این سازمان، در بیش از 100 هزار مدرسه این مملکت تدریس می‌شود و 15 میلیون دانش آموز ایرانی حداقل 10 کتاب از این کتاب‌ها را سالانه آموزش می‌بینند. حالا شما حساب کنید که این جریان فکری و ایدئولوژیک و سیاسی چقدر هوشمندانه می‌تواند بر بخش عظیمی از جمعیت کشور که هنوز افکار و دیدگاه‌هایشان در حال شکل گیری است، نفوذ داشته باشد؟!
پس فکر می‌کنید این سازمان یک سازمان مافیایی است که از سوی جریان سیاسی خاصی هدایت می‌شود تا نگاه فرزندان آینده ساز این مملکت را به سمت مسیر مورد نظر آنها هدایت کند؟
دقیقا. این سازمان حقیقتا یک سازمان مافیایی است. هم در تالیف کتب درسی و هم در نشر آنها. سازمانی که پیوند مافیای غیرقابل انکاری با مافیای کنکور و آموزشگاه‌های خصوصی و دستهای پشت پرده آن، دارند که امیدواریم حداقل به بهانه‌ای که امروز دست داده، به این مسائل هم رسیدگی شود. در واقع حذف تصاویر دختران از روی جلد یکی از کتاب‌های درسی نوک قله کوه یخی بزرگی است که نشان از نگرش نگاهی خاص حاکم بر این سازمان است.
پس شما هم جزء آن دستهای هستید که معتقدند که این اقدام عمدی بوده است. درست است؟
اگر نخواهیم بگوییم عمدی است می توانیم بگوییم "تصادفی " نبوده است! در واقع این اقدام یکی از مصادیق غلبه نگاه جنسیتی بر نگاه‌های جامعه شناسی است. من از اینکه برخی از شهروندان از حذف این تصویر و یا تغییرات جنسیتی مشابه در کتب درسی تعجب می‌کنند، تعجب می‌کنم چون اگر غیر از این بود جای تعجب داشت!
و به‌عنوان یک روانشناس تربیتی تصور می‌کنید این‌گونه اقدام‌ها در تغییر نگاه دانش آموزان تا چه حد موثر است؟
خیلی موثر است. اصولا ثابت شده که بچ ها نسبت به تصاویر بسیار حساس هستند. حتما شما هم هنوز تصاویری از کتاب‌های درسیتان را در گوشه ذهنتان دارید. تصاویر درس پتروس فداکار که انگشت خود را در سوراخ سدی فرو کرد و از شکستن آن جلوگیری کرد یا تصویر دهقان فداکار که پسری را نشان می داد که پیراهن خود را آتش زد تا قطاری را از متوقف کند و جان ده‌ها نفر را نجات دهد ... چرا ؟ چون دانش آموزان با تصاویر ارتباط خوبی را برقرار می‌کنند. این ارتباط تا حدی است که گاهی حواس دانش آموز را سر کلاس درس، نسبت به صحبت‌های معلمش پرت می‌کند و به دنیای خیال می‌برد. از لحاظ روانشناسی نیز تصاویر از لحاظ مفهومی و بصری پلی بین تخیلات و ذهنیات و مفاد درسی محسوب می‌شوند. حتی بسیاری از روانشناسان بر این باورند که تصاویر از متن کتاب هم مهم‌تر هستند.
این تغییر و حذف تصاویر دختران فقط در یک کتاب اتفاق افتاده یا در کتاب‌های مقاطع دیگر هم بوده است؟
تا جایی‌که من می‌دانم و از همکارانم در مدارس نیز شنیده‌ام، امسال این سانسور جنسیتی، در بسیاری از کتاب‌ها اتفاق افتاده است. مثلا در مقاطعی که خودم تدریس دارم، در کتاب تفکر و سبک زندگی پایه هفتم یا در کتاب تصویر و سواد رسانه‌ای نیز شاهد همین نگاه مردسالارانه در جلد کتاب‌ها هستیم. در حقیقت این نگاه؛ معلول نگاه مردسالارانه در جای جای کشور ماست. از مجلس و صنعت گرفته تا تمامی بخش‌های دیگر جامعه.
خب این چه عواقبی برای آینده دانش آموزان دارد؟
ساده است... همین کارهای ساده باعث می‌شود تا کم کم پسران خود را نژاد برتر بدانند و دختران را تحقیر کنند و به دختران نیز این‌گونه القا شود که جنس دوم هستند و عزت نفس آنها روز به روز کمتر و کمتر شود و شاهد افزایش خشونت برادران نسبت به خواهران و مردان نسبت به همسرانشان باشیم.
و وظیفه آموزش و پرورش به‌عنوان متولی این موضوع – که البته به نظر می‌رسد در این زمینه قصور داشته – چیست؟
انتظار داریم که آموزش و پرورش به‌عنوان متولی این موضوع؛ برای حذف تصاویر جنسیتی و فرهنگسازی یک نگاه انسانی در حوزه اشکال کتاب‌های درسی و محتوی آنها تلاش بسیار موثرتری را داشته باشد. چرا که برتری به ویژگی‌های فردی مرتبط است نه به جنسیت. اصول روانشناسی بر اساس رعایت تفاوت‌های فردی بنا شده‌اند. دختر و پسر نیز از لحاظ شخصیتی و به‌صورت ذاتی با هم متفاوت هستند نه به‌خاطر جنسیت آنها.
بعد از انتشار خبر یاد شده، واکنش دانش آموزان در مدارس چگونه بوده است؟
هم دانش آموزان و هم والدین و هم فرهنگیان، همه و همه نسبت به این مسئله معترض بودند و همگی خواستار حذف این نگاه جنسیتی در سیستم آموزشی ما بوده‌اند. و از آن مهم‌تر اینکه در طول این مدت حتی به یک مورد هم برنخوردم که در مقام دفاع از این اقدام برآمده باشد. به نظرم این خیلی خوشحال کننده است که جامعه و افکار عمومی ما تا این حد زنده است و به اینجور مسائل واکنش نشان می‌دهد و اینکه با وجود تمامی فشارهای موجود باز هم مردم خودشان بهتر از هر کسی می‌دانند که چگونه نسبت به مسائلی این‌چنینی واکنش نشان دهند؛ آنهم به مدد فضای مجازی.
فکر نمی‌کنید این مشکلات ناشی از سنتی و هیئتی بودن سیستم آموزشی ما باشد؟
دقیقا. آموزش و پرورش ما هم سنتی است و هم سیاسی و هم متمرکز و هم ایدئولوژیک. اینها 4 عاملی هستند که ناکارآمدی خروجی آموزش و پرورش ما را موجب شده اند و به هیچ‌عنوان قابل دفاع نیستند. مواردی که باید برای رفع آنها راهکارهایی جدی اتخاذ شود وگرنه نباید منتظر کارآمدی این سیستم عریض و طویل آموزشی باشیم.
منبع: موج
انتهای پیام/4127
انتهای پیام/
