در سال 1430 بیش از 21 میلیون نفر از جمعیّت 93 میلیونی ایران، سالمندِ بالای 65 سال هستند!

گروه اجتماعی خبرگزاری آنا-بهزاد خلیلی؛ ترکیب یا ساختار سنّی جمعیّت از مهم‌ترین شاخصه‌های جمعیّتی یک کشور محسوب می‌شود. این شاخصه نشان می‌دهد که سهم جمعیت فعال( نیروی در سنّ کار) و غیر فعّال( کودکان و سالمندان) یک کشور از کلّ جمعیت آن کشور چه مقدار است؟ جامعه‌ای که بیشتر افراد آن در سنّ فعالیت( 15-64 سال) قرار داشته باشند، ظرفیت و امکان بسیار زیادی برای رشد و پیشرفت دارد.

دوره‌ای که در آن بیش از دو سوم جمعیّت یک کشور در سنّ کار و فعّالیّت قرار داشته باشند و کمتر از یک‌سوم جمعیت آن نیروی غیر فعال(کودکان و سالمندان) باشند، پنجره جمعیتی نامیده می‌شود.

پنجره یا فرصت جمعیتی در تاریخ جمعیتی هر کشور فقط یک‌بار رُخ می‌دهد و سال‌های زیادی به طول نمی‌­انجامد. چنین فرصتی معمولاً چند دهه (حدود ۴ دهه) دوام می‌آورد و اگر به‌درستی هدایت شود می‌تواند به میزان قابل توجهی به پیشرفت کشور کمک کند.

طبق اعلام آمار و پیش‌بینی سازمان ملل، در سال 2020(1399) بیش از 65% جمعیت جهان در سن کار ( 15 تا 64 سال) قرار دارند. در سال 2050 میلادی( 1429 شمسی) این رقم به 63% می‌‌رسد و در سال 2100، حدود 60% از جمعیت جهان همچنان در سنّ فعالیت قرار خواهند داشت.

شکل 1- سیر تغییر اندازه‌ی گروه‌های سنّی جمعیت جهان از سال 1950 تا 2100 میلادی

همانطور که در شکل (1) مشاهده ‌می‌شود، آهنگ کاهش جمعیت فعّال جهان بسیار آرام و همچنین روند افزایشی جمعیّت سالمند بالای 65 سال نیز آرام است. امّا وضعیّت ترکیب ساختار سنّی جمعیت ایران به شکل دیگری است.

مطابق با آمار و پیش‌بینی سازمان ملل، در سال 2020 میلادی( 1399 شمسی)، بیش از 70.3% از جمعیّت 83 میلیونی ایران در سنّ کار قرار دارند و تنها 6.2% از جمعیت کشور را افراد سالمند بالای 65 سال تشکیل می‌دهند. در حال حاضر ایران در فرصت یا پنجره جمعیتی قرار دارد. گفتنی است که این ویژگی در ایران از اواخر دهه ۱۳۸۰ شروع شده و در دهه ۱۴۲۰ پایان می‌یابد.

در سال 2050 میلادی (1429 شمسی)، دیگر جمعیت ایران در فرصت جمعیّتی قرار ندارد و فقط حدود 62.2% از جمعیّت کشور در سن فعالیّت قرار دارند، این درحالی است که بیش از 21 میلیون نفر از جمعیت 93 میلیونی ایران در آن سال را افراد سالمند بالای 65 سال تشکیل خواهند داد؛ چیزی در حدود 23% از جمعیت کشور.

همانطور که در شکل (2) نیز نشان داده شده است، روند کاهشی جمعیت فعال ایران ادامه دار است، به گونه‌ای که در سال 2100، فقط 53.5% (کمی بیشتر از نصف) از جمعیت ایران نیروی کار محسوب می‌شوند و از جمعیت 72 میلیونی ایران در آن سال، بیش از 24 میلیون ایرانی بالای 65 سال قرار خواهند داشت؛ به عبارت دیگر بیش از 33% ( یک سوم) جمعیّت ایران در سال 2100 را سالمندان بالای 65 سال تشکیل خواهند داد.

شکل 2- سیر تغییر اندازه‌ی گروه‌های سنّی جمعیت ایران از سال 1950 تا 2100 میلادی

روند افزایشی جمعیّت افراد بالای 65 سال ایران بسیار سریع است و تا سال 2100، سهم جمعیت سالمندان بالای 65 سال از جمعیّت کلّ کشور در مقایسه با کشورهایی همچون روسیه، عربستان سعودی، هند و حتی به نسبت میانگین جهانی بسیار بالاتر خواهد بود.

نمودار 1- سهم( %) جمعیت افراد + 65 سال کشورها از کلّ جمعیت آن کشور؛ از سال 2000 تا 2100

کاملاً بدیهی است که این روند غیرطبیعیِ افزایشی جمعیّت سالمند بالای 65 سال در ایران با روند غیرطبیعیِ کاهشی جمعیت فعال و نیروی کار همزمان خواهد بود. همانطور که از نمودار (2) مشخص است، سهم نیروی فعّال ایران از کل جمعیت کشور در مقایسه با متوسط جهانی و کشورهایی همچون هند، روسیه و حتی عربستان سعودی بسیار پایین‌تر خواهد بود.

نمودار 2- سهم( %) نیروی کار( 15-64 سال) کشورها از کلّ جمعیت آن کشور؛ از سال 2000 تا 2100

در نمودار (2)، درآمدزایی، مصرف، و در نتیجه هزینه‌زا بودن یک فرد در طول زندگی‌اش بررسی شده است. این نمودار نشان می‌دهد که هزینه‌های سالمندان از هر گروه سنّی دیگری بالاتر است.

نمودار 3- میانگین تولید و مصرف یک فرد در طول زندگی

در نمودار فوق نشان داده شده است که یک فرد قبل از رسیدن به سنّ کار و فعالیت تنها مصرف کننده است و پس از سنّ 15 سالگی( شروع سنّ فعّالیّت)، به تدریج درآمد فرد افزایش می‌یابد تا اینکه پس از حدود ۲۵ سالگی درآمد فرد از مصرف وی بیشتر می‌شود. این وضعیت تا اواخر دهه ۵۰ زندگی یک فرد ادامه دارد تا اینکه پس از سنین بازنشستگی و رسیدن به سالخوردگی ضمن کاهش درآمد، هزینه‌های جاری افراد همواره رو به افزایش خواهد بود. هزینه‌هایی چون: هزینه‌های در حوزه‌ سلامت و بهداشت، مراقبت و نگهداری، حقوق بازنشستگی و...

بروز مشکلات جدّی در حوزه‌ی اقتصاد، صنعت، تولید، فرهنگ و مسائل اجتماعی کشور نتیجه‌ی افزایش افسارگیسخته‌ی جمعیت سالمند و کاهش غیرطبیعی نیروی فعّال جامعه است. افزایش امید به زندگی از یک سو و از سوی دیگر با توجه به روند نگران‌کننده کاهشی تعداد موالید در ایران، کشور را در آینده با بحران پیری جمعیّت رو به رو خواهد کرد. بحرانی که بیرون آمدن از آن بسیار دشوار است.

انتهای پیام/4076/