علم بدون دیپلماسی آب راکد است/ ارتباط دوسویه علم و فناوری با سیاست خارجی

گروه استان‌های خبرگزاری آنا؛ دیپلماسی عمدتاً به قواعد و قوانینی اطلاق می‌شود که روابط بین‌الملل را از طریق دیدار و گفتگوهای دیپلمات‌های رسمی برقرار می‌کند. به عبارت ساده‌تر دیپلماسی مجری سیاست خارجی در چارچوب قوانین و چشم‌اندازهای سیاست خارجی هر کشور است. در واقع به این قوانین دکترین سیاست خارجی گفته می‌شود که از طریق رئیس هر حکومت یا وزیر امور خارجه اعلام می‌شود و دیپلماسی باید در خدمت این دکترین قرار بگیرد.

دیپلماسی علمی قرار است از طریق سازوکار دیپلماسی بین دولت‌ها، مؤسسات، متخصصان و مردم ارتباط و تعامل هدفمند ایجاد کند. بی‌شک اگر کشوری به‌دنبال ایجاد فرصت برای توسعه علمی، فناوری و نوآوری باشد، تنها راه دستیابی به آن، دیپلماسی علمی است.

بهره جستن از ظرفیت‌های علم و فناوری برای تحقق اهداف سیاست خارجی دولت‌ها و بهره‌گیری از ابزارهای دیپلماتیک و سیاست خارجی برای ارتقای علم و فناوری در درون کشورها را نیز می‌توان از دیگر نتایج دیپلماسی علمی نام برد.

دکتر محمدمهدی طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی 26 خرداد در بخشنامه‌ای «آیین‌نامه دیپلماسی علمی دانشگاه آزاد اسلامی» را ابلاغ کرد.

به همین مناسبت با پیام نجفی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان اصفهان در این‌باره به گفتگو نشستیم که مشروح آن را می‌خوانید.

آنا: دیپلماسی علمی چه کمکی به پیشرفت حوزه فناوری و ارتقای علمی کشور می‌کند؟

نجفی: ابتدا باید بدانیم که هیچ کشوری نمی‌تواند در دنیا به‌صورت جزیره‌ای و بدون ارتباط با سایر کشورها اهداف خود را پیش ببرد؛ پس همانطور که دیپلماسی در عرصه سیاست، اقتصاد، فرهنگ و هنر ضرورت دارد، در عرصه علم و فناوری نیز ضرورتی انکارناپذیر است. ارتباط بین علم و فناوری با سیاست خارجی، ارتباطی دوطرفه است که از یک‌طرف علم و فناوری به دیپلماسی خدمت می‌کند و از طرف دیگر دیپلماسی به علم و فناوری کمک می‌کند. هر مقدار به جلو می‌رویم، می‌بینیم علم و فناوری در عرصه تحولات بین‌الملل نقش جدی‌تری پیدا می‌کند.

دانشگاه‌ها باید به عنوان سفیران علمی یک کشور در عرصه بین‌الملل فعال باشند

بنابراین دانشگاه‌ها باید به عنوان سفیران علمی یک کشور در عرصه بین‌الملل فعال بوده و هم دانش روز دنیا را بومی‌سازی کرده و از طرف دیگر نقش ایران را در دانش بشری به‌عنوان سیاست‌گذار علمی مطرح و تولیدات دانش‌بنیان را در این شرایط خاص اقتصادی به مرحله صادرات نزدیک کنند تا کشور در زمینه درآمدزایی غیرنفتی با قدرت به پیش برود؛ بنابراین بدون توجه به دیپلماسی، علم مانند آب راکد عمل می‌کند؛ چراکه دنیا مانند یک دهکده جهانی بوده و لازم است در این عرصه حضوری فعال داشته باشیم تا ایران نقش نخست را در عرصه تحولات جهانی بازی کند.

آنا: به نظر شما پرداختن به دیپلماسی علمی چه ضرورتی برای جامعه علمی و دانشگاهی دارد؟

نجفی: سؤال شما را با طرح یک سؤال پاسخ می‌دهم، آیا می‌توانیم در گوشه‌ای از دنیا بمانیم و با تحولات بیگانه باشیم؟ آیا با همان داروهای چند دهه قبل بیماری‌های جدید را درمان می‌کنیم؟ آیا هنوز از تلفن سیمی به جای تلفن همراه بهره می‌بریم؟ و هزاران سؤال مشابه که نشان می‌دهد نمی‌توانیم منفعل باشیم، آن هم به دو دلیل اصلی و هزاران دلیل فرعی.

یک دلیل نیاز کشور به علم روز به‌منظور پیشرفت در همه زمینه‌ها و دلیل دوم برجستگی در سطح بین‌الملل به‌منظور مراودات جهانی و صدور علم و تولید ثروت از دانش است؛ بنابراین جامعه علمی کشور نیز باید به مثابه اقتصاددانان و سیاست‌مداران در این عرصه فعال باشند، علاوه‌بر اینکه سایر عرصه‌ها برای موفقیت به عرصه علمی نیازمندند و کشوری که بنیه علمی خوبی داشته باشد، می‌تواند سبب تقویت سایر عرصه‌ها شود؛ بنابراین نمایندگان علمی و دانشگاهی باید مرتباً عرصه‌های علمی را رصد کرده و حضوری پایدار در این حوزه داشته باشند تا کشور در تحولات مختلف مصون باشد و از طرف دیگر در مسیر موفقیت با سرعت بیشتری گام بردارد.

آنا: پژوهش‌های مشترک علمی و فناوری چگونه موجب ارتقای علمی دانشگاه‌ها می‌شود؟

نجفی: قطعاً تعامل میان یک یا چند کشور نه تنها سبب انتقال دانش می‌شود؛ بلکه به توسعه آن در همه زمینه‌ها کمک می‌کند. اگر بتوانیم دانشی را به کشوری منتقل کنیم، یعنی برتری علمی خود را ثابت کرده‌ایم؛ چراکه اگر به تاریخ علم در جهان نگاه کنید، همیشه نام ایران و ایرانی قابل مشاهده بوده است. پس دانشگاه‌های امروز باید دنباله‌رو موفقیت‌های تاریخی ما باشند؛ اما از طرف دیگر نبود وابستگی علمی با انفعال و گوشه‌گیری رخ نمی‌دهد، بلکه باید دانش روز را فراگرفته و با بومی‌سازی آن به اشاعه در سطح کشور کمک کنیم تا شاهد بهبود روزافزون شرایط علمی کشور در دنیا باشیم؛ زیرا ایران باید طلایه‌دار علم در منطقه و دنیا باشد.

آنا: به‌اشتراک‌گذاشتن تجربیات علمی کشورها چه تأثیری بر شکوفایی علمی نخبگان دانشگاهی دارد؟

نجفی: وقتی یک کتاب علمی می‌خوانید، از تجربیات دیگران بهره می‌برید، پس یک کشور قطعاً عالم به همه علوم نیست و کشوری موفق خواهد بود که بتواند با تعامل سازنده با دیگر کشورها و فراگیری تجارب آنها و منطبق‌سازی با شرایط کشور به بهترین نحو در عرصه علمی موفق شود و استادان و عالمانی در این راه موفق خواهند بود که بتوانند در عرصه مباحث علمی در دنیا حضوری موفق داشته و علاوه بر عرضه تجارب به فراگیری تجارب سایران نیز بپردازند؛ چراکه در عرصه دیپلماسی علمی هم باید یاددهنده و هم یادگیرنده باشید و هرگز این دو امر با هم منافات ندارند؛ بنابراین یاددادن نیز موجب یادگرفتن می‌شود و تعامل با سایر کشورها و به اشتراک‌گذاری تجارب می‌تواند موجب شکوفایی علمی شود.

آنا: حرکت دانشگاه آزاد اسلامی را برای تحقق دیپلماسی علمی چگونه ارزیابی می‌کنید؟

نجفی: دانشگاه آزاد اسلامی یک تفاوت بارز با سایر دانشگاه‌های کشور دارد و آن به‌هم‌پیوستگی و اتحاد علمی تمام واحدهای این دانشگاه و پیروی از سیاست‌های واحد سازمان مرکزی است؛ بنابراین واحدها به‌صورت جزیره‌ای عمل نکرده و با یک ید علمی واحد در دنیا شناخته می‌شوند و این سبب برتری 400 واحد دانشگاهی آزاد کشور در سطح دنیاست؛ چراکه تجربه و مجموعه‌ای از توانمندی‌ها در یک قالب واحد به‌سرعت بین این واحدها منتشر می‌شود و این یعنی تفوق یک لشگر بزرگ علمی در قیاس با یک دسته یا گردان علمی؛ چراکه لشگر مجموعه‌ای از گردان‌هاست که همه برای تحقق یک هدف کار و تلاش می‌کنند.

تمرکز دانشگاه آزاد اسلامی بر مهارت‌آفرینی است و این دانشگاه در عمر کوتاه خود گوی سبقت را از بسیاری از دانشگاه‌ها ربوده و در حال حرکت و توفیق در عرصه دیپلماسی علمی است.

بیشتر بخوانید:

دیپلماسی علمی برای کشور فرصت است/ نقش دیپلماسی علم در رفع چالش‌ها

دیپلماسی علمی موجب ارزآوری می‌شود/ توانایی ایران برای انتقال فناوری و علم به همسایگان

اما این به معنای موفقیت 100 درصدی نیست؛ بلکه توقف در عرصه علمی یعنی شکست؛ بنابراین این حرکت علمی خوب دانشگاه آزاد اسلامی که سبب ورود و علاقه‌مندی دانشجویان خارجی در آن شده است و راه‌اندازی واحدهای دانشگاه آزاد خارج از کشور به علت این استقبال نباید موفقیت نهایی قلمداد شود؛ بلکه با حمایت بیشتر از طرح‌های کارآفرین نه تنها دانشگاه آزاد اسلامی قادر به شکستن بسیاری از انحصارهای علمی دنیاست؛ موجب رفع وابستگی کشور به واردات نیز می‌شود که نمونه بارز آن تولید بذر هیبرید در واحد دانشگاهی اصفهان است.

آنا: دیپلماسی علمی به چه میزان می‌تواند در رفع چالش‌های کشور مؤثر واقع شود؟

نجفی: عملاً دیپلماسی علمی نقش محوری در رفع چالش‌های کشور دارد؛ چراکه سیاست، اقتصاد و .... خود نوعی علم هستند و اگر در عرصه دیپلماسی علمی صرفاً به دنبال برون‌دادها نباشید و به‌دنبال کشف نتایج و تعمیم آن به کشور باشید، آنگاه شاهد رفع چالش‌ها خواهیم بود.

از طرف دیگر باید به شرایط سایر کشورها نگاه کنیم و اگر یک دستاورد علمی را بدون کم و کاست در کشور اجرا کنیم، شاید موفق نشویم؛ چراکه شرایط کشور را درست بررسی نکرده‌ایم. از این رو نخست باید چالش را سنجید، نیازها را بررسی کرد، مخاطرات را پیش‌بینی کرد و سپس برحسب شرایط در عرصه دیپلماسی فعال شد و به‌دنبال و نه فقط نتایج بلکه فرایندها بود، آنگاه شاهد رفع یک چالش خواهیم بود.

انتهای پیام/4103/4062/