رشته‌های علوم انسانی؛ پشتوانه‌ای در بحران کرونا

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری آنا به نقل از پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، حسینعلی قبادی رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، در نشست مشترک اندیشمندان و مسئولان مؤسسات دانشگاهی، پژوهشگاهی و حوزوی که با حضور دکتر حسن روحانی، رئیس‌جمهور کشورمان برگزار شد، ضمن ارائه گزارش اقدامات صورت‌گرفته در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برای مقابله با کرونا اظهار کرد: این پژوهشگاه با عنایت به تراز ملی و تمدنی خود در سطح کشور که به عنوان قدیمی‌ترین، بزرگ‌ترین و متنوع‌ترین سازمان پژوهشی حوزه علوم انسانی فعالیت می‌کند، از ابتدای شیوع بیماری کرونا در صدد برآمد که با تدوین طرحی راهبردی؛ حوزه‌های مختلف علوم انسانی و اجتماعی و تعاطی آنها با حوزه‌های دیگر دانش -از جمله پزشکی- را به عنوان یک مبدأ برای فعالیت‌های راه‌گشای پژوهش‌های کاربردی قرار دهد و با دعوت از فرهیختگان برجسته‌ رشته‌های مختلف علوم انسانی و پزشکی، موضوع را به جهت تأثیرات ماندگار و پایدار آن بازکاوی کرده و از دل این بررسی‌ها، راهکارهای عملیاتی برای حوزه سیاست‌گذاری استخراج کند.

وی با اشاره به هفت اقدام مهم پژوهشگاه، گسترش و ترویج راهبرد امیدآفرینی از طریق به کارگیری حداکثری از فضای مجازی در سه بخش را یکی از این اقدامات برشمرد و گفت: اول، با عنایت به ذائقه عمومی جامعه به سمت بهره‌گیری از دانش در فضای مجازی و همچنین وضعیت نامناسب برای انتشار آثار به صورت کتاب حرکت کردیم؛ یکی از سیاست‌های پژوهشگاه در این دوران، تشویق اعضای  هیأت علمی به انتشار دیدگاه‌ها و تحلیل‌های خود در فضای مجازی و تسهیل دسترسی همه مخاطبان اجتماعی به این دیدگاه‌ها بوده است. در این‌زمینه، تاکنون بیش از ۱۰۰ یادداشت، مصاحبه و تحلیل علمی از سوی اعضای  هیأت علمی پژوهشگاه در وب‌سایت‌ها، شبکه‌های اجتماعی و به‌طور کلی فضای رسانه‌ای منتشر شده و به سهولت در دسترس عموم مخاطبان قرار گرفته است.

قبادی ادامه داد: دوم، پژوهشگاه ضمن راه‌اندازی «پویش رسانه‌ای امید» با انتشار فایل‌های تصویری استادان برجسته‌ علوم انسانی کشور در فضای مجازی، دیدگاه‌های امیدبخش از منظر رشته‌های مختلف علوم انسانی را به جامعه تزریق کرده و این مسیر را ادامه می‌دهد.

وی ادامه داد: پژوهشگاه در بخش سوم برگزاری همایش بین‌المللی مجازی «ابعاد انسانی و اجتماعی کرونا در ایران» را در دستور کار قرار داد و تاکنون ۶ جلسه از پیش‌نشست‌های این همایش را با عناوین متنوع و سخنرانی استادان رشته‌های مختلف برگزار کرده است و همایش اصلی نیز در پایان خردادماه برگزار خواهد شد.

رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی گفت: ایجاد پایگاه داده‌های کرونا در حوزه‌ علوم انسانی دومین اقدام مهم ما بوده است که با هدف جمع‌آوری و ایجاد حلقه هم‌افزایی، انسجام و ارتباط میان آثار مختلف منتشره در مورد کرونا در فضای مجازی و حقیقی در رشته‌های مختلف علمی، تدوین شده است و در حال حاضر در حوزه مبانی ساختاری در حال تدوین و راه‌اندازی است.

وی با اشاره به طرح بزرگ و مستندسازی و گردآوری داده‌های تاریخی مربوط به کرونا در فرهنگ عمومی کشور، افزود: این طرح که از پایان اسفند ماه شروع شده و مراحل مقدماتی آن نیز پیش رفته است و در بیانات مقام معظم رهبری در تاریخ ۲۱ اردیبهشت ۱۳۹۹ نیز این اقدام لازم دانسته شده است، از جمله طرح‌هایی است که از آغاز شیوع کرونا در ایران، در دستور کار پژوهشگاه قرار گرفت و اجرای آن با توجه به ابعاد مختلف مسأله نیازمند حمایت جدی نهادهای مسئول است تا گزارش طبقه‌بندی‌شده، تحلیلی و نظام‌مند از روند شیوع و کنترل و مدیریت این بیماری فراگیر (پاندمی) در کشور در چارچوب رویکردی تمدنی و فرهنگی تدوین شود تا در آینده در صورت وقوع شرایط ناگوار مشابه، از تجربیات به‌دست آمده به بهترین وجه استفاده شود.

قبادی، طراحی راه‌اندازی پرتال جامع ابعاد علوم‌انسانی و فرهنگی کرونا در ایران را چهارمین اقدام این پژوهشگاه دانست و تصریح کرد: انتشار سلسله مجلدات «علوم انسانی و کرونا» با بهره‌گیری از نظرات استادان برجسته‌ رشته‌های مختلف علوم انسانی از دیگر اقدامات ماست که با عنوان «رنج جدید، گنج امید» جلد نخست آن منتشر شده و جلد دوم آن نیز تا خردادماه منتشر خواهد شد.

رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، اختصاص چند شماره از مجلات علمی، پژوهشی میان‌رشته‌ای پژوهشگاه به موضوع کرونا و تشویق اعضای هیأت علمی به ارتباط بی‌واسطه‌ علمی با عموم جامعه به صورت انتشار آثار و اندیشه‌ها در قالب جستارهای علمی و پژوهشی در فضای مجازی را از دیگر اقدامات پژوهشگاه معرفی کرد و گفت: تدوین دست‌کم ۲۰ طرحنامه علمی رشته‌ای و میان‌رشته‌ای در بررسی چالش‌های حاد اجتماعی ناشی از شیوع این بیماری فراگیر در کشور به منظور انجام تحقیقات بنیادین در این زمینه  از سوی اعضای  هیأت علمی پژوهشگاه ارائه شده است. این طرح‌نامه‌ها به وزارت عتف ارائه شده است و در صورت حمایت‌های جدی مسئولین، ثمرات آن می‌تواند در تدوین راهبردهای کلان آینده‌ی کشور مفید فایده افتد.

منطق بنیادین ظرفیت علوم انسانی ایران در این مواجهات

قبادی در ادامه با اشاره به ظرفیت‌های علوم‌انسانی در رویارویی ایران با کرونا به‌عنوان نمودی از کارکرد تمدن حکمت‌بنیان گفت: رفتارها و هنجارهای ایرانی در طول تاریخ کهن این سرزمین نشان داده که ملت ما همواره با حکمت‌مداری، حلم و اندیشه شهودی و باور به اتصال به قدسیت از پس مصیبت‌های گوناگون برآمده و تمدن خود را تداوم بخشیده است.

وی افزود: جهان‌نگری شهودی و حکمت اشراقی و منش ایرانی از دوران‌باستان تا زمان ظهور اندیشه و ادبیات عرفانیِ ایرانِ پس از اسلام و آمیختگی آموزه‌های دینی و ملی؛ ملتی مقاوم، پرشکیب و والا تربیت کرده که با امیدزایی مستمر خود، همواره گوهر تمدن ایرانی را شیرازه‌ حیات و وجهه‌ همت خویش برای پاسداری از هویت اسلامی‌– ایرانی قرار داده و همین پیوند، تمدن حکمت‌بنیان ایرانی_ اسلامی را پی‌ریزی کرده است.

قبادی ادامه داد: امروزه از این هم‌افزایی می‌توانیم درس گرفته و در رویارویی با کرونا با حفظ مرزهای دانش‌نوین به تمامی‌ به‌کار گیریم که می‌توان گفت، اگر علوم تجربی به‌دنبال آسایش بشر است، علوم انسانی به تکمیل آرمان این علوم می‌پردازد و به آسایش و آرامش آدمی می‌اندیشد.

وی با بیان این که در ایران امروز، برخی از مصادیق پیوند میان وجه پزشکی و درمانی با علوم‌انسانی و شاخه‌های گوناگون آن در فرایند رویارویی با بلای جهانی کرونا را می‌توان در قالب مقولات "مقابله با اضطراب"، "ارتقای حس نوع دوستی و یاری به هموطنان و پیوند آن با حسّ جهانی از موضع فرهنگی و فرهیختگی به عنوان روح تمدن ایرانی اسلامی"، "تقویت سرمایه اجتماعی"، "تحول جدی نظام آموزشی کشور در دوران پساکرونا"، "دفاع همه‌جانبه از منافع ملی در عرصه بین‌الملل"، "ماندگارسازی فرصت خلق شده در حوزه محیط زیست و فرهنگ سلامت"، "حفظ آئین‌ها"، "کمک به تحقق عدالت اجتماعی و عدالت در حوزه سلامت"، "ارتقای سبک زندگی و تقویت نهاد خانواده" و "تقویت آرامش خانواده" اشاره کرد.

قبادی ادامه داد: از ظرفیت علوم‌انسانی در کنترل و مقابله با اضطراب‌های ناشی از خطرهای پیچیده و نامعلوم و بی‌سرانجام کرونا از طریق اتکا به رشته‌هایی چون روانشناسی، الهیات، علوم‌ تربیتی، هنرها، ادبیات، تاریخ، فلسفه و حقوق می‌توان بهره برد.

وی افزود: یکی دیگر از کارکردهای علوم‌انسانی در این موقعیت خطیر کشور تقویت حس نوع‌دوستی و کمک به هموطنان، به‌ویژه اقشار ضعیف در عین حال به دلیل پشتوانه عظیم تمدن حکمت بنیادین، تقویت حس جهانی است که رشته‌های مختلف الهیات، علوم‌تربیتی، مدیریت، ادبیات، فقه و حقوق، تاریخ، جامعه‌شناسی و روانشناسی در این ارتباط بیشتر می‌توانند مدد برسانند، به‌ویژه آنکه ادبیات جذاب و شکرین فارسی آمیخته از حکمت، فلسفه، الهیات، عرفان و اخلاق در این مسیر خطیر بسیار راه‌گشا است: هنگامی‌که مردم دچار حرمان و مصیبت هستند، سعدی این چنین ژرف‌نگرانه از زبان یکی از بزرگان، ضرورت حس نوع‌دوستی و درد مشترک انسانی را بیان می‌کند: چو بیند کسی زهر در کام خلق      کیَش بگذرد آب نوشین به حلق؟

رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تصریح کرد: ادبیات فارسی مشحون از ظرفیت‌هایی سازنده در تقویت امید اجتماعی و شوق به زندگی است. از این رهگذر توان ادبیات فارسی در مواجهه با دوره‌هایی که اجتماع را رکود و فَترت ‌فرا می‌گرفته و انسان‌ها با یأس و ناامیدی روبرو می‌شدند، از طریق امیدبخشی اجتماعی و تقویت الفت و محبت بینافردی و اجتماعی نشان داده شود. به قول حافظ: نبود نقش دو عالم که رنگ الفت بود   زمانه طرح محبت نه این زمان انداخت

قبادی خاطرنشان کرد: یکی دیگر از کارکردها و دستاوردهای علوم‌انسانی در این شرایط ویژه، کمک به تقویت سرمایه‌های اجتماعی کشور، افزایش اعتماد عمومی‌ و تعمیق همبستگی ملی و اتحاد اقشار گوناگون و هم‌افزایی همه‌جانبه و همه توان‌های ملی است که مجدانه با تکیه بر تمدن و میراث گران‌ارج ایرانی_اسلامی ‌در کشور به نحوی شایسته ظهور و تجلی پیدا کرده است و همه رشته‌های علوم‌انسانی در این ارتباط می‌توانند نقشی منحصربه‌فرد ایفا کنند و پشتوانه‌ای عظیم برای افزایش کارآمدی مجموعه‌ پزشکی و درمانی کشور باشند.

وی یادآور شد: صیانت از منافع ملی در عرصه بین‌الملل و تحکیم وحدت ملی و انسجام اجتماعی در شرایط پرخطر و فراگیر کرونا و انواع رقابت‌های جهانی با بهره‌گیری از دستاوردهای دانش‌هایی همچون علوم‌سیاسی، روابط‌بین‌الملل، حقوق‌بین‌الملل، جغرافیا، تاریخ، اقتصاد و ... محقق می‌شود.

رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی گفت: یکی دیگر از کارکردهای رشته‌های علوم انسانی، کمک به ارتقای فرهنگ سلامت و بالا بردن سطح رفتار بهداشتی و صیانت از محیط زیست است. شاخه‌های گوناگون علوم‌انسانی می‌توانند با بازکاوی انواع راه‌های استمرار فرصت پیش آمده را ممکن‌تر کنند.

وی ادامه داد: راه‌حل‌ها و پاسخ‌های علوم‌انسانی در پاسداری از آیین‌ها، سنت‌ها و آداب اجتماعی، مذهبی، ملی، سوگ‌ها، جشن‌ها، مناسبات خویشاوندی و محله‌ای با تکیه بر رشته‌هایی چون جامعه‌شناسی، الهیات، ادبیات، تاریخ، جغرافیا، علوم‌تربیتی، باستان‌شناسی فرهنگ عامه، انواع هنرها، حقوق، فلسفه و عموم رشته‌های دیگر علوم‌انسانی، منحصر به فرد است و پشتوانه‌ای عظیم برای استمرار سلامت و بهداشت روانی جامعه می‌تواند باشد.

قبادی تصریح کرد: جلوگیری از افزایش صدمات به اقشار کم درآمد آسیب‌پذیر بر پایه دستاوردها و راهکارهای دانش اقتصاد، مدیریت، جامعه‌شناسی، علوم سیاسی، ادبیات و بسیاری دیگر از رشته‌های علوم‌انسانی صورت می‌گیرد.

وی افزود: همچنین صیانت از هنجارها و مؤلفه‌های سبک زندگی مطلوب همراه با روشن کردن افق‌های دقیق همبستگی خانوادگی و تقویت نهاد خانواده با تکیه بر شاخه‌های جامعه‌شناسی، روان‌شناسی، علوم تربیتی، حقوق، الهیات، هنر و برخی شاخه‌های دیگر محقق می‌شود.

رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با بیان این که این‌ها نمونه‌هایی از کارکردهای علوم انسانی برای مقابله با خطر عظیم و گسترده‌ بیماری کرونا بودند که شرح و تفصیل آن در این مقال نمی‌گنجد، یادآور شد: همچنین انواع شیوه‌های ایجاد آرامش و آسایش برای خانواده با تکیه بر دانش‌هایی چون فکر پروری کودکان، روان‌شناسی، علوم‌تربیتی، مدیریت، الهیات، اقتصاد و ادبیات و هنر محقق می‌شود.

انتهای پیام/