کعبه یک سنگ نشان شد که ره گم نشود!/ برگی ممتاز از اوراق تاریخ اسلام

به گزارش خبرنگار حوزه معارف اسلامی گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، ماه رجب یکی از پرفضیلت‌ترین ماه‌ها نزد خداوند است که اعمال بسیاری در این روزها سفارش می‌شود و در عین حال حکایت از مناسبت‌هایی متمایز برای مسلمانان دارد. «تغییر قبله از بیت‌المقدس به سوی کعبه» نیز در همین روزهای اوراق تاریخ اسلامی رقم می‌خورد.

پانزدهم رجب، سالروز تغییر قبله مسلمانان از بیت‌المقدس به خانه کعبه است. این واقعه ارزشمند در سال دوم هجری قمری اتفاق افتاد و نقش به سزایی در بازیابی هویت و استقلال مسلمانان داشت.

تغییر قبله از بیت‌المقدس به سوی کعبه، در مسجد «بنی‌سالم بن عوف» و در حال نماز ظهر بر پیامبر مکرم اسلام(ص) و بواسطه نزول وحی بر ایشان رخ می‌دهد آنجا که متعاقب نزول این آیات، پیامبر(ص) دو رکعتِ آخرِ نماز ظهر را به سوی کعبه می‌خواند. هرچند که برخی همچون شيخ مفيد در کتاب « مسارالشيعه» تغییر قبله را از نماز عصر ذکر کرده است.

در کتب دینی معتبر نقل می‌کنند: «در نيمه رجب سال دوم، هنگامي كه آن حضرت در مسجد بني سالم مشغول نماز ظهر بود و دو ركعت آن را به سمت بيت‌المقدس بجاي آورده بود، جبرئيل امين فرود آمد و بازوي مباركش را گرفت و او را به جانب كعبه برگردانيد.

مسلمانان كه شاهد گردش پيامبر صلی‌الله علیه و آله به سمت كعبه بودند، برخي تبعيت كرده و بسوي كعبه برگشتند و برخي ديگر، متوجه قضايا نشده و همچنان به سوي بيت‌المقدس نماز گزاردند. تا اين كه نماز تمام شد و پيامبر صلی‌الله علیه و آله خبر نويد بخش تغيير قبله را به آگاهي همگان رسانيد.

چون نماز پيامبر صلی‌الله علیه و آله و برخي از مسلمانان، در يك وقت به دو قبله خوانده شد، مسجد بني‌سالم، به مسجد ذي القبلتين شهرت يافت.»

تا پیش از این واقعه عده‌ای بر این عقیده‌اند که آن حضرت در مکه، نماز را فقط به سوی کعبه معظمه می‌گزارد. از جمله در «دلائل‌النبوه» نقل شده است که مردی تاجر به نام عفیف در اوایل بعثت در «منی»  نماز گزاردن رسول‌ خدا(ص) را به سمت کعبه دیده است.

گرچه در منابع دیگری آمده است که پیامبر اکرم (ص) پیش از هجرت، ایامی که در مکه معظمه حضور داشتند، نمازهای خویش را به سمت بیت‌المقدس، واقع در فلسطین به جای می‌آوردند ولیکن طوری می‌ایستاد که کعبه معظمه، میان وی و بیت‌المقدس قرار می‌گرفت و در واقع، به صورتی نماز می‌خواند که کعبه و بیت‌المقدس، هر دو، قبله وی قرار می‌گرفتند. چنانکه در منابعی مانند «الطبقات الکبری» به قلم ابن‌سعد، ابو‌عبدالله محمد چنین ذکر شده است.

با این حال نظر قطعی است که پس از هجرت به مدینه منوره، از ربیع‌الاول سال اول تا نیمه رجب سال دوم هجری، به مدت 17 ماه، به سوی بیت‌المقدس نماز می‌گزارد و سایر مسلمانان نیز به پیروی از آن حضرت، به آن سمت عبادت می‌کردند.

آنگونه که نقل کرده‌اند  یهودیان ساکن در مدینه بدین خاطر، شروع به بهانه‌جویی و اعتراض و تبلیغ علیه مسلمین می‌کردند مبنی بر اینکه اینان از خود استقلال ندارند و اینکه به طرف قبله ما نماز می‌خوانند و این دلیل بر حقانیت ماست. برخی از آنان، مسلمانان و به ویژه حضرت محمد(ص) را سرزنش کرده و می‌گفتند: شما تابع قبله مائید. پیامبر (ص) از این جهت اندوهناک بود و به آفاق آسمان‌ها نظر می‌کرد و منتظر امر پروردگار منان بود.

تا زمانی که ماجرای تغییر قبله به سمت کعبه، در نیمه رجب سال دوم و آنهم به هنگام نماز در مسجد «بنی سالم» بر حضرت وحی می‌شود. آن هنگام است که این آیه شریفه (آيه 144 سوره بقره)  بر رسول خدا (ص) نازل شد: «قَدْ نَرَى تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّمَاءِ فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَحَيْثُ مَا كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ وَإِنَّ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ لَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا يَعْمَلُونَ.

نگریستنت را به اطراف آسمان می‌بینیم. تو را به سوی قبله‌ای که می‌پسندی می‌گردانیم. پس روی به جانب مسجدالحرام کن. و هر جا که باشید روی بدان جانب کنید. اهل کتاب می‌دانند که این دگرگونی به حق و از جانب پروردگار آنان بوده است. و خدا از آنچه می‌کنید غافل نیست.»

این آیه حکم تغییر قبله را بیان کرده و به آیه قبله مشهور است. از آیات ۱۴۲، ۱۴۳ و۱۵۰ سوره بقره نیز به عنوان آیه تغییر قبله یاد کرده‌اند. بعضی از مفسران آیات ۱۴۲ تا ۱۴۴ بقره را آیات تغییر قبله دانسته‌اند. با این حال قرآن کریم طی آیات 138 تا 150 سوره بقره پاسخ‌های کلی و قاطعی به دلایل تغییر قبله و مخالفان و موافقان آن ارائه می‌کند.

یکی از برکات تغییر قبله مسلمانان به طرف خانه کعبه، کوتاه شدن زبان مخالفان اسلام بود. اعلام این دستور الهی برای تغییر قبله مسلمانان، برای یهود شکننده بود تا جایی که عده‏‌ای از اشراف خود را نزد پیامبر فرستادند که: اگر قبله‌ات را برگردانی، از تو پیروی خواهیم کرد. که خداوند در آیه‏‌ای از سوره بقره پاسخ مجدد به آن‏‌ها داد و فرمود: «برای اهل کتاب هر برهان و نشانه‌ای که بیاوری، از قبله تو پیروی نخواهند کرد و تو نیز از قبله آن‏‌ها پیروی نمی‏‌کنی و آن‏‌ها هم پیرو قبله یکدیگر نخواهند بود. هرگاه پس از آگاهی پی ‏خواهش‏‌های ایشان بروی، از ستمکاران خواهی بود.»

مفسران درباره آگاهی اهل کتاب از تغییر قبله گفته‌اند که در کتب آسمانی پیشین، درباره آمدن پیامبر(ص) اوصاف و برنامه‌های عملی‌اش به ویژه نماز گزاردن او به سوی دو قبله، بشاراتی وجود داشته است. از این‌رو از تغییر قبله خبر داشتند؛ ولی عناد و خود ‌برتر ‌بینی، آنان را به کتمان و انکار حق کشانید و عده اندکی از این نشانه آشکار، برای ایمان‌آوردن به رسالتش بهره‌مند شدند.

نماد خداگرایی، تعیین مرزهای اعتقادی مسلمانان و نشانه‌ای برای اهل ایمان بودن می‌تواند از دلایل تغییر قبله باشد. خداوند یکی از اهداف تغییر قبله را، تکامل انسان و آزاد کردن او از بند تعصبات و هوس‌های مادی می‌داند و می‌فرماید: «تغییر قبله، به این دلیل بود که شما را تربیت کنم، از قید تعصب برهانم و استقلال بخشم و نعمت خود را بر شما تمام کنم تا هدایت شوید».

امروز خانه کعبه، شریف‌ترین مکان در روی زمین است که از سوی خداوند به عنوان پناهگاه و کانون امن اعلام و مقررات شدیدی برای پرهیز از هر گونه درگیری و جنگ و خون‌ریزی در این سرزمین مقدس وضع شده است. نه تنها انسان‌ها از هر قشر و گروهی، بلکه حیوانات و پرندگان نیز در امنیت کامل به سر می‌برند و هیچ کسی حق آزار آنها را ندارد.

انتهای پیام /4143/