اختران سپهر فرهنگ و تمدن اسلام و ایران
عبدالرحمان بسطامی؛ عارف علاقه‌مند به ایران باستان
عبدالرحمان بن علی بسطامی، عارف، فقیه و مؤلف قرن نهم هجری قمری است.
گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا ـ بارها شنیده‌ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ، روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می‌انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل تلاش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن‌ها پیش خشت به خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته‌اند.
با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته‌ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می‌دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره‌ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.
برای خوشه‌چینی از این خرمن دانش و فرهنگ، جلد اول کتاب «تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران» تألیف دکتر علی‌اکبر ولایتی که به سال ۱۳۹۲ در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده‌ایم.
عبدالرحمان بن علی بسطامی، عارف، فقیه و مؤلف قرن نهم هجری قمری است.
از تاریخ دقیق تولد او اطلاعی در دست نیست. زادگاهش را به اختلاف، بسطام، انطاکیه و خراسان دانسته‌اند.
وی پس از آموختن درس‌های رایج آن روزگار، به یادگیری علوم غریبه علاقه‌مند شد و بدین منظور به شام، قاهره و سرزمین‌های غربی اسلامی سفر کرد.
بسطامی با تاریخ، تصوف، دانش‌های دینی، داروشناسی و پزشکی آشنا و در علوم غریبه هچون جفر و جامعه و شناختن اسرار حروف استاد بود. خطی نیکو داشت و به عربی شعر می‌سرود و بیشتر نوشته‌هایش را خود تحریر می‌کرد.
وی در واپسین سال‌های عمر به شهر بورسه رفت که در آن هنگام پایتخت سلاطین عثمانی بود. وی در بورسه با شمس‌الدین فَناری، دوستی داشت و فناری در زمینه علوم غریبه از او بهره برد. بسطامی در 858ق در همان‌جا درگذشت.
بسطامی حنفی مذهب و وابسته به دستگاه خلافت عثمانی بود، اما به اهل بیت و امامان شیعه(ع) نیز دلبستگی داشت و در آثارش از امام علی(ع) و فرزندانش تا امام صادق(ع) با احترام و ستایش یاد کرده است.
بسطامی به فرهنگ ایران باستان نیز توجه داشت. او «زردشت آذربیجانی» را از دانایان به رازهای حروف دانسته و تصریح کرده که جاماسب حکیم، از بزرگ‌ترین پیروان زردشت، علم اسرار حروف را از او فراگرفت.
بسطامی آثار فراوان در موضوع‌های متفاوت داردکه همه آنها به عربی است. برخی از مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از:
1. الفوائح المسکیة فی الفواتح المکیة، دانشنامه‌گونه‌ای است که موضوعات گوناگونی را در بیش از 100 علم دربر می‌گیرد. بسطامی این کتاب را به سلطان مراد دوم تقدیم کرد؛
2. الدرة اللامعة فی الادویة الجامعة (الشافیه) در خواص داروهای گوناگون در 10 فصل؛
3. نظم السّلوک فی تواریخ الخلفاء و الملوک، شامل تاریخ اسلام از آغاز هجرت تا 806 به اختصار؛
4. درة المعارف، درباره علم حروف است و سلیامن قندوزی حنفی در ینابیع المودة گزیده‌هایی از آن را آورده است؛
5. الدرر فی الحوادث و السیر، که تاریخ مختصر اسلام از وفات پیامبر(ص) تا 700ق است؛
6. مناهج التوسّل فی مباهج الترّسل، 46 لطیفه دارد که بسطامی در هر لطیفه مکتوبی ذکر کرده و به دنبال آن حکایتی آورده است؛
7. تراجم العلماء، شامل زندگی‌نامه دانشمندان از مؤلف کلیله و دمنه تا طبری و جوهری است؛
8. وصف الدواء فی کشف آفات الوباء، شامل یک مقدمه، چهار باب و یک خاتمه در اخبار نبوی و ادعیه و اسرار حروف و اعداد و اسرار نباتات و فواید حیوانی و معدنی است؛
9. درة الفنون فی رؤیة قرة العیون، در چشم‌پزشکی؛
10. مفتاح الجفر الجامع و مصباح النور اللامع، رساله‌ای درباره پایان جهان است؛
11. مباهج الاعلام فی مناهج الاقلام، در واقع ذیلی است که بسطامی بر کتاب دیگرش به نام بحرالوقوف نوشته است؛
12. السر المخزون که در آن از اسرار حروف و اسم اعظم سخن رفته است؛
13. السر الافخر و الکبریت الاحمر، در شرح اسرار اسماء و حروف است؛
14. شمس الاسرار و انس الابرار، شامل موضوعاتی چون رمز و راز حروف و اعداد، محاسبات جادویی و نام‌های سری خداوند است.
گفتن یاست که فرد دیگری به نام عبدالرحمان بسطامی وجود داشته است که کتابی درباره تجوید به زبان فارسی نوشته و آن را به اورنگ‌زیب تقدیم کرده است.
انتهای پیام/4104/
انتهای پیام/
