چگونه شایعات کرونایی داغ می شود؟/ محدودیت خبری در مورد کرونا؛ خوب یا بد؟

به گزارش خبرنگار حوزه رسانه گروه اجتماعی خبرگزاری آنا، حتما تاکنون با خبرهایی تحت این عناوین در یکی دو ماهه اخیر مواجه بودهایم که: «شایعه ابتلا به کرونا در جنوب سیستان و بلوچستان تکذیب شد» یا «شایعه ابتلای یک نفر به ویروس کرونا در بندر جاسک درست نیست». حتی درنمونهای عجیبتر نامهای هم از زبان معاون وزیر به رئیس جمهور در مورد بیماری کرونا، به ناشیانهترین شکل ممکن جعل و منتشر شد.

امروز هم و پس از انتشار خبر دو بیمار قمی مبتلا به ویروس کرونا در تازه‌ترین شایعات اعلام شده بود راه‌های منتهی به قم بسته شده و شهر در قرنطینه قرار گرفته که پلیس راه اعلام کرد تمام محورهای قم باز است.

حال سوال اینجاست که این شایعات چطور ایجاد می شوند؟

آنچه به آن شایعه می گوییم

در لغت‌نامه دهخدا، شایعه، چنین معنا شده است که خبرهای بی‌اصل که در میان مردم، بر سر زبان‌ها باشد را شایعه می‌گویند؛ اما به بیان علمی‌تر شایعه، عبارت است از پیامی که در میان افراد جامعه، دهان‌به‌دهان می‌گردد ولی واقعیت، آن را تأیید نمی‌کند.

در کتاب روان‌شناسی شایعه، تعریفی دقیق‌تر برای آن، بیان ‌شده است: شایعه یک موضوع خاص گمانیِ بدون وجود ملاک‌های اطمینان‌بخش رسیدگی است که معمولاً به‌صورت شفاهی، از فردی به فرد دیگر انتقال می‌یابد. در این تعریف، بر یکی از ویژگی های خاص و مرکزی شایعه تأکید شده است و آن، اصرار بر این است که شایعه در غیاب ملاک‌های اطمینان‌بخش رسیدگی، ساخته می‌شود. این محک، وجه تمایز شایعه از اخبار است.

دو شرط اساسی برای انتشار شایعات

صاحب‌نظران دو شرط اساسی را برای رواج شایعه بیان نموده‌اند: نخست آن‌که موضوع شایعه باید برای گوینده و شنونده، دارای اهمیت باشد. اگر موضوعی برای افراد، جالب توجّه و بااهمیت باشد، به شایعات مربوط به آن موضوع، ممکن است توجّه کنند؛ در مورد موضوع کرونا، علاقه به حفظ سلامتی عامل مؤثر برای اهمیت دادن به شایعات مرتبط با این بیماری است.

 اما این شرط به‌تنهایی کافی نیست. شرط دوم، این است که درباره آن موضوع، ابهام وجود داشته باشد. به دلیل گستردگی شایعات و البته اطلاعات کم موجود در مورد بیماری کرونا ابهامات بسیاری در مورد آن وجود دارد. پس علاقه افراد جامعه به موضوع و وجود هاله‌ای از ابهام در موضوع، دو عنصر اساسی در رواج شایعات است که در مورد این بیماری زمینه بروز شایعات فراهم است.

شایعات مربوط به کرونا از نوع «تند و سریع» است

یک جامعه‌شناس می‌گوید: شایعات انواع مختلفی دارد که بر اساس نحوه انتشار و وضعیت محیطی که در آن ساخته‌شده و یا منتشر می‌شود، خود به شکل‌های مختلفی تقسیم‌بندی می‌شود.

یاسر یادگاری می‌افزاید: از دیدگاه نوع انتشار می‌توان شایعات منتشرشده در مورد بیماری کرونا را از نوع شایعات «تند و سریع» دانست. شایعات «تند و سریع» شايعاتی هستند كه چون آتش به خرمن مي‌افتد. اين نوع شايعه‌ها درزمانی كوتاه، گروه وسيعي را تحت پوشش مي‌گيرد. آنچه درباره حوادث و فجايع، پیروزی‌های درخشان يا شكست‌ها در زمان جنگ انتشار مي‌يابد از اين نمونه است. ازآنجاکه این‌گونه شايعه‌ها بار هيجاني و عاطفي فراوان دارد و هیجان‌هایی چون وحشت، خشم و خوشحالي ناگهاني ايجاد مي‌كند، موجب بازتاب فوري مي‌گردد.

این جامعه‌شناس توضیح می‌دهد: باید دانست که این نوع برخورد با موضوع بیماری کرونا و شایعات مرتبط با آن می‌تواند از نوع شایعات به‌اصطلاح شيطاني هم باشد. شایعات شیطانی از آن دسته از شایعات است که در زمان اضطراب مردم منتشر مي‌شود. يعني زماني كه همگي از یک‌چیز ترسيده‌اند و به همين سبب آماده پذيرش شایعاتي در مورد موضوع ترس خود هستند چنين شایعاتي قوت مي‌گيرد. چنين شایعاتي كه بر ترس مبتني است، «شايعه شيطاني» خوانده مي‌شود.

بهترین راه مقابله با شایعه، اطلاع‌رسانی به‌موقع، سریع و فراگیراست

بهترین راه مقابله با شایعه، اطلاع‌رسانی به‌موقع، سریع و فراگیراست و در غیر این صورت باید منتظر بود و دید که چطور شایعات راه بازکرده و بر اخبار صحیح پیشی می‌گیرند. در مورد بیماری کرونا البته به نظر می‌رسد بعد از انتشار اخبار فوت دو فرد مبتلا در قم، در اقدامی بی‌سابقه، وزارت بهداشت نسبت به انتشار اخبار به‌صورت مستمر و حتی باحالت پیش‌آگهی اقدام نموده است که این نوع اطلاع‌رسانی موجب تأمل است.

اطلاع‌رسانی زیاد، همیشه  هم خوب نیست

هرچند ممکن است به نظر برسد محدودیت خبری در مورد بیماری کرونا بد است و باید مردم در مورد زمینه‌های بروز شایعات قبل از انتشار آن‌ها آگاه‌سازی شوند اما اطلاع‌رسانی بی‌مورد و مکرر در مورد اینکه مثلاً در فلان استان که هیچ احتمالی از وقوع ابتلا به کرونا در آن به اذهان خطور نکرده، کسی این بیماری را نگرفته، نه‌تنها موجب آگاه‌سازی نمی‌تواند باشد، بلکه در صورت تکرار و پرشمار شدن، این‌گونه اظهارنظرهای رسمی می‌تواند نتیجه عکس ببخشد و موجب نگرانی مردم شود.

به‌هرحال به نظر می‌رسد همچنان باید منتظر گسترش لحظه‌به‌لحظه اخبار منتشره در مورد ویروس کرونا و میزان شیوع آن در نقاط مختلف کشور به‌ویژه در پایتخت باشیم و باید امیدوار بود بااطلاع‌رسانی بهداشتی و آگاه‌سازی جمعی مردم، روند رو به رشد احتمالی ابتلا به کرونا را مانع شد. از انتشار اخبار امیدبخشی مثل‌اینکه ابتلا به این بیماری تنها باعث مرگ تعداد کمی به نسبت تعداد افراد مبتلا شده و یا اینکه این بیماری با رعایت مسائل بهداشتی قابل پیشگیری است می‌تواند موجب کاهش نگرانی بی‌مورد و همین‌طور کاهش سرعت انتقال این بیماری شود.

انتهای پیام/4145