یلدا طولانی‌ترین شب سال چند دقیقه از شب‌های دیگر سال بیشتر است؟

به گزارش گروه فرهنگ‌وهنر خبرگزاری آنا، یکی از بهترین ویژگی‌های ایران باستان، برگزاری جشن‌های مختلف در زمان‌های مختلف سال است که البته همگی آن‌ها به علت پدیده‌های طبیعی بودند و به همین دلیل بر مبنای تقویم خورشیدی مشخص می‌شدند. در تقویم ایران باستان هر روز از ماه، نام خاصی را به خود اختصاص داده بود و هر بار که این نام با نام روز منطبق می‌شد، جشنی به این مناسبت برپا می‌شد. علاوه بر این، جشن‌های ماهیانه و آیین‌های دیگری هم در طول سال برگزار می‌شدند که از آن میان آیین شب یلدا هنوز در میان ایرانیان گرامی شمرده شده و همه ایرانیان با شوق‌وذوق خاصی این شب را در کنار عزیزترین افراد خانواده خود جشن می‌گیرند.

کوتاه و بلند شدن شب‌های سال از جمله اتفاقاتی است که انسان‌ها هر روز با آن مواجه می‌شوند و از گذشته اهمیت بسیار زیادی در زندگی روزمره مردم داشته و دارد. همین امر باعث شده نحوه زندگی مردم در کشورهایی که طول شب و روز در آن تنها چند ساعت است با کشورهایی که طول شب و روز آن‌ها تقریباً با هم برابر است، تفاوت چشمگیر و آشکاری داشته باشد.

علت عزیز بودن شب یلدا

البته ایرانیان از زمان بسیار قدیم با توجه به علم نجوم از این تغییرات مطلع بوده‌اند و شب یلدا را با سنت‌های ویژه در نظر گرفته‌اند. علت عزیز بودن این شب این است که شب یلدا طولانی‌ترین شب سال است و ازنظر ایرانیان این طولانی‌تر بودن ارزش خاصی دارد. به همین دلیل از گذشته تا کنون ایرانیان علاقه داشتند این شب را که از شب‌های دیگر طولانی‌تر است، در کنار خانواده خود سپری کنند و به نوعی می‌خواهند نشان دهند که این طولانی‌تر بودن بسیار ارزشمند است و بهتر است این لحظات را در کنار یکدیگر باشند.

شب یلدا زمان میان غروب آفتاب آخرین روز پاییز و طلوع آفتاب در اولین روز زمستان است که به عنوان نخستین روز زمستان شناخته شده است. به باور ایرانیان باستان، شب یلدا در واقع شب زایش خورشید است و خیلی از افراد تصور می‌کنند این شب تفاوت بسیار زیادی با شب‌های دیگر دارد. این در حالی است که این شب تنها در حدود یک دقیقه و یا حتی کمتر با شب‌های قبل و بعد خود تفاوت دارد.

همان‌طور که شما هم می‌دانید، شب یلدا بلندترین شب سال است و در این شب فصل زمستان آغاز می‌شود که از گذشته تاکنون ایرانیان این شب را به دلیل طولانی‌تر بودن آن جشن می‌گیرند. اما واقعاً شب یلدا از شب‌های دیگر طولانی‌تر است؟ میزان تفاوت آن با شب‌های دیگر چند دقیقه است؟ برای پاسخ به این سؤالات با ما همراه باشید.

علت طولانی‌تر بودن شب یلدا چیست؟

محور دوران وضعی زمین نسبت به صفحه دورانش به دور خورشید کج است؛ یعنی محور دوران زمین بر صفحه گردش زمین به دور خورشید، از حالت قائم به اندازه 23.5 درجه انحراف دارد و قائم نیست. در واقع در همان حالی که زمین به دور خودش می‌چرخد، به دور خورشید هم می‌چرخد.

اما برای ما که خورشید را از روی زمین نظاره می‌کنیم، این طور به نظر می‌رسد که خورشید در حرکت سالیانه در آسمان جابه‌جا می‌شود. مسیری را که حرکت ظاهری خورشید در زمینه آسمان در طول یک سال خورشیدی طی می‌کند، دایره البروج می‌گویند. فردی که روی زمین قرار دارد این طور تصور می‌کند که خورشید روی دایره البروج مسیری را از بین انواع صورت‌های فلکی طی می‌کند. در واقع حرکت خورشید در دایره البروج به علت حرکت سالیانه زمین به دور خورشید است. البته مشابه این پدیده هم در حرکت روزانه زمین اتفاق می‌افتد. همه افراد تصور می‌کنند که خورشید و ستارگان در طی شبانه‌روز از شرق به غرب جابه‌جا می‌شود؛ اما این تصور به علت حرکت غرب به شرق زمین است.

همان‌طور که گفته شد، صفحه چرخش مدار زمین حول خورشید بر استوای زمین منطبق نیست و با آن زاویه‌ای حدود 23.5 درجه می‌سازد. استوای آسمان (سماوی) که امتداد استوای زمین در فضا است هم با دایره البروج هم صفحه نیست و زاویه 5.23 درجه می‌سازد. برای ما که در زمین زندگی می‌کنیم، همین زاویه علت به وجود آمدن فصل‌های مختلف است.

استوای آسمان و دایره البروج در دو نقطه یکدیگر را قطع می‌کنند که به آن‌ها نقطه اعتدالین گفته می‌شود. این دو نقطه در واقع اعتدال بهاری و اعتدال پاییزی هستند. در اولین روز بهار خورشید دقیقاً در شرق طلوع می‌کند؛ اما هر چه به انتهای این فصل نزدیک شویم، فاصله خورشید از استوای آسمان بیشتر شده و نه‌تنها طول روز یعنی فاصله بین طلوع تا غروب خورشید بیشتر می‌شود، بلکه محل طلوع خورشید کمی به سمت شمال تغییر می‌کند. هر چه عرض جغرافیایی بیشتر باشد این جابجایی هم بیشتر می‌شود.

شب یلدا از دیدگاه علم نجوم

این اتفاق در اول تیرماه انقلاب تابستانی نام دارد و در این زمان، نه تنها طول روز به بیشترین مقدار خود در نیمکره شمالی می رسد، بلکه خورشید از شمال شرقی ترین حالت ممکن طلوع کرده و در شمال غربی ترین حالت ممکن غروب می کند. بعد از آن خورشید کم کم به استوای آسمان نزدیک تر می شود تا در اول مهرماه به اعتدال پاییزی برسد و روی استوای آسمان قرار بگیرد. اول مهر همانند اول فروردین خورشید کاملاً از شرق طلوع کرده و در غرب، غروب می کند. طول روز هم ۱۲ ساعت است.

بعد از اعتدال پاییزی خورشید به سمت جنوب استوای آسمان می رود که برای ساکنین نیمکره شمالی طول روزها کاهش پیدا می‌کند. در نتیجه خورشید مدت زمان کمتری در آسمان حضور دارد. در این هنگام، محل طلوع خورشید روز به روز بیشتر به سمت جنوب منحرف شده و طول روز کاهش می‌یابد که این وضعیت در اول دی ماه به اوج خود می رسد. به این حالت انقلاب زمستانی گفته می شود. خورشید از جنوب شرقی ترین حالت ممکن طلوع کرده و در جنوب غربی ترین حالت ممکن غروب می‌کند. در نتیجه طول روز هم به کمترین مقدار خود می رسد. در چنین شرایطی که زمین کمترین مقدار نور و گرما را از خورشید جذب می کند، بهترین زمان برای آغاز زمستان است. همچنین از آنجایی که خورشید کوتاه ترین مسیر ممکن را طی می‌کند، دقیقاً در شب انقلاب زمستانی که مصادف با آخرین شب پاییز ایرانیان است، طول شب به بیشترین مقدار خود می رسد.

البته این طولانی بودن هم به این معنا نیست که دقیقه‌های زیادی از شب‌های دیگر بیشتر است. بلکه همان‌طور که گفته شد، گاهی ممکن است طولانی‌تر بودن این شب تنها به میزان کمتر از یک دقیقه باشد.

اگرچه این اتفاق فقط در نیمکره شمالی رخ می‌دهد و اگر از استوا به نیمکره جنوبی برویم، شرایط دقیقه برعکس این می‌شود؛ یعنی اول دی در نیمکره شمالی که مصادف با انقلاب زمستانی است، در نیمکره جنوبی دقیقه برابر با اول تابستان و طولانی‌ترین روز سال است.

اکنون متوجه شدید که چرا شب یلدا از شب‌های دیگر طولانی‌تر است و همچنین زمان کوتاهی را هم تا این شب دوست داشتنی در پیش داریم. پس بهتر است هرچه زودتر برای شب یلدا برنامه‌ریزی کنید و این شب را در کنار خانواده جشن بگیرید.

انتهای پیام/