ابن عبدالبّر؛ حکیمی از دیار اندلس

به گزارش خبرنگار حوزه آیین و اندیشه گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا،بارها شنیده‌ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می‌انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل تلاش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن‌ها پیش خشت به خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته‌اند.

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته‌ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می‌دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره‌ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه‌چینی از این خرمن دانش و فرهنگ، جلد اول کتاب تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران تألیف دکتر علی‌اکبر ولایتی که به سال ۱۳۹۲ در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده‌ایم.

اندلس سرزمینی مهم در غرب ممالک خلافت اسلامی بود که چندی پس از تشرف مردمانش به دین روشنگر اسلام از پایتخت‌های علمی و فرهنگی جهان اسلام شد و دانشمندان برجسته و نام‌آوری در آن بالیدند و شهرت یافتند. از آن جمله یکی ابن عبدالبّر، فقیه و محدث و تاریخ‌نگار ادیب بود که در قرن پنجم هجری می‌زیست.

ابن عبدالبّر را نَمری خوانده‌اند چرا که نسب وی به  نمر بن قاسط بن أفصى بن دعمی بن جدیله بن اسد بن ربیعه بن نزار می‌رسید. وی در  368 ق، در قُرطبه شهری در اندلس به دنیا آمد و در همانجا بالید. پدرش از فقیهان قرطبه بود که در هجده سالگیِ ابن عبدالبر درگذشت. عبدالبر در همان شهر دانش‌های رایج آن زمان را فراگرفت و  نزد کسانی چون ابو الولید بن فرضی، ابوعمر طَلمَنَکی و قاسم بن اصبغ بَیّانی حدیث خواند. دیگر استادان او ابوعمر بن مکوی، سعید بن نصر، احمد بن فتح تاجر، احمد بن قاسم تاهرتی بزاز بوده‌اند. وی چندان بر درس و تحقیق اهتمام داشت که پس از چندی، از استادان خود پیشی گرفت.

مهم‌ترین آثاری که از او چاپ شده، عبارت‌اند از:

• الاستیعاب فی معرفة الأصحاب درباره صحابه که از مهم‌ترین منابع در این‌باره است و بارها چاپ شده است؛ از جمله در ۱۳۸۰ق/۱۹۶۰ در قاهره؛


• الاستذکار تحریرگونه‌ای است از کتاب دیگر وی به نام التمهید که در شرح الموطاء مالک بن انس نوشته بود. این اثر در ۱۹۷۳ در قاهره چاپ شد؛


• الانباه على قبائل الرواة، درباره نسب‌شناسی قبیله‌های مهمی است که رجال آنها از  حضرت پیامبر (ص) حدیث نقل کرده‌اند. این کتاب نیز در ۱۳۵۰ ق در قاهره چاپ شد.


•  الانتقاء فی فضائل الثلاثه الائمة الفقهاء، درباره سه تن از امامان مذهب‌های فقهی، یعنی مالک، شافعی، و ابوحنیفه، است.


• الانصاف فیما فی بسم الله من الخلاف، در ۱۳۴۳ ق، در قاهره چاپ شد؛


• بهج المَجالس و انس المُجالس، این اثر در ۱۹۸۱ در بیروت چاپ شد. این کتاب منبعی از امثال و ابیات نادر، سخنان حکیمانه و حکایت‌های دلپذیر است. اشعار بسیاری از شاعران اندلس در این کتاب نقل شده که در منابع دیگر نیست.


• الدُرَر فی اختصار المغازی و السیر، این کتاب در سیره حضرت پیامبر (ص)  و گزیده‌ای از سیره ابن اسحاق است، که ابن عبدالبر مطالبی از دیگران را هم بر آن افزوده است. این کتاب در ۱۹۶۶ در قاهره چاپ شد.

 انتهای پیام/4104/