چرا عربستان آموزش مخالفان سوری را به ترکیه واگذار کرد؟

مجتبی اسماعیلی، گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا: منابع خبری روز پنج‌شنبه از رد برنامه آموزش مخالفان مسلح سوری و تجهیز آن‌ها به وسیله پادشاهی عربستان خبر دادند.

در حال حاضر این سوال مطرح می‌شود که چرا پس از آنکه سعودی‌ها به طور رسمی (و به وسیله وزیر گارد ملی عربستان) خبر از پایبندی به تعهداتشان در قبال آموزش 5500 نیروی مخالف سوری دادند، اکنون و به یک‌باره از آن سرباز زدند؟ آیا تحولات اخیر عربستان از جمله مرگ ملک‌ «عبدالله» و سپس به قدرت رسیدن ملک «سلمان بن‌عبدالعزیز» نقشی در لغو توافق‌های قبلی داشته است؟ اما سوال مهم‌تری که مطرح می‌شود این است که چرا بلافاصله پس از کنار کشیدن سعودی‌ها، دولت ترکیه به طور رسمی مسئولیت آموزش معارضان سوری را برعهده گرفت؟

عربستان پیشتر از طرح آموزش نیروهای معارض مسلح سوری استقبال و وزارت دفاع آمریکا نیز آن را تایید کرده بود. ملک «عبدالله» با «باراک اوباما» رئیس‌جمهوری آمریکا توافق کرده بود که وظیفه آموزش 5500 نفر از عناصر مخالف نظام سوریه را در خاک خود برعهده بگیرد و در این راستا قرار شد نظامیان آمریکایی با ورود به عربستان در پایگاه‌های نظامی این کشور به انجام آموزش‌های لازم بپردازند. چندی پیش نیز «متعب بن‌عبدالله» وزیر گارد ملی عربستان از التزام کشورش به تعهدات خود خبر داد و اعلام کرد که عملیات آموزش نیروهای مخالف نظام سوریه به زودی در خاک عربستان آغاز می‌شود.

از سوی دیگر واشنگتن اعلام کرده بود که عربستان با میزبانی از نیروهای نظامی برای آموزش جنگجویان مخالف سوری موافقت کرده است و این در راستای استراتژی‌ای بود که «اوباما» برای مقابله با گروه داعش برنامه‌ریزی کرده بود.

با وجود این، عربستان از این طرح کنار کشید و آمریکایی‌ها مجبور شدند برای اجرای طرح خود دست به دامان ترکیه شوند و توافقی با عنوان «آموزش و تجهیز» میان واشنگتن و آنکارا را نهایی کنند. طرف ترک نیز پذیرفت که وظیفه آموزش و تجهیز تعدادی از عناصر مخالف سوری را برعهده بگیرد.

«فریدون سینرلی اوغلو» مشاور وزیر امورخارجه ترکیه در این باره گفت: توافق‌نامه «آموزش و تجهیز» مخالفان سوری میان «جان باس» سفیر آمریکا در آنکارا و مقام‌های ترک امضا شد.

وی درخلال امضای این توافق‌نامه در محل وزارت امورخارجه ترکیه در آنکارا افزود: این توافق‌نامه، گام نخست برای آموزش و تجهیز است و شراکت مهمی میان ترکیه و آمریکا به‌شمار می‌رود. ما باید در این چارچوب با یکدیگر تعاملات مختلفی داشته باشیم و این در حالی است که جغرافیای منطقه و تحولات آن، اینگونه همکاری‌ها را طلب می‌کند.

از سوی دیگر، سفیر آمریکا گفت: گام‌های مشترک، ما را نیرومندتر می‌کند و موجب تقویت منطقه خواهد شد. توافق (با ترکیه) آغاز راه نیست و ما قصد همکاری‌های بیشتر را داریم.

کارشناسان سیاسی بر این باورند که مدت‌هاست که آمریکایی‌ها اتکای سیاسی خود را از عربستان برداشته‌اند و از ترکیه به عنوان نقطه اتکای جدید خود در معادلات منطقه‌ای استفاده می‌کنند. شاید همین موضوع عاملی باشد تا آمریکا بدون چون و چرا و انتقاد، کناره گیری عربستان را پذیرفت و ماموریت آموزش و تجهیز مخالفان را به ترکیه واگذار کرد.

از لحاظ ژئوپلتیک نیز این موضوع قابل بررسی است. از چند ماه قبل گروه داعش که نتوانست در شمال عراق و از جمله کوبانی به پیشرفت‌های قابل توجهی دست یابد و کشورهای مناطق جنوبی از جمله عربستان، لبنان اردن و حتی اسرائیل را هدف بعدی خود درنظر گرفت و چندی بعد، شاهد برخی تنش‌ها در نواحی مرزی عربستان و عراق بودیم.

از سویی دیگر، مانور رعب‌آور رسانه‌ای داعش در ماه اخیر از جمله زنده سوزاندن «معاذ کساسبه» خلبان اردنی و نیز کشتار بی‌رحمانه 21 مسیحی مصری در لیبی باعث شده است تا عربستانی که تازه به پادشاه جدید خود عادت کرده است و درگیر «سیاست‌سازی» نوینی است، تمایلی نداشته باشد با حضور مبارزان مسلح مخالف سوریه تحت عنوان آموزش و برنامه‌های مشابه آن خود را درگیر بازی‌های سیاسی غرب کند.

از سویی دیگر ترکیه حضور مبارزان مخالف نظام سوریه را برای خود فرصتی می‌بیند تا با تجهیز و آموزش آن‌ها مقداری مواضع خود را به آمریکا نزدیک نشان دهد. اینکه قرار است چه توافقی میان دو طرف انجام شود مشخص نیست ولی آنچه مقام‌های ترک اعلام کرده‌اند این است که به زودی توافق مهمی میان واشنگتن و آنکارا بر سر آموزش نیروهای مخالف نظام سوریه امضا می‌شود.

آمریکا و ترکیه پیشتر درباره این موضوع با یکدیگر اختلافاتی داشتند. سیاست ترکیه تاکنون بر برکناری «بشار اسد» رئیس‌جمهوری سوریه از قدرت بوده است و این در حالی است که آمریکا بیشتر بر مبارزه علیه داعش تاکید می‌کند. همچنین ترکیه امیدوار است بتواند از این راه، مخالفان سوری را متحد و آن‌ها را در مبارزه با نظام سوریه تقویت کند.