نقد تحقیر هنرمند نیست/ کلاس و کارگاه تربیت منتقد نداریم

علیرضا بدیع در گفتگو با خبرنگار حوزه ادبیات و کتاب گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، درباره نقد شعر در فضای ادبیات گفت: هر فضایی اعم از سیاسی، اجتماعی، ادبی، فرهنگی، تاریخی، جامعه‌شناسی، روان‌شناسی و ... برای پیشرفت و اعتلا و برای اینکه بتوان در آن فضا گرگ را از میش تشخیص داد، نیاز به نقد دارد. شما شب وارد یک انباری شوید باید چراغ‌قوه همراه خود ببرید، تا چراغ‌قوه نداشته باشید نمی‌توانید هیچ چیزی را از یکدیگر تشخیص دهید. مثل آن حکایت مولانا که چند نفر را به اتاق تاریکی که یک فیل در آن بود بردند؛ یکی دست به خرطوم فیل کشید و گفت ناودان است، یک نفر گفت چیزی دیگری است، یک نفر گفت فلان است. نقد چراغ‌قوه می‌اندازد روی این فیل که حالا اینجا صحبت‌مان شعر است.

وی با بیان اینکه در جامعه‌ای که چراغ‌قوه نقد نباشد، معمولاً همه کس به اشتباه خواهند افتاد، بیان کرد: منتقد کسی است که به قول آقای عبدالحسین زرین‌کوب در کتاب «شعر بی‌نقاب، شعر بی‌دروغ» می‌گوید، نقد توانایی و قدرت تمیز و تشخیص سره از ناسره است. در وضعیتی هم که کسی به اسم منتقد، دلسوز نباشد، وقت نگذارد تا با توانایی و آگاهی بخواهد این‌ها را از همدیگر تمیز دهد قاعدتاً مردم عوام اولین کسانی هستند که به اشتباه خواهند افتاد و در درازمدت خواص هم به بیراهه خواهند رفت.

این شاعر جوان نقد صحیح و اصولی را عامل رشد ادبیات دانست و اظهار کرد: در دوره‌هایی که ادبیات ما، ادبیاتی متعالی بوده مثل دهه‌های 40 و 50، منتقدان خوبی هم داشته‌ایم. رضا براهنی را داشتیم که در کتاب سه‌جلدی «طلا در مس» در نشریات و مجلات مختلف آن زمان بدون تعارف و گاهی با زبان گزنده نقدهای تندوتیزی به آثار شاعران و نویسندگان وارد می‌کرد.

بدیع ضمن بیان اینکه نقد باید دارای مؤلفه‌های مستدل، علمی، منطقی و مؤدبانه باشد و درعین‌حال گزنده، محکم، راسخ و استوار باشد، عنوان کرد: درهرحال باید بپذیریم که وقتی نقد از جانب منتقد یا ناقد صادر می‌شود، تلخ است و به مذاق خیلی‌ها خوش نمی‌آید چون احساس می‌کنند که بر او تاخته شده و قصد تحقیر و تخریبش را دارند، درصورتی‌که نقد تحقیر هنرمند نیست. درنتیجه هنرمند  مقابل صحبت منتقد گارد و جبهه می‌گیرد و اگر صحبت منتقد خیلی لطیف و مهربانانه و مشفقانه باشد اصلاً بهایی برای آن قائل نخواهد شد.

وی نقد گزنده را مؤثرتر دانست و افزود: به تجربه دریافته‌ام هر زمان اثری از من جدی و با لحن خشک مورد بررسی قرار گرفته، گرچه که یکی دو روز شاید ناخوش و کِسل بودم اما کم‌کم تأثیرات مثبتش را در روند کار خودم دیدم. باید به همه عزیزان، نوجوانان و کسانی که تازه می‌خواهند وارد عرصه شعر و ادبیات شوند توصیه کرد که از نقد نهراسند، نقد مثل یک دارویی است که شاید تلخ و آزاردهنده باشد ولی با مرور زمان باعث بهبودی و سرحالی شما می‌شود.

این شاعر جوان گفت: خیلی اوقات کسانی خودشان را به‌عنوان منتقد جا می‌زنند، که سواد، آگاهی و شعور این کار را ندارند؛ بعد می‌آیند از جایگاه و پوزیشن منتقد در جهت تخریب هر کسی که با او خصومت شخصی داشتند، سوءاستفاده می‌کنند. نکته این است که اگر منتقد منصف باشد، سواد داشته باشد و با شعور، فرهنگ و اخلاص کار کند، این اتفاق‌ها نمی‌افتد.

بدیع اضافه کرد: منتقد واقعی، اولاً مثل یک داور، انصاف را سرلوحه کار خودش خواهد کرد؛ یعنی پیش از اینکه نیاز باشد یک منتقد به ادوات علم، آگاهی و دانش مسلح باشد، باید آدم منصفی باشد تا حب و بغض‌ها را در کار خودش دخیل نکند. زمانی که اثری را نقد می‌کند صرفاً به اثر بپردازد و دوستی‌ها و دشمنی‌های خارج از متن را به‌هیچ‌عنوان در متن دخیل نبیند.

وی خاطرنشان کرد: متأسفانه در کشور ما چون فرهنگ نقد وجود ندارد چیزی به اسم منتقد هم وجود خارجی ندارد. همه ما توهم داریم که کار نقد می‌کنیم. اساساً چیزی به اسم منتقد فعلاً وجود ندارد، حتی دانشگاه، کلاس و کارگاه تربیت منتقد هم وجود ندارد، این است که نه نقد درستی شکل می‌گیرد و نه مردم پذیرای نقد هستند.

انتهای پیام/4028/پ