استفاده از نانو ذرات تیتانیوم در احیای تالاب انزلی بعید است

حمید سرخیل در گفتگو با خبرنگار حوزه محیط‌زیست گروه اجتماعی خبرگزاری آنا در خصوص مدیریت تالاب‌ها در کشور اظهار کرد: طرح پیشنهادی در ارتباط با حفاظت از تالاب‌های کشور تحت عنوان طرح جامع مدیریت زیست‌بومی تالاب‌های کشور وجود دارد که در سال 89 به تصویب رسیده است.

وی با بیان این که در این طرح، حفاظت از تالاب‌های کشور به‌عنوان موضوعی فرابخشی مورد اهمیت قرار گرفته و متولی‌ آن هم سازمان حفاظت محیط زیست است، افزود: معمولاً تالاب‌های کشور در مواردی همچون بهره‌برداری ناپایدار، ورود بیش از حد آلاینده‌ها، تغییر کاربری ناسازگار در حریم آنها، به‌هم خوردن تعادل جریان‌های آب‌های ورودی و اثرات تغییر اقلیم با دشواری مواجه می‌شوند.

عضو هیئت علمی دانشکده محیط زیست در ادامه به تعریفی از تالاب اشاره کرد و گفت: تالاب‌ها شامل مناطق مردابی، باتلاق‌ها، لجن‌زارها یا آبگیرهای طبیعی و مصنوعی اعم از دائمی یا موقت هستندکه در آنها آب‌های شور یا شیرین به‌صورت راکد یا جاری یافت می‌شود. 

تالاب‌ها نقش مهمی در حفظ تنوع زیستی و ذخایر ژنی دارند

سرخیل ادامه داد: تالاب‌ها دارای ارزش‌های خدماتی زیادی هستند که از آن جمله می‌توان به محیطی برای حفظ تنوع زیستی و ذخایر ژنی اشاره کرد که بیشترین تولید ماده زنده در سطح آنها صورت می‌گیرد.

کارشناس ژئوفیزیک زیست‌محیطی و اکتشاف منابع آب افزود: تأمین‌ شکار برای مردم بومی، ایجاد محیطی جذاب، فراهم کردن محیط‌های طبیعی اکوتوریستی، کنترل کردن سیلاب‌های ویران‌گر و دریافت رسوب رودخانه از دیگر ارزش‌های تالاب‌ها محسوب می‌شوند.

وی تثبیت و غیرفعال کردن بسیاری از مواد زائد و بار آلودگی بیولوژیکی و شیمیایی آب‌های سطحی و تثبیت ازت و چرخه کربن را از دیگر نقش‌های اساسی تالاب‌ها برشمرد و در ادامه از وضعیت تالاب انزلی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین تالاب‌های کشور سخن به‌میان آورد و گفت: مسائلی مانند به‌هم خوردن ورودی و خروجی تالاب، احداث جاده کنارگذر، زهکشی و تغییر کاربری تالاب، تصرفات غیرقانونی زمین‌های اطراف آن، تالاب انزلی را به شاخص تالاب‌های در حال فرواُفت شدید تبدیل کرده است.

سالانه فاضلاب 50 کارخانه به تالاب انزلی ریخته می‌شود

عضو هیئت علمی دانشکده محیط زیست تصریح کرد: ورودی 500 میلیون تن رسوب، تخلیه 300 میلیون تن فاضلاب شهری، 15 هزار تن کود شیمیایی، 4 هزار لیتر سموم کشاورزی و جاری شدن فاضلاب حدود 50 کارخانه به تالاب در سال از مواردی است که حیات تالاب انزلی را با تهدید جدی مواجه کرده و منجر به کاهش جمعیت زنده در حال زیست تالاب شده است.

سرخیل در ادامه به اقدامات صورت‌گرفته به‌منظور حفظ اکوسیستم این تالاب سخن به میان آورد و گفت: آژانس همکاری‌های بین‌المللی ژاپن تحت عنوان «جایکا» با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت جهاد کشاورزی از سال 1383 طرح جامع مطالعاتی در حفاظت از اکوسیستم تالاب انزلی انجام داده است.

کارشناس ژئوفیزیک زیست‌محیطی و اکتشاف منابع آب در ادامه داد: اگر می‌خواهیم از خدمات تالاب‌ها استفاده کنیم باید طرح اقتصادی داشته باشیم و موضوع هزینه تخریب محیط زیست تالاب را نیز مدنظر قرار دهیم.

در بهره‌برداری از تالاب‌ها هزینه تخریب محیط زیست باید لحاظ شود

وی تصریح کرد: در همه جای دنیا روال بر این است که تالاب علاوه بر این که یک منبع جذب توریست است، به عنوان یکی از منابع درآمدی برای استخراج منابع معدنی و عناصر کمیاب در کنار بهره‌برداری‌هایی همچون پرورش ماهی و یا آبزی‌پروری شناخته می‌شود ولی نکته مهم این است که همیشه هزینه تخریب محیط زیست باید در نظر گرفته شود؛ چون از بین رفتن آن هزینه‌های سنگینی را برای انسان‌ها به‌دنبال خواهد داشت.

عضو هیئت علمی دانشکده محیط زیست افزود: تالاب‌ها به دلیل ماهیت‌شان همیشه در انتهای حوزه آبریز قرار دارند و به مرور زمان منابع غنی معدنی فرسوده شده طریق رودخانه‌ها به تالاب‌ها منتقل می‌شود و این امکان وجود دارد تا در کنار سموم کشاورزی و آلودگی‌هایی که در درون تالاب رسوب و تجمیع شده است، مواد معدنی باارزشی از آن استخراج شود.

در رسوبات تالاب انزلی تیتانیوم وجود دارد

سرخیل یکی از مواد معدنی باارزش در رسوبات تالاب انزلی را تیتانیوم عنوان کرد و گفت: در بررسی‌های انجام شده در مسیر ماسوله به فومن که یکی از مناطق بالادست و حوزه آبریز تالاب انزلی محسوب می‌شود در بخش جنوب شرقی آن، سازندهای متامورفیکی وجود دارد که غنی از تیتانیوم است و به مرور زمان فرسوده، شسته و جدا شده و همراه با جریان رودخانه و رسوباتش به‌صورت کانسارهای پلاسری تیتانیوم یا ماسه‌های سیاه تیتانیوم‌دار انتقال یافته و در حوزه رسوبی تالاب ته‌نشین می‌شوند، بنابراین می‌توان بدون آنالیز هم عناصر این فلز گرانبها را در رسوبات کف و حاشیه تالاب انزلی تأیید کرد.

وی تصریح کرد: این فلز یکی از مواد معدنی باارزش و به‌عنوان یک ماده معدنی استراتژیک به‌شمار می‌رود و به‌دلیل این‌که مقاومت آن در برابر خوردگی بالاست در 90 درصد صنایع اکسید تیتانیوم به‌کار می‌رود.

کارشناس ژئوفیزیک زیست‌محیطی و اکتشاف منابع آب ادامه داد: یکی از کاربردهای اساسی این فلز در صنایع پزشکی است و به‌دلیل مقاومت در برابر خوردگی در قطعات تعویضی بدن انسان استفاده می‌شود.

عضو هیئت علمی دانشکده محیط زیست با بیان این‌که این فلز در اکثر کانی‌ها و ساختارهای زمین‌شناسی به‌راحتی دیده می‌شود، افزود: نزدیک بودن شعاع یونی تیتانیوم با منیزیم و آهن باعث می‌شود به‌راحتی بتوان تیتانیوم را جایگزین آنها کرد.

احیای تالاب انزلی مهم‌تر از استخراج تیتانیوم از آن است

وی با طرح این سؤال که آیا لایروبی و حذف رسوبات به‌منظور دستیابی به تیتانیوم ارزشمند است یا خیر، گفت: بزرگ‌ترین معدن تیتانیوم دنیا در منطقه کهنوج است که پیش‌بینی می‌شود حدود 42 میلیون تن ذخیره تیتانیوم دارد و طبیعتاً اگر قرار بر استخراج این ماده ارزشمند معدنی باشد، استخراج و صادرات آن از تالاب در اولویت قرار نمی‌گیرد.

سرخیل تصریح کرد: من به عنوان یک کارشناس در این حوزه باید بگویم لایروبی و حذف رسوبات تالاب به منظور استخراج تیتانیوم اگر با رعایت ملاحظات زیست‌محیطی مثل بهسازی، تثبیت و پاکسازی محیط باشد و اکوسیستم آنجا را دچار چالش اساسی نکند، اشکالی ندارد ولی به‌نظر می‌رسد در بحث تالاب انزلی حفظ و احیای آن با حذف رسوبات و لایه‌ها بیش از همه حائز اهمیت است.

این کارشناس ژئوفیزیک زیست‌محیطی و اکتشاف منابع آب افزود: بحثی که اخیراً در رسانه‌ها مطرح شده این است که می‌گویند عملیات رسوب‌زدایی را به مجموعه‌ای واگذار نکنیم که ماده معدنی‌ آن را مفت ببرد و استفاده کند، اما بحثی که از سوی متخصصان این حوزه و کسانی که دغدغه حفظ محیط زیست دارند این است که ما باید طبق استانداردها و پروتکل‌هایی که وجود دارد، در گام اول رسوبات، لجن و لای را از تالاب انزلی بزداییم و آن را نجات دهیم، بنابراین اینکه در آن مواد و رسوبات چه ماده معدنی و چه ارزش اقتصادی نهفته است بحثی فرعی است.

در هر آزمایشی بر روی تالاب‌ها باید حد تاب‌آوری آنها در نظر گرفته شود

عضو هیئت علمی دانشکده محیط زیست در ارتباط با صحبت‌هایی مبنی بر این‌که شرکتی قرار است طرحی را اجرا کند که در جریان آن برای احیای تالاب انزلی از نانوتیتانیوم استفاده کند نیز گفت: من چنین چیزی را نشنیده‌ام ولی این امکان وجود دارد که بخواهیم برای تثبیت آلاینده‌ها از نانو ذراتی که دارای پایه فلزی هستند هم استفاده کنیم ولی آزمایش و پیاده‌سازی آن در تالاب زنده و پیچیده‌ای همچون انزلی که ورودی و خروجی و عناصر متعدد و فراوانی دارد کار ساده‌ای نیست و به‌راحتی هم مجوز چنین کاری داده نخواهد شد.

وی با بیان این‌که امکان انجام چنین طرح‌هایی می‌تواند در حد و اندازه آزمایشگاهی و یا بر روی تالاب‌های مصنوعی انجام شود، افزود: تالاب یک حد تاب‌آوری دارد که این حد تاب‌آوری بستگی به همه عواملی دارد که در تالاب نقش ایفا می‌کنند و مجموعه این عوامل باعث می‌شود تالاب بتواند خودپالایی کرده و خودش را از آلودگی‌ها پاک کند و در انجام طرح‌هایی که عنصر جدیدی را وارد چرخه تالاب می‌کند حتماً می‌بایست این حد خودپالایی را مدنظر قرار داد.

سرخیل در پایان گفت: من بعید می‌دانم که طرحی مبنی بر استفاده از نانوذرات برای تثبیت آلاینده‌ها در دستور کار باشد ولی اگر به‌واقع چنین نیتی برای انجام این کار باشد ابتدا این طرح پس از طی کردن مراحل آزمایشگاهی می‌بایست در یک تالاب مصنوعی با ویژگی‌های تالاب انزلی تست شود و برای آلایندگی خاص در آن از نانوذرات استفاده شود و در صورت موفقیت‌آمیز بودن آن طرح در مقیاس کل تالاب اجرا شود.

انتهای پیام/4105/4076/ن