شاخصه و ضوابط روزنامه‌نگاری علم در دنیای رسانه‌های خارجی/ ژورنالیست‌های علم در غرب سوژه‌های خود را چگونه می‌یابند؟

به گزارش خبرنگار حوزه رسانه گروه اجتماعی خبرگزاری آنا، اگر در دوران انسان اولیه روزنامه وجود داشت، خبر کشف آتش در صفحه اول قرار می‌گرفت، اما به‌نظر در آن زمان نیازی به روزنامه نبود زیرا جوامع انسانی در آن زمان بسیار کوچک بوده و همگان یا این‌کار را انجام می‌دادند و یا از نحوه روشن آتش آگاهی داشتند؛ این در حالی است که امروز خلاف این موضوع صدق می‌کند، زیرا جوامع بزرگ شده و آزمایش‌های علمی در سراسر جهان توسط افراد محدودی معمولاً در آزمایشگاه‌هایی به‌دور از چشم عموم انجام می‌شود.

باوجودی‌که فعالیت این افراد محدود تأثیر زیادی بر همه انسان‌ها می‌گذارد ولی بسیاری از مردم تا حد زیادی از نحوه استفاده این دانشمندان از پول مالیات‌دهندگان و چگونگی تأثیر کارشان بر جامعه آگاهی ندارند، بنابراین در چنین شرایطی نیاز قابل‌توجهی به افرادی است که بتوانند به‌عنوان واسطه بین دانشمندان و عموم مردم عمل کند. این نیاز تا حد زیادی نقش گزارشگر علم را مشخص می‌کند.

شاخص‌های اولیه برای یک روزنامه‌نگار علم چیست؟

برای فعالیت به‌عنوان یک روزنامه‌نگار علم داشتن شناخت جزئی و دقیق نسبت به علم لزوماً مهم‌ترین نیاز نیست. بسیاری از سردبیران بر سر این موضوع توافق دارند که شاخص‌های اصلی برای یک روزنامه‌نگار و گزارشگر علم، داشتن 80 درصد آشنایی خوب و کافی از روزنامه‌نگاری و ژورنالیسم و 20 درصد دیگر نیز استعداد و تمایل برای یادگیری و برقراری ارتباط با علم است.

به قول آنتونی تاکر، دبیر سابق بخش علم روزنامه گاردین، روزنامه‌نگاران علم همچون سایر ژورنالیست‌ها می‌بایست دارای اشتهای سیری‌ناپذیری برای خواندن بوده و همچنین دارای ذهنی باشند که در خدمت طبقه‌بندی موضوعات همچون فایل نگهداری پرونده‌‌ها باشد. نکته دیگری که به این شاخص‌ها می‌توان اضافه کرد این است که ذهن یک روزنامه‌نگار علم باید شبیه یک کودک باشد که همواره به‌دنبال شناخت دنیای پیرامون و آگاهی از نحوه عملکرد آنها باشد.

برای روزنامه‌نگار علم شدن از کجا شروع کنیم؟

هیچ مسیر واحدی برای روزنامه‌نگار علم شدن وجود ندارد. مهم‌ترین ویژگی ژورنالیست‌های بزرگ علم همچون والتر سالیوان از نیویورک تایمز و بسیاری از روزنامه‌نگاران بزرگ علم دیگر که در روزنامه‌های مهم و سرشناس فعالیت می‌کردند، خودساخته بودن آنها بوده و دیگر این‌که این افراد از توانایی بالایی برای نوشتن برخوردار بودند ولی با وجود این راه‌های شناخته‌شده‌ای هم برای گام نهادن در این مسیر وجود دارد.

امروزه یکی از بهترین راه‌ها که در کشورهای پیشرفته که به‌عنوان امری ضروری برای شروع روزنامه‌نگاری علم شناخته می‌شود، گذراندن دوره‌های روزنامه‌نگاری در دانشگاه‌ها است، هرچند این آموزش‌ها لزوماً نیازهای خاص روزنامه‌نگاران علم را رفع نمی‌کند.

با وجود روش مطرح‌شده، استخدام‌کنندگان روزنامه‌نگاران در به‌کارگیری افراد برای روزنامه‌نگاری علم همیشه بر مدرک روزنامه‌نگاری تأکید نمی‌کنند بلکه بیشتر به‌دنبال افرادی هستند که اشتیاق زیادی به نوشتن مطالب علمی و همچنین توانایی پیگیری و انعکاس سوژه‌های علمی به‌گونه‌ای هستند که برای عموم مردم قابل درک است.

نقش شناخت علمی در روزنامه‌نگاری علم ضروری است

روزنامه‌نگاری علم بدین معنی نیست که فرد هر رخدادی را که پیش روی او قرار می‌گیرد،  پوشش دهد زیرا چنین چیزی در جهان امروز امکان‌پذیر نیست.

در وضعیت کنونی گزارش یک کشف علمی برای انتقال به مخاطب نیاز به حداقل درک مؤثری نسبت به موضوع دارد و این در حالی است که برخی از زمینه‌های علمی چنان با سرعت گسترش می‌یابند که حتی بعضاً متخصصان آن حوزه نیز در همگام بودن با آن دچار مشکل می‌شوند.

یک روزنامه‌نگار علم برای این‌که در این حوزه بتواند موفق باشد می‌بایست اطلاعات پایه‌ نسبت به درک شناخت علمی داشته باشد که پیشنهاد می‌شود دارای یک مدرک پایه در یکی از شاخه‌های علمی باشد تا از این طریق بتواند مبانی دانش را در ذهن خود ایجاد کرده و از سوی دیگر با توجه به این‌که علم پویاست و ایستایی ندارد همیشه برای به‌روز کردن شناخت خود مشتاق باشد.

نکته قابل توجه این‌ است که شما در بررسی یک خبر فوری در ارتباط با یک سوژه نمی‌توانید از آن سر در بیاورید مگر این‌که به‌طور عام نسبت به آنچه در دنیای علم اتفاق می‌افتد به‌روز باشید.

البته این بدان معنا نیست که شما متخصص باشید زیرا ممکن است در یک روز موضوعی همچون بررسی یک بیماری واگیردار در یک شهر به شما ارجاع شود و در روز دیگر مصاحبه با برنده جایزه نوبل فیزیک.

البته متخصص بودن در این حوزه از روزنامه‌نگاری برای خود مزایایی هم دارد از جمله این‌که شما دسترسی بیشتر و آسان‌تری به دانشمندان آن حوزه دارید و آن متخصصان نیز نسبت به شما حس ناخوشایندی که از ضبط صدایشان توسط خبرنگاران عادی وجود دارد را ندارند.

نکته قابل توجه دیگر در متخصص بودن در روزنامه‌نگاری علم هم این است که بعضاً آنها می‌توانند موضع یک شرکت یا مؤسسه دولتی را که غالباً به‌صورت رسمی اعلام می‌شود در سطح شخصی به‌دست آوردند.

پیدا کردن سوژه‌های مناسب در روزنامه‌نگاری علم چگونه است؟

برخی از سوژه‌های اختصاصی حاصل ترکیب یک ذهن هوشیار با استعداد برای انجام یک فعالیت تحقیقاتی و همچنین  اشتیاق برای به‌روز کردن شناخت و آگاهی از آخرین تحولات علمی است.

روزنامه‌نگار علم خوب باید بداند اخبار خود را چگونه و از کجا به دست آورد.

در کشورهای غربی روزنامه‌نگاران علم معمولاً در انبوهی از اخبار و گزارش‌هایی که از سوی آزمایشگاه‌های علمی و دانشگاه‌ها در اختیارشان قرار می‌گیرد، غرق هستند زیرا بعضاً در این مؤسسات علمی افرادی برای ارتباط با رسانه‌ها حضور دارند که مشتاقند تا  گزارشگران و خبرنگاران را نسبت به پاسخ به پرسش‌هایشان یاری کنند.

غالباً این خبرنگاران به جلسات و همایش‌های علمی دعوت می‌شوند و از سوی دیگر دسترسی آنها به اینترنت نیز باعث می‌شود تا سرعت عمل بیشتری در دریافت آخرین اخبار علمی داشته باشند.

البته کار برای روزنامه‌نگاران علم در کشورهای در حال توسعه بسیار متفاوت است زیرا در این کشورها ژورنالیست‌ها غالباً به منابع در دسترس (یافته‌ها و گزارش‌های علمی) همچون کشورهای غربی در اختیارشان قرار داده نمی‌شود و این موضوع گردآوری اطلاعات را برایشان دشوار می‌کند، در چنین شرایطی فناوری‌های نوین ارتباطی همچون اینترنت نیز نمی‌تواند چندان تأثیری بر دانش آنها داشته باشد.

در کشورهای در حال توسعه روزنامه‌نگاران علم به‌جای دسترسی به سخت‌خبرهایی که از سوی مؤسسات علمی می‌بایست در اختیارشان قرار گیرد تمرکزشان بر سخنرانی وزیران، مدیران ارشد و رؤسای مراکز علمی است.

مورد دیگری که در کشورهای در حال توسعه مانع پوشش مناسب اخبار علمی می‌شود این است که بخش اعظمی از تحقیقات در این کشورها در آزمایشگاه‌های دولتی انجام می‌شود و بر اساس قوانین دانشمندان آنها بدون اجازه از رؤسای خود اجازه گفتگو با خبرنگاران و روزنامه‌نگاران را ندارند و چنین روندی باعث می‌شود تنها اطلاعاتی از این مراکز منتشر شود که دولت‌ها خواهان آن هستند که به مردمشان منتقل شود.

البته این موضوع نمی‌تواند روزنامه‌نگار علم را در هر کشوری در راستای رسیدن به هدفش ناکام بگذارد و روزنامه‌نگار باید با ابتکار عمل و شم خبری قوی خود نقاط ضعف را به قوت تبدیل کند.

منبع: scidev

ترجمه: میثم خاکپور

انتهای پیام/4105/پ