رشته‌های چند نظمی؛ ضرورت امروز دانشگاه‌ها/ بررسی مدل‌های جدید آموزشی در دانشگاه‌های معتبر دنیا

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری آنا به نقل از تابناک؛ براساس تحقیقات صورت گرفته رشته‌های چند نظمی از جمع‌بندی و نتیجه‌گیری درست از چندین رشته دانشگاهی به وجود می‌آید تا بتوان بر اساس آن، مسائل و مشکلات را دوباره تعریف کرد و طبق درک جدیدی که از موقعیت‌های پیچیده حاصل می‌شود به راه حل‌های جدید رسید.

بنابراین یکی از کاربردهای رشته‌های چند نظمی را می‌توان در بخش پزشکی و سلامت مشاهده کرد که بر اساس آن یک گروه چند نظمی وظیفه مراقبت از مردم را بر عهده دارند و هدف از آن رسیدگی به نیازهای پیچیده درمانگاهی و پرستاری اشخاص است.

طبق تحقیق صورت گرفته توسط مجلهsciencemag ، رشته‌های میان رشته‌ای از ترکیب دو یا چند رشته دانشگاهی و تبدیل آن به یک فعالیت به دست می‌آید که برای نمونه می‌توان به پروژه‌های تحقیقاتی اشاره کرد.

بنابراین کلمه «میان رشته‌ای» برای مباحث آموزشی و تکنیک‌های مربوط به آن کاربرد دارد و طرح‌های مطالعاتی را توصیف می‌کند که از روش‌ها و بینش‌های چند رشته جا افتاده یا سنتی استفاده می‌کنند. رشته‌های میان رشته‌ای هدف‌شان ایجاد ارتباط و ترکیب چندین مکتب فکری، حرفه یا فناوری است که با چشم اندازهای ویژه خود در تعقیب یک هدف هستند.زمانی که احساس شود موضوع تحقیق مورد غفلت قرار گرفته یا بد تعبیر شده است، این رشته‌ها مورد استفاده قرار می گیرد که کاربرد آن اکثرا در گروه‌های آموزشی است.
در واقع این امر زمانی انجام می‌شود که محققان دو یا چند رشته، روش‌های خود را مطرح و آنها را اصلاح می‌کنند تا بتوانند مشکلات را بهتر حل و فصل کنند.موضوع این رشته‌ها می‌تواند زیست شناسی، شیمی، اقتصاد ، جغرافیا و سیاست باشد.
اکنون هزاران مرکز تحقیقاتی در سراسر آمریکا و جهان وجود دارد که بر روی رشته‌های میان رشته‌ای کار می‌کنند که از آن جمله می‌توان به «انجمن مطالعات میان رشته‌ای» تاسیس در سال 1979 میلادی ، «شبکه بین المللی چند رشته‌ای» تاسیس در سال 2010 میلادی، «مرکز تحقیقات میان رشته‌ای» در دانشگاه تگزاس شمالی تاسیس در سال 2008 میلادی و «شبکه میان رشته‌ای» تاسیس در سال 2009 میلادی اشاره کرد اما راه اندازی این رشته‌ها که به نوبه خود رشته‌های جدیدی در ایران هستند هنوز آنگونه که باید و شاید در دانشگاه‌های کشور عملیاتی نشده است و در حد شعار و یا تعریف توسط مسئولان باقی مانده است.
شاید تنها نکته امیدوار کننده در این زمینه تلاش‌های دانشگاه آزاد اسلامی در این رابطه است که به نظر می‌رسد این دانشگاه در جهت افزایش جذب دانشجویان به این سیاست روی آورده است به طوریکه دکتر حمید میرزاده، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی که خود فارغ‌التحصیل دانشگاه نیوساوتولز استرالیا است و همکارانش درصدد پیاده سازی مدل‌های آموزشی جدید دانشگاه‌های دنیا در بزرگترین دانشگاه حضوری جهان هستند.
سیاست‌های تحقیقات در رشته‌های میان رشته‌ای چیست؟
از سال 1998 میلادی تاکنون، دامنه تحقیقات در زمینه رشته‌های میان رشته‌ای افزایش یافته است و اعطای مدارک کارشناسی در دانشگاه‌های آمریکا که به عنوان تحقیقات چند نظمی یا میان رشته‌ای طبقه بندی شده‌اند، بیشتر شده است. بر اساس اطلاعات به دست آمده از مرکز ملی آمار آموزشی (NECS)، تعداد مدارک کارشناسی میان رشته‌ای که برای دانشجویان صادر می‌شود از 7 هزار در سال 1973 میلادی به 30 هزار در سال 2005 افزایش یافته است. از سوی دیگر، مدیران آموزشی کمیته «بویر» تا «وارطان گرگوریان» مدیر موسسه کارنگی و همچنین «آلن لشنر» مدیر اجرایی «موسسه آمریکایی پیشبرد علوم» از روش‌های میان رشته‌ای حمایت بیشتری کرده تا بتوانند با استفاده از آن مشکلات قرن 21 را حل کنند.
مدل های جدید آموزش پزشکی
به طور مثال لزوم بازنگری در آموزش پزشکی در سطح جهان در چندین گزارش معتبر آمده است که از آن جمله گزارش کمیته «لانست» در زمینه آموزش حرفه‌ای پزشکی برای قرن 21 است و گزارش سال 2010 نیز خواستار ایجاد تحولات متغیر آموزش در بخش سلامت است که چشم اندازی جهانی دارد. بنابراین تغییرات زیادی باید در زمینه آموزش در بخش پزشکی ایجاد شود و باید یک روش میان رشته‌ای به وجود آید که تمام مفاهیم مهم سلامت جمعیت را در بر داشته و مسیر را برای نوآوری در زمینه فناوری ایجاد کند و همچنین از آموزش های پزشکی که بسیار فشرده است، جلوگیری کند.
مدل های آموزش سلامت عمومی در جهان
به طور مثال رشته سلامت عمومی در جهان، رشته جدیدی است که با کل جمعیت سر و کار دارد و هدفش بهبود سلامتی است که بتواند به کیفیت زندگی اجتماعی در کل جامعه کمک کند.از نظر تاریخی، کادر حرفه‌ای پزشکی در جهان به طور عمده به عنوان پرسنل‌هایی برای کار در درمانگاه انتخاب می‌شدند و تخصص آنان بیماری‌های عفونی بود. حال آنکه به وجود آمدن چالش‌های مهم در بخش سلامت در جهان باعث شد که لزوم ایجاد رشته‌های چند نظمی احساس شود.
مدل های جدید در آموزش مهندسی
امروزه مهندسی و به خصوص مهندسی پزشکی در آمریکا و کشورهای توسعه یافته بر روی چالش‌های رشته پزشکی تمرکز کرده است.این موضوع خود، مدل جدیدی برای ایجاد فناوری‌های جدید در دو دهه اخیر بوده است و شرکت‌های پزشکی خصوصی تازه‌ای ایجاد شده‌اند که باعث بهبود عملکرد تجهیزات پزشکی شده است. موفقیت در این برنامه به سه عنصر مهم مواجه شدن با چالش‌های پیچیده ، طراحی موقعیت‌هایی با منابع محدود و کاربرد دانش دروس سنتی در حل مشکلات واقعی جهان وابسته است.
در این گزارش نمونه‌هایی از رشته‌هایی که در دانشگاه های خارج از کشور دایر است و دارای سرفصل انگلیسی بوده و قابلیت تدوین و معادل سازی در سیستم آموزش عالی ایران را دارد، ارائه می‌شود.
رشته رسانه، اطلاعات و فناوری در دانشگاه وسترن کانادا
این رشته که سرفصل‌های آن در تقویم دانشگاهی سال 2014 دانشگاه وسترن بررسی شده است، اطلاعات لازم را به دانشجویان می‌دهد تا بتوانند متون مختلف را در زمینه‌های گوناگون تفسیر و تعبیر کنند.همچنین، تجزیه و تحلیل رسانه و ایده‌ها به گونه‌های مختلفی انجام و از سوی دیگر، نقش دانشجویان در رسانه، فرهنگ و جامعه بررسی می‌شود. تمرکز این رشته روی فناوری‌های کنونی و نوظهور است و روی راه‌هایی تاکید دارد که این فناوری‌ها به همراه مفاهیم فنی و فرهنگی به کار می‌روند.

رشته علوم رایانه و زیست شناسی مولکولی در دانشکده فناوری دانشگاه MIT آمریکا
این رشته برنامه‌های آموزشی در زمینه زیست شناسی مولکولی و علوم رایانه را شامل می‌شود و به طور مشترک توسط دانشکده مهندسی برق و علوم رایانه و دپارتمان زیست شناسی به دانشجویان ارائه شده است. رشته علوم رایانه و زیست‌شناسی مولکولی دانشجویان را برای مشاغلی که زیر ساخت‌های زیست شناسی و مهندسی در آن دیده می‌شود آماده می‌کند که شامل زیست شناسی دارویی، بیواینفورماتیک و زیست شناسی مولکولی محاسباتی است.
دانشجویانی که در این رشته جدید و مشترک فارغ‌التحصیل می‌شوند دیگر لازم نیست در رشته‌های دیگر مانند زیست‌شناسی یا مهندسی پزشکی فارغ‌التحصیل شوند به دلیل اینکه علوم رایانه و زیست شناسی مولکولی هم پوشانی بین این رشته‌ها ایجاد کرده است.دانشجویانی که در رشته علوم رایانه و زیست شناسی مولکولی تحصیل می‌کنند دو مشاور دانشگاهی خواهند داشت که یکی از آنها مربوط به رشته مهندسی برق و علوم رایانه و دیگری مربوط به زیست‌شناسی است. انتظار می‌رود که دانشجوها در هرم ترم حداقل یک بار با هر دو مشاور دیدار کنند.

رشته مدیریت نوآوری در مهندسی و فناوری در دانشگاه کارنگی ملون آمریکا
رشته مدیریت نوآوری در مهندسی و فناوری در مقطع ارشد دانشگاه کارنگی ملون آمریکا از چهار عنصر مهم در ساختارش تشکیل شده است که شامل دروس اساسی، دروس انتخابی مهندسی و فناوری، دروس انتخابی مدیریت نوآوری و پروژه کارآموزی تابستان تشکیل شده است.

معرفی رشته‌های چند نظمی دانشگاه ناتینگهام ترنت انگلستان
وجود رشته‌های چند نظمی در دانشگاه ناتینگهام ترنت انگلستان به دانشجویان این امکان را می‌دهد تا بتوانند مقاطع کارشناسی ارشد خود را با واحدهای مختلفی از رشته‌های مختلف بگذرانند و همچنین با یک شریک صنعتی هم همکاری کنند.

ترجمه و تنظیم: امید جعفرنژاد، سمیه سیمین قد