مراسم یادبود عبدالحسین حائری برگزار شد
مراسم یادبود عبدالحسین حائری؛ نسخه پژوه، کتاب‌شناس، فهرست نگار و رئیس اسبق کتابخانه مجلس توسط موسسه خانه کتاب و مرکز پژوهشی میراث مکتوب برگزار شد.
به گزارش گروه فرهنگی آنا و به نقل از روابط عمومی موسسه خانه کتاب، در مراسم یادبود عبدالحسین حائری که با حضور ادیبان، پژوهشگران، نسخه پژوهان و کتابداران برگزار شد، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و موسسه فرهنگی شهر کتاب با خانه کتاب و مرکز پژوهشی میراث مکتوب همکاری داشتند.
سید علی آل داوود؛ پژوهشگر و مؤلف، نخستین سخنران مراسم یادبود استاد عبدالحسین حائری بود که سخنانش را چنین آغاز کرد: «از ۴۵ سال پیش با استاد حائری مانوس هستم. ایشان ۳ سال پیش از انقلاب به ریاست کتابخانه مجلس برگزیده شد، اما از سال‌ها قبل مسئولیت بخش خطی کتابخانه را بر عهده داشت. او همواره قلب تپنده کتابخانه مجلس بود.»
آل داوود گفت: «ایشان از سال ۱۳۳۲ به درستی به اهمیت نسخ خطی پی برده بود و نسخ خطی را مهم‌ترین منبع برای تدوین تاریخ جامع ایران در تمام ابعاد می‌دانست. از حق نباید گذشت که کتابخانه مجلس در مقایسه با خیلی از کتابخانه‌های بزرگ، در این زمینه گام‌های بزرگی برداشته است.»
وی ادامه داد: «روزی که استاد حائری از قم به تهران آمد و در کتابخانه مجلس به کار پرداخت، کسی تصور نمی‌کرد دوران اشتغال او بیش از ۵۰ سال در کتابخانه مجلس به طول خواهد انجامید. شاید خود او هم گمان نمی‌برد که این مدت در کتابخانه مجلس بماند.»
آل داوود افزود: «او بیش از هر کار به شناسایی نسخه‌های خطی ناشناخته پرداخت و روز‌ها، ماه‌ها و سال‌ها تلاش کرد تا مشکلات نسخه‌های ناشناخته را بگشاید.»
این پژوهشگر بیان کرد: «برخی نسبت به او این انتقاد را مطرح می‌کردند که حداقل باید موجودی نسخ خطی را به صورت فهرست وار در اختیار علاقه مندان قرار دهد، اما حائری مخالف تهیه این فهرست واره بود و عقیده داشت مضرات این کار عجولانه بیشتر از فواید آن است.»
وی در بخش دیگری از سخنانش گفت: «پس از انقلاب، گروه خواستاران نسخ خطی فزونی یافت و اکثر آن‌ها هم با نسخ خطی آشنایی نداشتند. این سیل خروشان نسخه جویان حائری را وادار به سختگیری می‌کرد.»
آل داوود در بیان بخش دیگری از ویژگی‌های مرحوم حائری گفت: «حائری از راهنمایی محققان واقعی هیچ ابایی نداشت. صد‌ها بار شاهد درس آموزی‌های او بودم و بعضا از صبر او شگفت زده می‌شدم.»
منوچهر صدوقی س‌ها؛ نویسنده، پژوهشگر و عرفان پژوه ضمن بیان اینکه بالغ بر ۴۰ سال در خدمت مرحوم حائری بودم، اما به ۳ دلیل ترجیح می‌دهم درباره او صحبت نکنم، گفت: «نخستین دلیل اینکه، حرف زدن درباره مرحوم حائری واقعا سخت است. دومین دلیلی که درباره او صحبت نمی‌کنم این است که او بیشتر علاقه داشت از جد بزرگوارش صحبت شود. سومین دلیلم هم این است که ما از حدود ۱۵۰ سال پیش به بیت حائری ارادت خانوادگی داریم.»
مرحوم حائری به محتوا، ظاهر کتاب، جلد و تذهیب احاطه داشت
مهدی محقق؛ نویسنده، ادیب، فقیه و رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی نیز در این مراسم ضمن اشاره به اینکه شاید در میان دوستانی که در این مجلس حضور دارند، قدیمی‌ترین فردی که با مرحوم حائری آشنایی دارد، من باشم گفت: «۶۷ سال پیش زمانی که به مشهد رفتم تا نزد استاد علی نیشابوری درس بخوانم، روزی ۶ ساعت در محضر آن ادیب بزرگوار حضور داشتم و بسیار اتفاق می‌افتاد که ایشان اسامی کتاب‌هایی را ذکر می‌کرد که من نام آن‌ها را نشنیده بودم. همیشه فکر می‌کردم در آینده باید این کتاب‌ها را پیدا کنم و ببینم چه تفسیری دارند.»
محقق ادامه داد: «فقط یک سال در مشهد ماندم چون علاقه‌مند بودم فلسفه بخوانم که در مشهد رونق نداشت و تهران محیط مناسبی برای درس فلسفه بود. وقتی از مشهد برگشتم ماه خرداد بود و کلاسی برگزار نمی‌شد. در جست‌و‌جوی کتاب‌هایی که نامش را از استادم شنیده بودم به کتابخانه مجلس رفتم و در آن عضو شدم.»
وی افزود: «هر روز این کتاب‌ها را مطالعه می‌کردم و به تفاصیل با آن‌ها آشنا می‌شدم. هر روز می‌دیدم که شخصی معمم بین مخزن و سالن مطالعه کتابخانه، رفت و آمد می‌کند. به مرور با ایشان سلام و علیک پیدا کردم. این فرد، مرحوم عبدالحسین حائری نوه مرحوم حائری؛ بنیانگذار حوزه علمیه قم بود.»
رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ضمن بیان خاطراتی از مرحوم حائری، از خانواده حائری به عنوان «خانواده علم» نام برد و بیان کرد: «خانواده حائری، خانواده علم بود و مرحوم عبدالحسین حائری، در کتاب‌شناسی و نسخه‌شناسی تخصص داشت. او به محتوا، ظاهر کتاب، انواع خط، جلد و تذهیب احاطه داشت. فقدان ایشان برای کتابداران و آن‌هایی که با نسخ خطی آشنا هستند، ضایعه بزرگی است.»
محقق در پایان سخنانش گفت: «ما باید از وجود چنین افرادی تا وقتی که در قید حیات هستند، استفاده کنیم، اما سنت دیرینه ما این است که تا وقتی زنده هستند، قدرشان را نمی‌دانیم و تا از دست رفتند، می‌گوییم چه گوهر گران بهایی را از دست دادیم.»
استاد حائری از آموزش به دیگران دریغ نداشت
نوش آفرین انصاری؛ استاد دانشگاه، نویسنده و پژوهشگر علوم کتابداری و اطلاع رسانی، در مراسم یادبود مرحوم استاد عبدالحسین حائری گفت: «در سال ۱۳۵۰ مدیریت گروه آموزشی تازه تاسیس کتابداری در دانشکده علوم تربیتی دانشگاه تهران به من سپرده شد. نخستین برنامه‌ام این بود که در دوره کار‌شناسی ارشد در رشته کتابداری، نگاه آمریکایی این رشته به نگاه ایرانی تبدیل شود.»
انصاری ادامه داد: «برنامه کار‌شناسی ارشد دو بخش ثابت و انتخابی داشت. من بر درس‌های «آشنایی با ادبیات کودکان و نوجوانان» و «آشنایی با نسخ خطی» تاکید داشتم و با مشکل دریای سنت و موج نو مواجه بودم. برای رفع این مشکل به سراغ کتابداران بزرگ رفتم، اما آن‌ها بحرهایی بودند که در کوزه من جای نمی‌گرفتند.»
وی افزود: «بعد از مدتی در کتابخانه مجلس به خدمت دکتر عبدالحسین حائری رسیدم. او با واژه‌های مشوق از من استقبال کرد. هم نامی او با پدرم باعث شد فضایی گرم و صمیمی بین ما پدید آید. از تاریخ کتابخانه مجلس صحبت کردیم. گفتم در اینجا منابع بی‌نظیری دارید. از ارباب کیخسرو؛ حامی بزرگ کتابخانه یاد کردیم. هنوز هم افسوس می‌خورم که چرا استاد حائری تاریخ جامع کتابخانه مجلس را ننوشت.»
این عضو شورای کتاب کودک بیان کرد: «موضوع درسم را با استاد در میان گذاشتم. استاد لبخند زدند و فرمودند: بگویید آقایان بیایند، شما هم سخت نگیرید.» تمام آن دانشجویان که حالا از استادان بزرگ این رشته هستند، در مقابل استادی زانو زدند که دانشمند و عارف بود. او از آموزش به دیگران دریغ نداشت و عشقش این بود که در کتابخانه مجلس کار کند.»
مرحوم حائری از ریا و تظاهر به دور بود
حجت الاسلام سید مصطفی محقق داماد؛ مجتهد، حقوق‌دان و استاد حوزه و دانشگاه، از دور بودن از ریا به عنوان یک اصل در خانواده حائری نام برد و گفت: «یک اصل در خانواده ایشان محور اصلی بود که محور فضائل به شمار می‌رفت. این اصل، دور بودن از ریا است که به مرحوم عبدالحسین حائری هم منتقل شده بود. ایشان هم این صفت را از استادی مثل فاضل اردکانی به ارث برده بود.»
محقق داماد افزود: «فضائل، دور عدم ریا و رذائل دور ریا می‌چرخد. تحولات زندگی عبدالحسین حائری هم از همین مساله نشأت می‌گرفت. او با این صفت زندگی می‌کرد که از ریا و تظاهر به دور بود.»
وی ادامه داد: «تاسیس حوزه علمیه قم به این جهت بود که حوزه‌ای درست شود که کارش نخست تحصیل علم و دانش باشد و ثانیا افرادی را تربیت کند که از ریا و تظاهر دور باشند.»
این مجتهد افزود: «افرادی که در دوره اول حوزه علمیه قم و تحت تاثیر شیخ عبدالکریم حائری بودند، از هر گونه تعصب غلط، دخالت غلط در زندگی مردم و ریا دور بودند.»
استاد حائری شیوه شناخت متون را به من یاد داد
سید علیرضا میرعلی نقی؛ پژوهشگر موسیقی نیز با اشاره به اینکه فکر نمی‌کردم روزی درباره فقدان استاد حائری سخن بگویم، چنین گفت: «مرگ آقای حائری یکی از غم انگیز‌ترین وقایع زندگی شخصی من است. اگر به جایی رسیده‌ام از برکت موج محبت و انسانیت ایشان است.»
میرعلی نقی ادامه داد: «در سال‌های ۶۰-۶۱ به صورت ذوقی وارد کار پژوهشی شدم و در کتابخانه مجلس به حضور ایشان راه پیدا کردم. ایشان از همان ابتدا شیوه شناخت متون با ارزش، شیوه یادداشت برداشتن و نگاه کردن به متن را به من یاد داد.»
وی افزود: «در آن سال‌ها در کتابخانه مجلس، نسخه، یک تابو بود. در دسترس قرار دادن نسخه‌ها و مجلات موسیقی به یک نوجوان ۱۵-۱۶ ساله مقداری غریب و نامتعارف بود. ایشان حتی به خاطر این کار بازخواست می‌شد، اما از من پشتیبانی می‌کرد.»
این پژوهشگر موسیقی در پایان سخنانش بیان کرد: «هرگز نمی‌توانم خاطره حضور انسانی و گرم ایشان را از لوح ذهنم پاک کنم. من ۱۰- ۱۲ سال به طور مداوم در حضور ایشان بودم که این سال‌ها جزو بهترین سال‌های زندگی‌ام به شمار می‌رود.»
مرحوم حائری، اخلاق مدار و متواضع بود
حجت الاسلام سیدمحمد ابهری؛ رئیس پیشین کتابخانه مجلس شورای اسلامی نیز در مراسم یادبود استاد عبدالحسین حائری، از اخلاق مداری به عنوان یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های استاد حائری نام برد و گفت: «اخلاق مداری و تواضع، نکته مشترکی است که همه دوستان از استاد حائری یاد می‌کنند.»
ابهری ادامه داد: «استاد حائری، در کتابخانه مجلس، تلاقی دو عصر کتابداری سنتی و کتابداری مدرن بود. در همه کتابخانه‌ها این موضوع وجود داشت که دسترسی محققان به نسخه‌های خطی و نفیس سخت بود.»
وی افزود: «در آن زمان این موضوع طبیعی بود که شاهد برخوردهای تند و نامطلوب باشیم، اما در کتابخانه مجلس چنین نبود. ما در کتابخانه مجلس دست به ساخت و ساز زدیم. متون و نسخ خطی را جابجا کردیم و این‌ها کارهایی بود که در ذهن هیچ کتابدار سنتی نمی‌گنجید.»
ابهری بیان کرد: «در همه مدتی که نسخ خطی را جابجا می‌کردیم، هیچ‌گاه با برخورد تند، منفی یا ناامید کننده‌ای از طرف استاد حائری مواجه نشدیم و ایشان به خوبی با ما همراهی کردند.»
در بخشی از مراسم یادبود استاد حائری نیز کلیپی با عنوان «یادگار دوست» (شرحی بر زندگی استاد عبدالحسین حائری) به تهیه کنندگی و کارگردانی «محمدرضا عرب» به نمایش درآمد. این کلیپ در سال ۱۳۸۰ برای شبکه چهار تولید شده بود.
مراسم یاد بود استاد حائری، عصر چهارشنبه ۱۱ شهریور در مجتمع فرهنگی باغ زیبا برگزار شد.
انتهای پیام/
