ایران تنها کشور صاحب مکتب فلسفی است

به گزارش خبرنگار حوزه فرهنگی و هنری گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، مراسم اختتامیه دومین همایش ملی «علوم انسانی قرآن‌بنیان» دقایقی پیش با حضور جمعی از استادان دانشگاه، دانشجویان و علاقه‌مندان در دانشکده معارف و علوم اسلامی دانشگاه علامه طباطبایی تهران برگزار شد.

در ابتدای این مراسم آیت الله علی‌اکبر صادقی‌‌رشاد بیان کرد: ما باید به‌عنوان جامعه اسلامی، مسائل خود را براساس گزاره‌های اسلامی و شرایط بومی حل کنیم.

مدیر حوزه‌های علمی تهران و رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی افزود: به‌عنوان یک ملت ریشه‌دار، دارای معارف عمیق و صاحب مکتب و فکر و فلسفه، هم خودمان باید بر اساس مبانی معرفتی، مؤسس گفتمان معرفتی در حوزه‌های علمی، دانشگاهی و حوزوی باشیم و هم انتقال‌دهنده مبانی معرفتی به سایر کشورها باشیم.

وی افزود: به‌جز کشور ایران سایر کشورها چندان میانه‌ای با مباحث فلسفی ندارند. در برخی کشورها احیاناً شاید مباحثی مطرح باشد اما هیچ کشوری همچون ایران فیلسوف برجسته نداشته و صاحب مکتب فلسفی نیست.

 رشاد خاطرنشان کرد: در غالب کشورهای اسلامی فلسفه فهم نمی‌شود. در برخی کشورها مشاهده شده کسانی که حتی فلسفه‌دان شناخته می‌شوند، اهل فلسفه و صاحب مکتب فلسفی نیستند.

مدیر حوزه‌های علمی تهران در ادامه خاطرنشان کرد: در کشور ما دانشگاه‌هایی چون علامه طباطبایی در مباحث علوم انسانی و فلسفی شناخته شده‌اند.

وی بیان کرد: مؤلفه‌های رکنی تشکیل‌دهنده علوم انسانی و اسلامی عبارتند از مبادی، موضوع، مسائل، منهج و روش و غایبت و هدف علم. این مؤلفه‌ها آنگاه که کنار هم به‌صورت سازگار قرار بگیرند یک دستگاه معرفتی به‌نام علم پدید می‌آید.

رشاد افزود: در همه این پنج مؤلفه با دنیا متفاوتیم و تعریف ما از انسان با تعریف غربی‌ها متفاوت است. مسائل ما در لایحه‌های نظری و مصداقی متفاوت بوده و روشی‌شناسی معتبری داریم و بر حصر تجربه اصراری نداریم و عقل و بحث را در کنار تجربه به‌خدمت می‌گیریم و چون اهداف ما متفاوت است، نهایتاً علوم انسانی اسلامی ما با علوم انسانی غربی‌ها کاملاً متفاوت است.

مدیر حوزه‌های علمیه تهران درخصوص مؤلفه منطق و روش خاطرنشان کرد: برای تحول در هر علمی از دو نقطه مبدأ باید حرکت کنیم که اول مبانی و سپس منطق‌ها را شامل می‌گردد. پیش‌فرض‌ها و مبانی، نقطه عزیمت اول ما به‌سمت مسائل است و سپس منطق، نقطه عزیمت دیگر است.

وی افزود: نقطه آغازین تولید و تحول علوم انسانی، تحول در مبانی و منطق است. بنابراین هر گاه در جامعه انسانی مبانی و منطق عوض شد، معرفت جامعه دگرگون شده و پارادایم جدیدی به‌وجود می‌آید.

رشاد خاطرنشان کرد: 15 سال است روی موضوع علوم انسانی از قرآن توسط اندیشمندان مختلف تحقیقات مفصلی هم در مبانی و گزاره‌های علمی و هم در مبحث منطق صورت گرفته است. بیشتر محققان این حوزه افرادی هستند که توأمان در دانشگاه و حوزه تجربیاتی داشته و صاحب نظریاتی در هر دو دانش هستند. خودم طرحی به‌عنوان منطق جامع فهم قرآن ناظر بر علوم انسانی ارائه دادم که حاصل تجربه ممتد در زمینه تولید منطق علم و روش‌شناسی است.

وی در ادامه بیان کرد: مجموعه مبانی در تولید روش‌شناسی علوم انسانی از دیدگاه قرآن شامل مبانی متن‌شناختی و مبانی پیش‌فرض‌های قرآن است.

رشاد افزود: قرآن نص و متن است و مبانی متن‌شناسی شامل مبانی عامه، ویژگی‌های وحیانی و قدسی قرآن، عترت‌نمونی گزاره‌ها و آموزه‌های قرآنی، حکیمانه بودن قرآن و هدایت‌ معالی قرآن است.

مدیر حوزه‌های علمیه تهران درخصوص ویژگی‌های نص وحیانی قرآن بیان کرد: بدون لحاظ کردن ویژگی‌های نص وحیانی و قدسی، فهم قرآن میسر نمی‌شود. در مورد دیوان حافظ هم همین‌گونه است. باید دید صحیحی داشت و پیش‌فرض‌ها باید درست و منطبق با واقعیت باشد. اگر با پیش‌فرض غلط به سراغ متن برویم فهم ما غلط خواهد بود.

وی افزود: قرآن هم به‌لحاظ محتوا و هم قالب، وحیانی است یعنی هم مضمون و هم الفاظ از سوی خداست و به‌لحاظ مضمون‌شناختی الزاماتی خواهد داشت. پس پیش‌فرض ما این است که خطا در آن وجود ندارد. صاحت الهی مولد معرفت است و ایجاد، فقط به ساحت الهی برمی‌گردد و از مبدأیی که در آن احتمال خطا وجود ندارد، صادر شده است.

رشاد درخصوص فطرت‌نمونی گزاره‌ها و آموزه‌های قرآنی خاطرنشان کرد: گزاره‌های قرآنی فطری هستند و فلسفی نیستند و فلسفی بودن غیر از عقلانی بودن است. قرآن کریم پر از مبانی عقلانی است، پس در قرآن نباید انتظار داشت که تماماً اصطلاحات علمی در آن به‌کار رفته باشد. قرآن با زبان فطری یعنی با زبانی که انسان با ماهو انسان سخن می‌گوید.

رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در ادامه گفت: قرآن کریم حکیمانه است و یک گزاره غیرعقلی نمی‌توان در قرآن یافت. ممکن است فراعقلی باشد اما به‌هیچ‌وجه غیرعقلانی نیست و مباحث عقلانی در کنار مباحث وحیانی، سنت و یافته‌های تجربی تکمیل می‌شود. زبان کلام قرآن تماماً نمادین، سمبلیک و صرفاً رمزآلود نیست بلکه حکیمانه و مورد فهم بشر است.

وی در مورد هدایت‌معالی قرآن گفت: معال و مقصد قرآن، هدایت است. آموزه‌های علمی، دستوری، اخلاقی، تاریخ و قصص، شاید و نشایدهای قرآن همه هدایت‌معال هستند.

رشاد افزود: اگر قرآن غیرقابل فهم باشد و نتوان فهم صحیح و ناصحیح را پیدا کرد و در آن سره و ناسره معلوم نباشد، به‌هیچ‌وجه با هدایت‌معالی قرآن سازگار نخواهد بود. آیاتی از قرآن کریم همچون آیه «اهدنا صراط المستقیم» و «هدیً للمتقین» همه نشانه هدایت‌معالی قرآنند که خود قرآن از آن سخن به‌میان آورده است.

مدیر حوزه‌های علمیه تهران در پایان بیان کرد: مواجهه با قرآن نیازمند مبانی و منطق صحیح بوده که در چند حوزه قابل بحث است. در حوزه مبدأ جهان‌شناختی یک‌سلسله مبانی در قرآن وجود دارد که بعضی از این مبانی فرادینی است و باید آنها را پذیرفته باشیم. مثلاً نیاز به دین یک گزاره عقلی است، یعنی خود دین نمی‌گوید این لازم است بلکه می‌گوید عالم و حیات مبدأیی دارد و این مبدأ باید ما را هدایت کند. همچنین حوزه‌های دیگری همچون حوزه معرفت‌شناختی، حوزه دین‌شناسی و حوزه قلمروشناختی ازجمله مواردی هستند که در مواجهه با قرآن نیازمند این مبانی هستیم.

انتهای پیام/4060