فرهنگ بستر گسترش تعامل میان ایران و روسیه

به گزارش خبرنگار حوزه سیاست خارجی و بین‌الملل گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا، نشست علمی-تخصصی بررسی روابط فرهنگی ایران و روسیه روز گذشته در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی تهران برگزار شد.

رئیس اداره اروپای شرقی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در این نشست گفت: نگاه به رابطه میان ایران و روسیه متأثر از همسایگی، عضوی از بلوک قدرت‌های بزرگ بودن روس‌ها و سوابق تاریخی همیشه دستخوش تحولات مثبت و منفی بوده است؛ اما آنچه مشخص است اهمیت رابطه میان تهران و مسکو از همان آغاز شکل‌گیری رابطه، برای طرفین مشخص بوده است.

سیدحسین طباطبایی رابطه میان ایران و روسیه را به‌طورکلی به سه دسته رسمی، سطح نخبگانی و سطح توده (عوام) تقسیم کرد و ادامه داد: در سطح رسمی ما همان قالب سطح رسمی سیاسی میان دو کشور را می‌بینیم که از گذشته آغاز و همچنان ادامه دارد. این رابطه هرچند در طول زمان و بنا به ملاحظات سیاسی دو طرف دچار فرازوفرودهایی بوده ولی همیشه تداوم داشته است. البته این بدان معنی نیست که رابطه سیاسی کامل بوده و متأسفانه هنوز خلأهایی وجود دارد که باید روی آن کار شود. در سطح نخبگانی نیز ما شاهد ارتباط شعرا، هنرمندان و دانشگاهیان دو کشور با هم بوده‌ایم به‌طوری‌که سال جاری مکتب ایران‌شناسی سن‌پترزبورگ دویستمین سالگرد خود را در اسفندماه جشن خواهد گرفت.

وی با اشاره به اهمیت فرهنگ در رابطه کشورها و ملت‌ها افزود: اگر فرهنگ میان دو کشور شناخته شده باشد، خود زمینه‌ساز ایجاد تعاملات گسترده در حوزه‌های اقتصادی و سیاسی خواهد شد و در این زمینه نخبگان فرهنگی توان ایجاد بستر مناسبی برای تعاملات فرهنگی دوسویه خواهند داشت. برای مثال در گذشته بسیاری از آثار ایرانی با سرعت بالایی به زبان روسی ترجمه می‌شدند به‌طوری‌که اولین ترجمه بوستان سعدی به یک زبان خارجی توسط روس‌ها انجام گرفت و همین موضوع نیز برای آثار روسی رخ می‌داد.

ازاین‌رو بود که شناخت میان دو ملت از هم بسیار بالا بوده است. در حال حاضر نیز هرچند آثار ایرانی کمتر به روسی ترجمه می‌شوند و در این مسیر کمی مشکلات داریم ولی باید بگویم به‌طور مثال کتابی از یکی از شعرای معاصر در روسیه به چاپ نُهم رسیده و حتی در کنفرانس ادبی در روسیه دو مقاله توسط ادبای روسی درباره این کتاب نوشته شده است.

سطح توده دسته سومی بود که رئیس اداره اروپای شرقی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی بود به آن اشاره کرد و تصریح کرد: نگاه منفی به تاریخ دو کشور دقیقاً بخشی  است که پاشنه آشیل رابطه میان ایران و روسیه بوده که می‌توان دلیل این موضوع را عدم شناخت فراگیر دو ملت از هم دید. اگر نخبگان بتوانند در مسیر شناخت فرهنگی از دو کشور گام مثبتی بردارند می‌توان در آینده شاهد روابط رو به رشد سیاسی و اقتصادی بود.

بسیار از واژگان ایرانی در زبان روسی جریان دارد

عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران دیگر سخنران نشست بود که به روابط فرهنگی دو کشور با اشاره به اثرگذاری زبانی اظهار کرد: روس‌ها به ما ایرانی‌ها واژه سماور را دادند و در مقابل ما به آن‌ها واژه استکان را دادیم. یا به‌طور مثال دو واژه زاپاس و ترمز که در خودرو کاربرد دارند کاملاً روسی هستند. روس‌ها برای تحقیر اوکراینی‌ها از واژه خاخول استفاده می‌کنند که این واژه نیز ریشه ایرانی دارد. همه این مسائل نشان می‌دهد که دو کشور ازلحاظ فرهنگی ارتباط خوبی داشته‌اند.

بهرام امیراحمدیان ادامه داد: مقوله فرهنگ به‌عنوان زیربنای رابطه کشورها و ملت‌ها در نظر گرفته می‌شود ولی متأسفانه در سال‌های اخیر از این موضوع در رابطه میان ایران و روسیه غفلت شده است. رابطه فرهنگی میان ایران و روسیه را باید به سه قسمت دوران امپراتوری روسیه، دوران اتحاد جماهیر شوروی و روسیه جدید تقسیم‌بندی کرد.

وی افزود: ما در دوران روسیه تزاری شاهد ارتباط فرهنگی بسیار بالایی بودیم به‌طوری‌که آثار فرهنگی و ادبی بسیار برجسته دو کشور ترجمه می‌شدند، امری که در دوران شوروی شاهد عکس آن بودیم. در دوران شوروی به دلیل نگرانی فزاینده از دخالت‌های این کشور در امور داخلی ایران و قدرت حزب توده، کسانی که زبان روسی می‌دانستند نیز در مظان اتهام بودند. در دوران روسیه جدید که بعد از فروپاشی شوروی تاکنون ادامه دارد نیز ما شاهد هستیم که رابطه فرهنگی دو کشور تا دوران به قدرت رسیدن پوتین در خلأ بود ولی در سال‌های اخیر از رشد خوبی برخوردار بوده است.

احمدیان تصریح کرد: در طول مسیر جاده ابریشم شاهد هستیم که بسیاری از واژگان فارسی رواج دارد که این نشان‌دهنده تأثیر اقتصاد و بازرگانی بر فرهنگ است و اگر می‌خواهیم رابطه میان ایران و روسیه گسترش یابد باید هم فرهنگ و هم اقتصاد را به‌عنوان کالایی ببینیم که باید صادر کنیم. در صورت موفق عمل کردن می‌توانیم نفوذ خود را به‌عنوان قدرت نرم تثبیت کنیم.

ایرانیان ساکن روسیه پل ارتباطی فرهنگی میان دو کشور هستند

در ادامه نشست مدیرعامل بنیاد قفقاز با اشاره به نگاه منفی ایرانیان به روسیه به دلیل سابقه تاریخی ناشی از جنگ‌های دو کشور و همچنین دخالت شوروی در امور داخلی کشورمان اظهار کرد: ایران و روسیه در دوران صفویه و به دلیل حس تهدید از سوی عثمانیان با یکدیگر رابطه سیاسی و امنیتی را آغاز کردند که در ادامه به همکاری اقتصادی و تجارت پادشاهی با محوریت ابریشم منتهی شد.

سیدمهدی حسینی ادامه داد: هرچند نگاه ایرانیان به روسیه به دلیل جنگ‌های دو کشور، جدایی بخشی از خاک ایران و همچنین عهدنامه ترکمانچای بسیار منفی است ولی باید یک نکته مهم را مدنظر قرار دهیم و آن هم حضور بخش بزرگی از جامعه ایرانی در خاک روسیه حضور دارند که می‌توان از آن به‌عنوان یک ظرفیت بزرگ برای ارتقای رابطه دوجانبه استفاده کرد و حتی به‌عنوان ابزاری برای نفوذ فرهنگی به آن نگریست.

وی افزود: ما سرمایه جدی به نام ایرانیان ساکن روسیه داریم که متأثر از فرهنگ ایرانی و اسلامی بوده و تمایل به همکاری با ایران را دارند. فرهنگ پایه روابط سیاسی است که متأسفانه درباره ظرفیت‌های دو کشور مورد غفلت قرار گرفته است. اگر بتوانیم درزمینهٔ فرهنگی با تکیه‌بر ظرفیت جامعه ایرانی در روسیه کارهایی انجام دهیم، در آینده شاهد گسترش روابط در امور سیای و اقتصادی خواهیم بود و هیچ بعید نیست که روزی دو کشور به اتحاد استراتژیک نیز دست پیدا کنند.

جامعه جوان و تحصیل‌کرده روسیه نگاه مثبتی به ایران دارد

عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی در ادامه نشست با اشاره به یک پژوهش انجام‌گرفته در دانشگاه اوستیای روسیه گفت: در حدود 72 درصد از پرسش‌شوندگان ایران را به‌عنوان شریک قابل‌اعتمادی برای روسیه دانسته که خود این موضوع نشان می‌دهد قشر جوان و تحصیل‌کرده روسی از کشورمان شناخت نسبتاً خوبی دارند.

موسی عبدالهی ادامه داد: متأسفانه ما در بخش مطلب سازی درست عمل نکرده‌ایم و شاهد هستیم که گردشگران روسی که به ایران می‌آیند بعد از مدتی دیدگاهشان درباره کشورمان از منفی به مثبت تغییر پیدا می‌کند. دلیل این موضوع وجود حجم اطلاعات منفی درباره ایران به زبان‌های مختلف در اینترنت است که البته این موضوع تنها منحصر به روسیه نیست و در قبال سایر ملیت‌ها نیز آن را شاهدیم. ما در حال حاضر با جمعیتی حدود 300 میلیونی روس زبان روبرو هستیم که می‌توانیم با تأسیس یک شبکه تلویزیونی روس زبان، فرهنگ و زیبان فارسی را به جامعه روسیه بشناسانیم.

وی افزود: ما شاهد بودیم که رابطه مسکو و آنکارا بعد از هدف قرار گرفتن جنگنده روسی توسط ترکیه قطع شد ولی درنهایت می‌بینیم که رابطه حتی به سطحی بالاتر از قبل نیز بازگشت که این خود گواه درهم تنیدگی روابط کشورها است. ما نیز باید بتوانیم به این سطح دست پیدا کنیم. ما در بُعد سیاسی شاهدیم که سیاستمداران تلاش می‌کنند به یک اتحاد استراتژیک دست پیدا کنند ولی این موضوع را در میان مردم و در حوزه‌های فرهنگی و اقتصادی شاهد نیستیم.

عبدالهی تصریح کرد: پیش‌فرض تشکیل رابطه میان کشورها و ملت‌ها دانش زبانی است و اگر بخواهیم با روسیه رابطه خوبی داشته باشیم، باید هم زبان فارسی را به روس‌ها آموزش دهیم و در مقابل افرادی را مسلط به زبان روسی تربیت کنیم.

انتهای پیام/4093/