اعتیاد کلاس ندارد

سارا امیری، گروه اجتماعی- مصرف مواد دخانی در جامعه به خصوص در میان نوجوانان و جوانان یکی از معضلات مهم است که موجب افزایش نگرانی خانواده‌ها شده است. پیشگیری از مصرف مواد دخانی نیازمند همکاری‌های بین بخشی میان سازمان‌های ذیربط از جمله وزارت بهداشت، سازمان بهزیستی، ستاد مبارزه با مواد مخدر، وزارت آموزش و پرورش و ... است.

با این حال آمارها حاکی از آن است که مصرف مواد دخانی از قبیل سیگار و قلیان در بین نوجوانان و جوانان نسبت به سال‌های قبل افزایش یافته است به گونه‌ای که سن مصرف سیگار در کشور به 12 سال رسیده است که این آمار زنگ خطر مصرف مواد دخانی را در کشور به صدا درآورده است زیرا سیگار و قلیان به عنوان دروازه ورود به مصرف مواد مخدر عنوان شده است.

همچنین معاون درمان مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در خصوص میزان مصرف مواد دخانی در بین نوجوانان و جوانان، معتقد است: مصرف مواد دخانی از قبیل سیگار و قلیان در بین نوجوانان و جوانان رو به افزایش است که این موضوع به یک دغدغه تبدیل شده است.

قبح قلیان در خانواده‌های ایرانی شکسته شده

قبح مصرف قلیان در بین خانواده‌‌های ایرانی شکسته شده است به گونه‌ای که ما در پارک‌ها، تفریحگاه‌ها و حتی در داخل منازل شاهد مصرف قلیان به صورت دست جمعی هستیم، زیرا خانواده‌ها بر این باور هستند که چون دود ناشی از قلیان از آب عبور می‌کند نمی‌تواند خطری برای آنها داشته باشد اما باید گفت مصرف هر وعده قلیان معادل استعمال 200 نخ سیگار است که علاوه بر سلامت مصرف کننده، افراد قرار گیرنده در معرض دود ناشی از آن را نیز تهدید می‌کند.

دلایل گرایش نوجوانان و جوانان به مصرف مواد دخانی

از دلایل گرایش جوانان به خصوص نوجوانان به مصرف مواد دخانی می‌توان به زمینه‌های خانوادگی و ضعف فرهنگی، فقر مادی خانواده، عدم آگاهی و کم سوادی، اختلافات خانوادگی، تحت تاثیر قرار گرفتن دوستان و همسالان، قیمت ارزان و در دسترس بودن مواد دخانی، کنجکاوی، ناتوانایی در گفتن «نه» و غیره برای مصرف و غیره اشاره کرد. با این حال پیشگیری و کنترل تمام این مسائل نیازمند همکاری دولت، مجلس، وزارت بهداشت، سازمان بهزیستی، ستاد مبارزه با مواد و تمامی سازمان‌های ذیربط است که اجرایی شدن این هدف مهم نیازمند اتحاد و هم عقیده بودن تمام مسئولان است که البته این موضوع در کشور ما با اما و اگرهایی همراه است.

گام اول و اساسی برای مبارزه با پدیده مصرف مواد دخانی در نوجوان و جوانان آگاه بودن نسبت به شیوع و آمار دقیق مصرف کنندگان است که به دلیل اینکه ارائه آمار نیازمند سال‌ها پژوهش و تحقیق است این کار در کشور ما انجام نشده و هم‌چنان آمارها با تیتر «در حدود» اعلام می‌شود و یا به صورت نسبی و مقایسه با سایر کشورها اعلام می‌شود.

شیوع مصرف مواد دخانی در هاله‌ای از ابهام

در همین راستا محمدرضا معدنی، دبیر فراکسیون مبارزه با دخانیات مجلس شورای اسلامی می‌گوید: آمارها نشان می‌دهد سن شروع مصرف دخانیات به 10 تا 13 سالگی کاهش‌ یافته است و 70 درصد دانش‌آموزان در مسیر مدرسه حداقل یک‌بار مصرف دخانیات را تجربه کرده‌اند.

این درحالیست که دکتر علیرضا نوروزی، رئیس اداره پیشگیری و درمان سوء مصرف مواد وزارت بهداشت به خبرنگار آنا می‌گوید: برخلاف اینکه برخی مسئولان آمار مصرف مواد دخانی در میان دانش آموزان را بسیار شایع جلوه داده‌اند، باید گفت که چنین چیزی صحت ندارد و این آمار رقم بسیار محدودی است.

دغدغه مصرف مواد دخانی در نوجوانان و جوانان

همچنین دکتر زهرا حسامی، معاون درمان مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در خصوص میزان مصرف مواد دخانی در بین نوجوانان و جوانان می‌گوید: مصرف مواد دخانی از قبیل سیگار و قلیان در بین نوجوانان و جوانان رو به افزایش است که این موضوع به یک دغدغه تبدیل شده است.

وی افزود: به طور کلی مصرف مواد دخانی در بین نوجوانان و جوانان افزایش یافته است که متاسفانه طی سال‌های اخیر گرایش دختران به مصرف مواد دخانی نسبت به سال‌های قبل افزایش یافته است.

مواد دخانی از جمله سیگار به عنوان عامل تهدید کننده سلامت نوجوانان و جوانان مطرح شده است به گونه‌ای که 90 درصد از مبتلایان به آن در دوران نوجوانی یعنی سنین 10 تا 19 سالگی به آن مبتلا می‌شوند که صرفا داشتن آگاهی در مورد مضرات آن نمی‌تواند در کاهش انگیزه تاثیر داشته باشد بنابراین اطلاع رسانی در این خصوص باید تغییر شکل پیدا کند.

الگوها مراقب رفتارهای اجتماعی خود باشند!

نوجوانان و جوانان به دلیل علاقه فراوانی که به هنرپیشگان، ورزشکاران، پزشکان، معلمان و اعضای خانواده خود دارند گاهی آنها را الگوی خود قرار می‌دهند به گونه‌ای که این علاقه موجب تقلید کورکورانه رفتار آنها در نوجوانان و جوانان می‌شود و ما در جامعه شاهد آن هستیم که این گروه سنی نوع لباس پوشیدن، آرایش صورت و مو، حرکات و تکه کلام‌ها و غیره این افراد را مورد تقلید قرار می‌دهند که حتی دیده شده مصرف سیگار در این افراد نیز گاهی مورد پذیرش نوجوانان و جوانان قرار گرفته و آنها این رفتار را ادامه می‌دهند. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت مبارزه و پیشگیری از امر مصرف مواد دخانی در کشور نیازمند اصلاح رفتار در الگوهای جامعه و خانواده است، به گونه‌ای که معاون درمان مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی بر این باور است که علاوه بر ناتوانی نوجوانان و جوانان به «نه» گفتن در برابر پیشنهادات دوستان می‌توان به تقلید آنها از والدین و الگوهای جامعه به عنوان دلایل افزایش گرایش این گروه سنی به مصرف مواد دخانی اشاره کرد.

4.5 درصد نوجوانان و جوانان به نیکوتین اعتیاد دارند

حسامی با بیان اینکه در کشور ما آمار مشخصی از میزان شیوع مصرف مواد دخانی در بین نوجوانان و جوانان وجود ندارد، گفت: نتایج برخی مطالعات که در کشور انجام شده نشان می‌دهد 11 درصد نوجوانان و جوانان در سن زیر 12 سالگی مصرف مواد دخانی را آغاز کرده‌اند که متاسفانه حدود 4.5 درصد از این افراد به نیکوتین اعتیاد پیدا کرده‌اند و به صورت منظم مواد دخانی را مصرف می‌کنند.

این در حالیست که رئیس اداره پیشگیری و درمان سوء مصرف مواد وزارت بهداشت بر این عقیده است که وضعیت اعتیاد در نوجوانان و جوانان کشور ما بسیار بهتر از سایر کشورها است.

بر اساس آمارهای رسمی 14 میلیون و 896 نفر از جمعیت کشور را افراد 6 تا 18 سال و حدود 20 میلیون نفر را افراد در گروه سنی 18 تا 29 سال تشکیل می‌دهند که این آمار نشان می‌دهد کشور ما از نیروی جوان و پویایی برخوردار است که عدم برنامه ریزی و سیاست‌گذاری در حوزه ورود و مصرف مواد دخانی به کشور می‌تواند در سال‌های آینده بحران‌هایی را ایجاد کند زیرا آمارها نشان می‌دهد از هر 10 نفری که بر اثر سرطان ریه فوت می‌کند، 9 نفر آنان به دلیل مصرف دخانیات بوده است و خطر حمله قلبی در این دسته از افراد 2 تا 4 برابر است، همچنین از 6 میلیون نفری که در دنیا به دلیل مصرف دخانیات فوت می‌کنند 600 هزار نفر مربوط به دود دسته دوم و استنشاق آن بوده است.

طرح «پاد» مسکوت ماند

طی چند سال گذشته برای پیشگیری از استعمال دخانیات در بین نوجوانان و جوانان در مدارس طرح «پاد» تدوین و به تصویب رسید که در آن زمان پیش بینی می‌شد اجرای این طرح از رشد استعمال دخانیات در سطح مدارس بکاهد که قرار بود این طرح در سه بخش دانش آموزی، اولیاء و مربیان و خانواده به اجرا گذاشته شود که متاسفانه برخی از مسائل مانع اجرای این طرح شد.

دکتر حسامی معاون درمان مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در این خصوص می‌گوید: این طرح مجدد با همکاری مسئولان اداره مبارزه با دخانیات و مرکز تحقیقات دخانیات مجدد آغاز شده که امید است با اجرای این طرح به مدرسه عاری از مواد دخانی دست پیدا کنیم.