* داود عامری
نگاه به شرق می‌تواند اهداف عالی انقلاب اسلامی را محقق کند
نگاه به شرق یک مسیر هموار برای توسعه تعاملات بین‌المللی است که می‌تواند بسیاری از اهداف عالی انقلاب اسلامی را در عرصه‌های بین‌المللی محقق کند.
گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا: فرهنگ پدیده‌ای ناگهانی نیست و با سال‌ها زندگی درکنار یکدیگر و هم‌زیستی با محیط جغرافیایی شکل می‌گیرد. بنابراین وقتی صحبت از فرهنگ شرقی یا غربی مطرح می‌شود، یک تقسیم‌بندی انتزاعی و ذهنی نیست، بلکه ویژگی‌های ملموس در میان انسان‌های شرقی با مردمان ساکن نیم‌کره غربی زمین به‌شمار می‌رود.
تعامل و امتزاج فرهنگی میان شرق و غرب موضوعی غیرممکن نیست، زیرا در تاریخ، این موضوع بارها رخ داده، نتیجه گوناگونی نیز در زندگی مردم برجای گذاشته است و ما شاهد حضور انسان‌هایی با فرهنگ شرقی در سرزمین‌هایی با فرهنگ غربی و بالعکس هستیم. چه‌بسا افراد و قبایلی در شرق زندگی می‌کنند که ریشه و زادگاهشان در فرهنگ‌های غربی بوده و عکس این فرضیه نیز صادق است، اما نگاه به این پدیده در اوضاع کنونی جهان و زندگی انسان‌ها و یک‌سونگری برخی بلوک‌های قدرت در جهان و تأثیر نقشه‌های آنها براین موضوع را نمی‌توان نادیده گرفت.
یقیناً حضور و تأثیرگذاری بهتر و آسان‌تر در فرهنگ‌هایی که پیوندهای دیرینه‌تری با یکدیگر دارند، به‌سهولت و با کمترین چالش امکان‌پذیر است، براین‌اساس تردید نداریم تعاملات ما با کشورهایی همچون هند، چین، ترکیه و همسایگان راحت‌تر از کشورهای غربی که درک و خواسته‌های متفاوتی درباره ما دارند، شکل می‌گیرد و اطمینان میان طرف‌ها به‌دست می‌آید.
باید گفت تعامل و تأثیرگذاری با بهره‌گیری از پیش آشنایی‌هایی که فرهنگ‌ها با همدیگر دارند، بسیار آسان و سریع‌تر رخ می‌دهد، حال ممکن است این پیش‌آشنایی تاریخی شکل خودآگاه داشته یا ناخودآگاه و در ضمیر مردم ثبت شده باشد.
چندی‌پیش مقام معظم رهبری در فرمایشات خود از نگاه به شرق صحبت و به مسئولان، اندیشمندان و نخبگان توصیه کردند به راهبرد نگاه به شرق و تعامل و همراهی با آن بیشتر توجه کنند. این مهم رخ نمی‌دهد مگر آن‌که با زاویه دید فرهنگی نگاه کنیم تا راهی برای این مهم باز شود. این راهبرد در نگاه نخست می‌تواند نشأت‌گرفته از پیش‌آشنایی فرهنگی و ارتباط سازنده دولت‌ها و ملت‌ها در شرق باشد.
از سوی دیگر سابقه هم‌زیستی تمدنی و فرهنگی در شرق در سالیان طولانی نشان داده است این منطقه از جهان ازلحاظ فرهنگی در تعاملات خود موجب ایجاد بحران هویتی، فروپاشی فرهنگی و بحران‌های اقتصادی و اجتماعی نشده‌اند و هرجایی نیز نقطه تاریکی دیده می‌شود، دست توطئه‌‌های خارجی قابل رؤیت است. لذا صرف نظر از جهت‌گیری‌های سیاسی که ممکن است در مواردی میان دولت‌های شرقی شاهد چالش‌ها و حتی تضادهایی باشیم، اما از لحاظ فرهنگی یک هماهنگی نانوشته و درونی میان جوامع شرقی وجود دارد که این موضوع نگاه به شرق فرهنگی و مسیر آسان آن را در چشم‌انداز آینده به نمایش می‌گذارد و فرصت‌ها و مشترکات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی در این قلمرو فرهنگی و جغرافیایی راه روشن و امیدوارکننده‌ای را فرا روی ما قرار می‌دهد که در غرب کمتر دیده می‌شود.
این سخن به معنای نادیده گرفتن تفاوت‌ها و ساده‌انگاری موضوع نیست، بلکه تأکیدی بر همواری مسیر راهبرد نگاه به شرق است که ایران فرهنگی خود قسمت بزرگی از این حوزه است، لذا به طرح چند ملاحظه درباره این راهبرد مهم می‌پردازیم.
نگاه به اصل به جای بدل
بسیاری از حوزه‌های تمدنی از شرق به غرب رفته و در دوره‌های مختلف تاریخی، شرق الهام‌بخش غرب در عرصه‌های فرهنگی، علمی، اجتماعی، اقتصادی، و حتی ساختارها و نظام‌های اجتماعی بوده است. البته غرب در مصادره، بهینه کردن و بهره‌گیری از آنها برای تولید قدرت و ثروت خوب عمل کرده است. بنابراین باید بدانیم نگاه ما به شرق، نگاه به اصل و پرهیز از بدل‌هاست و این ما را قوی‌تر خواهد کرد. البته این نکته منکر پیشرفت‌های علمی و فناوری غرب نیست و بهره‌گیری از آنها برای پیشبرد اهداف حتماً لازم است.
اعتماد به داشته‌های فرهنگی و باور به ارزش‌ها
نگاه به شرق ازاین‌جهت برای ما اهمیت دارد که بخش مهم و قابل افتخار و الهام‌بخش آن هستیم که باید باورش کنیم. این باور اعتماد به‌نفس ما را در رسیدن به قله‌های پیشرفت و رفاه تقویت می‌کند و می‌تواند جمهوری اسلامی را در این حوزه اثرگذار با نقشی فراتر از تعاملات با غرب قرار دهد. فراموش نکنیم ایران فرهنگی امروز، محتاج توجه به گسترش است.
نگاه به شرق با مدل‌های شرقی
متأسفانه کنش ابزارمند و نظام‌مند غرب درقبال موضوعات اجتماعی، جامعه‌شناختی، اقتصادی و به‌ویژه فرهنگی باعث نفوذ آنها در فکر و ذهن بسیاری از اندیشمندان و فعالان عرصه‌های مختلف علمی و فرهنگی در شرق شده است و در این روند نیز ممکن است برای پیشبرد برنامه‌های تعامل فرهنگی با شرق، از همان روش‌های پذیرفته‌شده غربی بهره‌گیری شود، اما باید توجه داشت روش‌ها و نظریه‌های غربی متناسب با فرهنگ خودشان طراحی شده‌اند و بهره‌گیری بدون تأمل و شناخت درست، حتی ممکن است به نتیجه غیرقابل پیش‌بینی منتج شود. بنابراین باید در نگاه به شرق، شرقی فکر، هم‌گرایی جامعه نخبگی را فراهم و اندیشه‌های مناسب آن را تولید کرد.
توجه به منابع فراموش شده
در بسیاری از موارد، منابع در پیش چشمان ما هستند، اما از شدت وضوح دیده نمی‌شوند و ما غالباً دنبال یافتن راه‌های پیچیده برای کشف یا ساخت یک مفهوم و کالای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی تأثیرگذار هستیم. برای درک این موضوع می‌توان سفرنامه ابن بطوطه و سیاح تونسی را بیان کرد که شاهد بودیم ماهیگیران چینی اشعار سعدی شیرازی را به‌صورت دسته‌جمعی، آواز خوانی می‌کردند. همچنین در سفرنامه مارکوپولو که گزارش می‌کند در ری محل بزرگی مخصوص اطبای ماهر وجود دارد که بازرگانان خارجی به آن رجوع می‌کنند و یک روز طول می‌کشد تا بازار داروفروشان ری را بگردند، درحالی‌که در بعضی کشورهای غربی حتی به اندازه انگشتان یک دست پزشک حاذق وجود نداشته است.
دراین‌باره به‌عنوان یک روش عملیاتی می‌توان به توصیه رهبر معظم انقلاب در شب خاطره با رزمندگان دفاع مقدس عمل کرد که فرمودند باید نهضت ترجمه به بیرون شکل بگیرد و برای اجرای این دستور لازم است داشته‌های خود را به‌خوبی بشناسیم و به داخل و خارج بشناسانیم.
توجه به مزیت‌های فرهنگی
مزیت چیزی است که ما را ازلحاظ دسترسی به سرمایه‌ها یاری می‌کند و ازسوی دیگر میزان موفقیت و دست برتر را در تعاملات به‌همراه دارد. بنابراین نگاه به شرق به‌ویژه شرق فرهنگی با تکیه بر مزیت‌ها، مطمئن‌ترین راهبرد برای کسب اهداف است. بر کسی پوشیده نیست مزیت ما در حوزه‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و جغرافیای سیاسی در شرق به چه میزان با ارزش است و در تاریخ، استعمارگران همواره سعی کرده‌اند آن را دراختیار بگیرند و به نفع خود مصادره کنند.
پیش‌زمینه‌های بنیادی
بخش عمده نگاه به شرق، واکاوی مؤلفه‌های فرهنگی و اجتماعی ماست. قرابت‌ها و اشتراکات فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی در میان ملت‌های شرقی کم نیستند و این قرابت، همدلی و همراهی می‌تواند به‌عنوان یک پیشران بزرگ، برنامه‌های راهبردی کشور را با موفقیت و تأثیرگذاری زیادی همراه و حرکت در مسیر پیشرفت را برای ملت و دولت ایران سریع‌تر و مؤثرتر فراهم کند.
نگاه به شرق، یک مسیر هموار برای توسعه تعاملات بین‌المللی با دستان پر از لحاظ دادوستد برای ایران اسلامی محسوب می‌شود که با برنامه‌ریزی دقیق و بلندمدت می‌تواند بسیاری از اهداف عالی انقلاب اسلامی را در عرصه‌های بین‌المللی محقق کند و این همان راهبرد برون‌رفت ما از وضعیت کنونی به نقطه‌ای است که ایران اسلامی به آن فکر می‌کند. البته راه برای تعاملات سازنده با نگاه عدالت‌جویانه و به‌دور از اغراض نظام سلطه همواره می‌تواند باز و سازنده باشد.
* رئیس مجمع جهانی صلح اسلامی
انتهای پیام/4033/
انتهای پیام/
