تحلیل استاد ژئوپلیتیک از آینده سیاسی عربستان؛
حیثیت بن‌سلمان بر باد رفت/ ترکیه بسیاری از اطلاعات قتل خاشقجی را رو نکرده است
با مسجل شدن قتل روزنامه‌نگار سعودی در کنسولگری عربستان در استانبول، جهان دیگر از ولیعهد سعودی به عنوان فردی اصلاح‌طلب، یاد نخواهد کرد.
گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا؛ با اعلام رسمی کشته شدن جمال خاشقجی توسط عربستان سعودی، پرونده قتل این روزنامه‌نگار به پایان خود نزدیک می‌شود. مقام‌های ترکیه در حال تحقیق روی ابعاد موضوع بوده و اعلام کرده‌اند که در حال جستجو برای یافتن جنازه خاشقجی هستند. در کنار این موضوع، مقام‌های سیاسی آمریکایی علیه عربستان سعودی و مشخصاً ولیعهد جوان و جاه‌طلب سعودی موضع سختی گرفته‌اند و گمانه‌زنی‌ها در خصوص احتمال تنبیه این کشور بسیار بالا گرفته است.
اهمیت ابعاد پرونده قتل جمال خاشقجی و روابط میان آمریکا و عربستان سعودی، موضوع گفتگوی دکتر عبدالرضا فرجی راد با گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا شد تا با ایشان درباره ابعاد این پرونده صحبت کنیم.
*با توجه به اینکه عربستان سعودی قتل جمال خاشقجی را رسماً تأیید کرد و آمریکا نیز اعلام کرده که از این قتل به‌راحتی نخواهد گذشت و آن را پیگیری خواهد کرد و از طرفی، فضای یکدستی میان دو حزب جمهوری‌خواه و دموکرات در کنگره و سنا علیه عربستان شکل گرفته، تحلیل شما دربارۀ واکنش آمریکا در قبال عربستان سعودی چیست؟
بعد از سفر مایک پمپئو به ریاض، طرحی میان آمریکا و عربستان سعودی توافق شد تا خاکستری روی آتش قتل جمال خاشقجی ریخته شود. در عرصه سیاسی و رسانه‌ای آمریکا علیه عربستان سعودی، فضای بسیار شدیدی شکل گرفته است و این موضوع به دولت آمریکا و شخص دونالد ترامپ فشار زیادی وارد می‌کند.
عربستان سعودی که از روز اول، به‌طورکلی موضوع مفقودی جمال خاشقجی را تکذیب و اعلام می‌کرد که وی از کنسولگری این کشور در استانبول خارج شده است، درنهایت تأیید کرد که وی به قتل رسیده است. با توجه به اینکه به انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره آمریکا نزدیک می‌شویم، تیم دونالد ترامپ صلاح دیده است تا با هماهنگی با سعودی‌ها به نحوی مسئله را به پیش ببرد که کاخ سفید موضعی تندتر نسبت به گذشته در قبال سعودی‌ها اتخاذ کند تا از شکست حزب جمهوری‌خواه در انتخابات کنگره جلوگیری کند.
در واقع آمریکا می‌خواهد با جلوگیری از تحریک فضای رسانه‌ای به انتقادات در داخل آمریکا پاسخ دهد. در مقابل، عربستان سعودی نیز با پذیرش این قتل تصمیم دارد مرحله‌به‌مرحله با آمریکا پیش رود تا درنهایت به جمع‌بندی مشترکی برای حل این بحران دست یابد. آمریکا مسلماً با هماهنگی خود سعودی‌ها تنبیهاتی نیز علیه عربستان سعودی در نظر خواهد گرفت. البته نباید این نکته را فراموش کنیم که قراردادهای بزرگ نظامی میان دو کشور هیچ‌گاه دستخوش تغییر نخواهند شد.
*با توجه به اینکه خاندان سُدیری بعد از به قدرت رسیدن ملک سلمان تلاش کرد قدرت را در این خاندان متمرکز کند، امکان اینکه محمد بن سلمان قربانی حل این موضع شود به چه میزان است و احتمال اینکه خالد بن سلمان جای محمد را بگیرد چقدر است؟
من فکر نمی‌کنم که خالد پسر دیگر ملک سلمان که در حال حاضر سفیر عربستان سعودی در واشنگتن است با توجه به سن کم و تجربۀ پایین بتواند در این برهۀ حساس و با توجه به بیماری پدرش عهده‌دار پُست ولایت‌عهدی شود. شرایط داخل عربستان سعودی و اختلافات موجود، اجازه این تغییر درون‌حاکمیتی را نخواهد داد.
در کنار این موضوع، باید در نظر داشته باشیم که محمد بن سلمان در دو سال گذشته بسیاری از نیروهای اطلاعاتی و امنیتی درون سیستم عربستان سعودی را پاک‌سازی و به خود وفادار کرده است. با توجه به شرایط موجود، احتمال اینکه از ۱۵ نفری که مقامات ترکیه‌ای اعلام می‌کنند، عربستان سعودی برای قتل جمال خاشقجی به این کشور اعزام کرده، به‌عنوان قاتلان خودسر، قربانی حل مسالمت‌آمیز این پرونده باشند بسیار زیاد است.
به نظر من ترکیه هنوز بسیاری از اطلاعات خود را رو نکرده است و آن‌ها را به‌عنوان امتیاز برای خود نگه داشته است تا در فرصت مناسب علیه عربستان سعودی استفاده کند. لذا برای حفظ ظاهر در این شرایط، این افراد متهم شناخته خواهند شد و برای این اتفاق محاکمه می‌شوند.
عربستان در چند سال اخیر نشان داده است که با پول، روی بسیاری از پرونده‌ها سرپوش می‌گذارد. لذا این احتمال برای این موضوع نیز بسیار زیاد است؛ اما آنچه در این میان بسیار برای عربستان سنگین تمام خواهد شد، ضربه به حیثیت این کشور و شخص محمد بن سلمان است. بن سلمان در فضای بین‌المللی سعی کرده بود تا چهره‌ای اصلاح‌طلب از خود به نمایش بگذارد اما این موضوع، باعث ضربه به وی خواهد شد. هرچند عربستان سعودی تلاش می‌کند تا بگوید محمد بن سلمان در جریان قتل نقشی نداشته است اما بررسی رفتار وی از زمان به قدرت رسیدن، نشان‌دهنده خلاف این موضوع بوده و این را همه مقامات غربی می‌دانند؛ اما در آینده شاهد خواهیم بود که بن سلمان و هیئت حاکمه عربستان سعودی در قبال مسائل مختلف و به‌خصوص موضوعات منطقه‌ای با دقت بیشتری رفتار کنند.
* این تحولات چه تأثیری بر تجاوز ائتلاف عربی به رهبری عربستان سعودی در یمن خواهد گذاشت؟
بی‌تأثیر نخواهد بود و من معتقدم فشارها علیه این ائتلاف بیشتر خواهد شد. آمریکایی‌ها به جنگ یمن به‌عنوان جنگی اقتصادی برای فروش سلاح بیشتر به عربستان سعودی و امارات متحده عربی نگاه می‌کنند و تلاش دارند تا با نقش‌آفرینی در این تجاوز به یک سری اهداف اقتصادی و امنیتی دست پیدا کنند. باید منتظر بود تا با توجه به فضای موجود در درون ساختار سیاست آمریکا بازنگری‌هایی در حمایت از سیاست صورت گیرد.
البته فشار اساسی از جانب اروپایی‌ها خواهد بود و در بعضی مسائل و روابط با سعودی‌ها شاهد تجدیدنظر از جانب اروپایی‌ها خواهیم بود. به‌طور مثال، آلمانی‌ها به‌عنوان دومین فروشنده سلاح به عربستان سعودی بعد از بحران دیپلماتیکی که ظرف سه ماه گذشته میان دو کشور ایجاد شد، حس کردند که ضرر هنگفتی کرده‌اند و به همین خاطر سعی کردند تا به عادی‌سازی رابطه دست بزنند؛ اما جریان خاشقجی، خط بطلانی بر تجدید رابطه‌ها خواهد بود. ما شاهد خواهیم بود که کشورهایی مثل فرانسه، انگلیس و آلمان در قبال جنگ یمن نسبت به اقدامات عربستان سعودی فشار بیشتری وارد کنند.
* ترکیه در ماجرای قتل جمال خاشقجی بسیار به عربستان سعودی فشار می‌آورد. تحلیل شما در قبال رفتار مقامات ترک چیست؟
باید دانست که جمال خاشقجی فردی با تفکرات اخوانی بود. یادداشت‌ها، سخنرانی‌ها و مقالات وی به‌صراحت در حمایت از اخوان‌المسلمین بود و باید قبول کنیم که ترکیه خود را رهبر اخوان (اخوان نرم) می‌داند. لذا مسئله اول برای ترکیه در پیگیری قتل خاشقجی بحث ایدئولوژیک است. مورد بعدی به اصالت خود این روزنامه‌نگار سعودی برمی‌گردد که وی در اصل، اهل ترکیه بوده و در زمان حکومت عثمانیان بر حجاز و کوچ خانواده‌اش به مدینه تابعیت سعودی گرفته است. پس، از نظر مقام‌های ترکیه، اصالت وی ترک است. به نحوی می‌توان گفت که مسئله دوم در پیگیری جریان خاشقجی، هویت ترکیه‌ای وی است. با توجه به اینکه نامزد خاشقجی هم ترک بود، این موضوع برای مقام‌های سیاسی ترکیه به مسئله‌ای هویتی و حیثیتی تبدیل شده است که اگر آن را حل نکنند مورد شماتت مردم قرار خواهند گرفت.
مسئله سوم جو منفی علیه سعودی‌هاست و ترکیه به‌درستی این موضوع را درک کرده است و تلاش می‌کند با کش دادن قضیه، امتیاز کافی از عربستان بگیرد. مسلماً با توجه به تجاربی که قبلاً از عربستان سعودی دیده‌ایم، آن‌ها برای حل این بحران تلاش خواهند کرد تا پول زیادی خرج کنند و ترکیه به دنبال نفع حداکثری از این معامله است.
دولت ترکیه ضمن اینکه نسبت به قتل جمال خاشقجی بسیار ناراحت و عصبانی است – به خاطر اینکه در خاک این کشور اتفاق افتاد – به دنبال کسب سود زیاد از عربستان سعودی است. مقام‌های ترکیه می‌خواهند هم نفع اقتصادی از این موضوع ببرند، هم مسائل و اختلافات داخلی خود را حل کنند و هم در موضوع سردی روابط با آمریکا پیشرفت‌هایی به دست آورند.
دولت ترکیه و در رأس آن رجب طیب اردوغان، محمد بن سلمان را دوست خود نمی‌داند و وی را همراه با محمد بن زاید، ولیعهد امارات، ائتلافی علیه تفکر اخوانی در منطقه و به‌طورکلی جهان اسلام می‌داند. در حال حاضر ترکیه فرصتی به دست آورده تا سیاست ائتلاف این دو کشور عربی حاشیه جنوبی خلیج‌فارس را شکست دهد و به مقاصد خود از قبیل کاهش فشار بر قطر دست پیدا کند.
انتهای پیام/۴۰۹۳/پ
انتهای پیام/
