دکترین سیاست خارجی باراک اوباما و چالش‌های پیش روی اسرائیل

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا به نقل از پایگاه خبری المانیتور، مخالفت صریح نتانیاهو با توافق هسته‌ای نشانه این است که وی با دکترین لیبرالی اوباما که مبتنی بر استفاده از راه‌حل دیپلماتیک برای حل اختلافات و همکاری با شرکای آمریکاست، مخالف است.

یک مقام ارشد وزارت امور خارجه آمریکا که خواسته نامش فاش نشود، در این‌باره به المانیتور می‌گوید: دولت آمریکا از هیچ تلاشی برای جلب رضایت کنگره به منظور تصویب توافق دریغ نخواهد کرد. کاخ سفید به هر یک از اعضای کنگره به طور جداگانه دسترسی خواهد داشت. بدون شک توافق تصویب خواهد شد، البته احتمال دارد وتوی رئیس‌جمهوری در این‌ زمینه مورد استفاده قرار گیرد.

وی در ادامه می‌افزاید: اعتبار ما درباره سیاست کاخ سفید در قبال خاورمیانه و همچنین اعتبار ما در میان اعضای گروه 1+5 به این مسئله بستگی دارد. توافق یک هدف مهم برای اوباما و جان کری است و اکنون که مذاکرات به یک نتیجه برد-برد رسیده است، باید بهترین زمینه ممکن برای اجرایی شدن آن فراهم شود. در واقع توافق وین بخشی از دکترین سیاست خارجی اوباما محسوب می‌شود.

این توافق با دستورالعمل‌های ایدئولوژیک سیاست خارجی اوباما سازگاری دارد، جایی که دیپلماسی در صدر امور قرار می‌گیرد و جنگ به عنوان گزینه آخر در نظر گرفته می‌شود. او ارزش زیادی برای دارایی‌های اقتصادی، تکنولوژیکی و علمی آمریکا به ارمغان آورده است. بنابراین می‌توان گفت که تلاش اوباما در راستای وفق دادن سیاست‌های آمریکا با تغییرات اکوسیستمی در عرصه بین‌المللی بوده است، تغییراتی که بر اساس آن تضمین پیروزی در جنگ‌ها از بین رفته است، همان‌طور که این مسئله را درباره جنگ‌های عراق و افغانستان شاهد بودیم. در واقع جنگ‌های زمان ما اکثرا منجر به تداوم بی‌ثباتی و بی‌امنیتی در بازه زمانی فراتر از دوران قبل از شروع جنگ‌ها می‌شود.

دیپلماسی جمعی در قلب این دکترین سیاست خارجی وجود دارد. دولت آمریکا تحریم‌های جامع را در کنار ساختار مذاکرات جامع گروه 1+5 با ایران و توافق جامع با این کشور به عنوان ابزارهای کلیدی برای دستیابی به یک موفقیت بین‌المللی در نظر گرفته است. آمریکای اوباما به سخنان اروپاییان و حتی به اظهارات مقامات روسیه و چین نیز گوش و به آنان اهمیت می‌دهد.

این یک تغییر اصولی در سیاست خارجی دولت آمریکا در مقایسه با دوران ریاست جمهوری دولت‌های رونالد ریگان و جرج بوش پسر محسوب می‌شود، در دوران این دو رئیس‌جمهوری آمریکا نقش پلیس جهانی را ایفا می‌کرد. اما در دوران اوباما دولت وی توجه زیادی به قلب‌ها و اذهان مردم آمریکا داشت که بسیاری از آنان می‌خواهند کشورشان از دخالت نظامی در هر جای در دنیا به دور باشد. دکترین اوباما منعکس‌کننده چهره‌ای لیبرال‌تر از آمریکاست، چهره‌ای که مبتنی بر استراتژی استفاده از راه‌حل‌های صلح‌جویانه برای پایان دادن به تنش‌ها با همکاری کامل شرکای این کشور است.

بنابراین باید گفت این مسئله تنها درباره توافق هسته‌ای صدق نمی‌کند. بلکه دیدگاه دولت اوباما این است که وی می‌خواهد توافق را در مجلس تحت تسلط جمهوری‌خواهان به تصویب برساند تا آمریکای نیرومندتر و محافظه‌کارتر ظهور کند. وزارت امور خارجه آمریکا تصریح کرده است که پس از تصویب توافق هسته‌ای در کنگره آمریکا، این کشور به همراه دیگر اعضای گروه 1+5 بر روند اجرای توافق نظارت خواهند داشت و به این ترتیب قرار است کری دیدارهای کوتاهی با همتای ایرانی خود در این مدت داشته باشد.

در دوران مذاکرات ما شاهد یک روابط حسنه با درک متقابل میان آمریکا و کشورهای اروپایی بودیم. در شرایطی که کشورهای اروپایی، چین و روسیه درباره توافق دیدگاه مثبتی داشته‌اند، بخش عمده‌ای از کشورهای جهان عرب به ویژه کشورهای حوزه خلیج فارس نگرانی خود نسبت به این توافق را ابراز کرده‌اند. بسیاری از رهبران عرب در این حال با رضایت نه‌چندان قوی توافق را خوب ارزیابی کرده‌اند.

این کشورها به ویژه عربستان سعودی از تقویت ایران در سوریه، عراق و یمن نگرانند. اوباما اعلام کرده است که دولت وی درباره این مسئله و اینکه آمریکا در کنار کشورهای عربی خواهد ماند، به آنان اطمینان داده است. با وجود این واکنش مقامات کشورهای عربی به توافق نشان می‌دهد که آنان هنوز در این‌باره به طور کامل راضی نشده‌اند.

مقامات اسرائیل اما واکنشی کاملا منفی به توافق داشته‌اند و نخست‌وزیر این رژیم توافق را یک اشتباه تاریخی خوانده است که منافع آمریکا را به خطر می‌اندازد. این موضع اما با مواضع کارشناسان هسته‌ای و امنیتی اسرائیل در تضاد است. برای نمونه اوزی الیام، رئیس سابق کمیسیون انرژی اتمی اسرائیل، در گفت‌وگویی تاکید کرده است توافق در برنامه هسته‌ای ایران 10 سال تاخیر ایجاد می‌کند.

نتانیاهو تمامی تلاش خود برای تصویب نشدن توافق را در کنگره به کار خواهد گرفت. او با راست‌ترین گروه‌های یهودی آمریکا و همچنین آیپک مذاکره داشته است تا حمایت آنان از این تلاش‌های خود را به دست آورد. وی نسبت به اوباما بی‌اعتماد است و وی را یک رهبر ساده‌لوح می‌داند که صمیمیت بیشتری با اعراب نسبت به اسرائیل دارد. بنابراین وی پذیرش بسته جبرانی اوباما را تا زمان رای کنگره درباره توافق به تاخیر انداخته است.

واضح است که اسرائیل از این وضع به عنوان یک بازنده بیرون خواهد آمد. روابط آن با دولت آمریکا به شدت تیره شده است و این تیرگی روابط مسلما برای مدتی همچنان ادامه خواهد داشت. با توجه به توافق هسته‌ای و واکنش نتانیاهو به آن، تل‌آویو این روزها انزوای بیشتری را در سطح بین‌المللی تجربه می‌کند. وضع بغرنجی که اسرائیل در آن گرفتار است، می‌تواند در صورت شکست نتانیاهو و جمهوری‌خواهان به یک فاجعه تبدیل شود.