«خلّاقیت در پژوهش» به کمک مرکز تحقیقات آمد؛
معاون آموزشی پژوهشی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری:
دانشجو و مخاطب امروز با کلیشه‌ها و استانداردهای ثابت سازگاری ندارد/ لزوم تغییر ادبیات دینی تدریس
معاون آموزشی پژوهشی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها گفت: باتوجه به پژوهش‌ها و ارزیابی‌های کارشناسی در حوزه تغییر ادبیات دینی به سه راهبرد اولویت‌بندی در ارائه محتوا، تحول در ادبیات نگارشی و توجه به علاقه‌مندی مخاطبان در تدوین متون درسی نیازمندیم.
به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری آنا از مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، حجت‌الاسلام میرمجید قریشی در نشست آموزشی استادان دروس معارف اسلامی استان سمنان با اشاره به فرصت پیش آمده در بستر انقلاب تاکید کرد: بیش از ۴۰ سال است که ندای اسلام ناب محمدی(ص) به برکت انقلاب طنین‌انداز شده است و اسلام از غربت خارج شده است و اکنون این فرصت به ما مجموعه اساتید معارف داده شده است که به عنوان مبلغان این دین مبین در محیط دانشگاه فعالیت کنیم.
وی به خاطره‌ای از مقام معظم رهبری در این خصوص اشاره کرده و گفت: قبل از انقلاب داشتن یک جمع کوچک دانشجویی برای ما غنیمتی دست نیافتی بود در حالی که امروز هزاران دانشجو در دانشگاه‌ها به صورت مدون در حال فراگیری معارف دینی هستند.
معاون آموزشی پژوهشی نهاد اساتید معارف را مصداق فقیهان آل محمد در زمان کنونی عنوان کرد و خاطرنشان کرد: اکنون به واسطه انقلاب، اساتید معارف به معماری در ذهن و دل دانشجویان می‌پردازند و با محبت، ادب و علم، نقش ماندگار بر قلب و دیده آنان می‌زنند.
قریشی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: اکنون که انقلاب ۴۰ ساله شده است باید به بازبینی رفتارها، آسیب‌ها و عملکرد خودمان بپردازیم و تصمیمات و برنامه‌ریزی خود برای دهه آینده را بر اساس آن پی‌ریزی کنیم.
ادبیات دینی به کار جهادی نیاز دارد
معاون آموزشی و پژوهشی نهاد، در تبیین سخنان خود، ارزیابی طرح نیازسنجی را یکی از اقدامات انجام شده در این خصوص دانست و تصریح کرد: طرح نیازسنجی دروس معارف در یک سال اخیر واکاوی و بررسی شد و نتایج نشان می‌دهد که در حوزه ادبیات دینی و رویکردها باید به طور جدی وارد شده و کار جهادی و اساسی انجام دهیم.
وی خاطرنشان کرد: بنا داریم این مهم با حضور اساتید، مورد مداقه و بررسی بیشتر قرار گیرد تا در حوزه‌هایی چون ادبیات گفتاری، روش‌ها و اولویتگذاری‌ها گام‌های جدی برداشته شود.
قریشی در ادامه با توجه به اهمیت این موضوع به بیانات سال ۶۶ رهبر انقلاب در دانشگاه تهران اشاره کرد و گفت: رهبر فرزانه انقلاب می‌فرمایند: دانشگاه تحول‌طلب است. حرکت در کلیشه‌ها را پذیرا نیست و استانداردهای ثابت را نمی‌پذیرد، قالب‌بندی متداول را تحمل نمی‌کند. از حضور ثابت در جریان زمان آشفته خاطر می‌شود. از یکنواختی احساس دلتنگی میکند، شور و اشتیاق تغییر در سر می پروراند.امید به دگرگونی او را به کلاس و دانشگاه فرا میخواند. هر لحظه در انتظار حادثه ای به سر می برد. با امیدی به بستر می رود و با امید تازه از خواب برمی‌خیزد.
دانشجو و مخاطب امروز با کلیشه‌ها و استانداردهای ثابت سازگاری ندارد
معاون آموزشی پژوهشی نهاد تاکید کرد: بیانات رهبری در حقیقت نوعی مخاطب‌شناسی است و نشان می‌دهد که مخاطب ما نه در سال 66 که امروز به مراتب وضعیتی شبیه‌تر دارد. دانشجو و مخاطب امروز با کلیشه‌ها و قالب‌بندی، استانداردهای ثابت سازگاری ندارد و تغییر و تحول خواه است.
وی در ادامه به سخنان رهبر معظم انقلاب در سال 80 که به طور اخص به کتاب‌های دروس معارف اختصاص دارد ارجاع داد و عنوان کرد: طبق فرموده ایشان، کتاب‌ها باید به طور موسمی وفصلی باید مورد توجه و تجدید نظر قرار گیرد. احیانا مطلبی است که مورد نیاز زمان است و امواج و افکاری است که در جامعه روز به روز پیش می‌آید اینها باید منعکس شود. این کتاب‌ها اگر خوب تنظیم شود بهترین تبلیغ است.
قریشی تاکید کرد: باید کاری کرد که کلاس درس معارف، کلاس علم، معرفت، شوق و محبت باشد. این مهم هم بر عهده کتاب‌ها و هم بر عهده مدرسین است.
وی تشریح کرد: تغییرات ما موسمی و فصلی نیست و گاهی دهه‌ای می‌گذرد و سرفصل‌های ما تغییر نمی‌کند. این سرفصل‌ها قابل دفاع نیستند و مربوط به زمان حال نمی‌باشند. تغییر ذائقه‌ها در آن لحاظ نشده است و مخاطب ما مجبور است همان محتوای مقتضای 20 سال پیش را مطالعه کنند.
قریشی گفت: در آستانه چهل سالگی انقلاب، باید این روند را بهینه کنیم تا موثر و کارآمدتر عمل کنیم. امروز شیوه‌های انتقال پیام دچار تغییر جدی شده است، علاقه‌مندی‌ها مخاطب تفاوت پیدا کرده است. باید میزان تاثیر این موارد کلیدی را بر متون خود مشخص کنیم و آن را در تدوین کتب جدید در نظر بگیریم.
باید متناسب با تغییرات، آموزش‌های دینی به روزرسانی لازم را انجام دهیم
معاون آموزشی پژوهشی نهاد گفت: همان‌طور که تغییر جزو لاینفک جامعه بشری است و جامعه بدون تغییر دچار سکون و رکود و انحطاط می‌شود، رسالت ما نیز این است که متناسب با این تغییرات در حوزه آموزش‌های دینی به‌روزرسانی لازم را انجام دهیم و روش‌های نوین آموزشی را در جهت‌دهی به مخاطبان به کارگیریم.
قریشی گفت: باتوجه به پژوهش‌ها و ارزیابی‌های کارشناسی، در حوزه تغییر ادبیات دینی و رویکردها به سه راهبرد اولویت‌بندی در ارائه محتوا؛ تحول در ادبیات نگارشی، توجه به علاقه‌مندی مخاطبان در تدوین متون درسی نیازمند هستیم.
وی با طرح این سئوال که موضوعات ارائه شده در کتب درسی بر مبنای چه اولویتی انتخاب شده‌اند به بحث کلیدی انتخاب ارائه اولویت مسائل در کتب پرداخته و گفتند: از این پس ما باید برای اینکه یک مساله در یک کتاب عنوان شود باید ادله کافی را داشته باشیم. به عنوان مثال چرا در درس مبانی اندیشه یک، چرا به مباحث اثبات وجود خدا بپردازیم؟ باید بتوانیم جواب این پرسش را بدهیم که اولویت‌ها ما در ارائه این مطلب از کجا نشات می‌گیرد؟ شاخص بندی و نیازهای مخاطب چگونه در این اولویت گنجانده شده است ؟ مبنای ارزیابی این موارد چیست؟
این عضو هیات علمی در دانشگاه به احصا شاخص برای این مهم اشاره کرد و گفت: شاخص مدنظر، دیدگاه‌های رهبر معظم انقلاب در خصوص تعیین ضرورت اولویت‌هاست.
وی در تبیین سخنان خود به فرمایشات رهبر معظم انقلاب در دهه 50 اشاره کرده و گفت: رهبر معظم انقلاب می‌فرمایند، "ما باید ببنیم در میان این همه مباحث‌ها کدام لازم است و در میان لازم‌ها کدام‌یک لازمتر است و از میان لازم‌ترها کدام‌یک فوری است و از میان فوری‌ها کدام‌یک فوتی و حیاتی‌تر است؟"
قریشی گفت: این مساله بویژه در طرح پژوهشی دانشگاه‌ها نیز به جشم می‌خورد و بایستی به عنـوان یک شاخص در اجرای آنها مدنظر گرفته شود و مباحثـی در دستور کار قرار گیرد که حیاتی هستند.
وی افزود: با شاخص فوق باید به بازبینی موضوعات درس‌ها بپردازیم که کدام لازم است؟ کدام‌یک لازمتر است؟ و در نهایت فوری و حیاتی آنها را برای تدریس به کار ببندیدم.
تشریح محتوای دروس بخش دیگری از سخنان قریشی بود که برای تبیین موضوع اولویت‌های موضوعات درسی عنوان شد.
وی گفت: برای مثال در معارف 1، بار اصلی محتوا بر روی اثبات توحید و معاد و بررسی جزئیات این مساله است. چند درصد دانشجویان امروز مشکل اثبات خدا دارند؟ طبق بررسی پژوهشی ارشاد، وزارت علوم، نهاد و ... بیش از 90 درصد دانشجویان مشکلی در بنیادهای دینی ندارند.
وی افزود: نتایج تحقیقات بین‌المللی نیز که چندی پیش منتشر شد نشان داد که ایران با 87 درصد جزو دین‌دار‌ترین کشورهای جهان است. اگر این گونه است چرا هنوز اصرار داریم حجم عمده باید اثبات خدا باشد.
کسی که سیاست‌‌‌‌گذاری آموزشی میکند برای عموم باید برنامه‌ریزی میکند
در ادامه معاون آموزشی نهاد خاطرنشان کرد: کسی که سیاست‌‌‌‌گذاری آموزشی میکند برای عموم باید برنامه‌ریزی میکند. هر چند که توجه به خواص مهم است.
وی همچنین به ضرورت به برنامه‌ریزی برای اقلیتی که درگیر چنین مسایلی هستند اشاره کرد و گفت: مسئولان دفاتر، مدیران گروه های معارف و مسئولان دانشگاهی در این خصوص باید تصمیمات لازم را بگیرند. برای فعالان این حوزه، کلاس‌های ویژه معارف در نظر گرفته شود. ما اگر این قشر را در نظر نگیریم توسط جاهای دیگر تغذیه خواهند شد.
وی تاکید کرد: ضرورت توجه به این دانشجویان باید به صورت ویژه پیگیری شود و برای این گونه مخاطبان که اتفاقا تاثیرگذارند تمهیدات و برنامه لازم دیده شود.
قریشی، در ادامه به دروس معارف اسلامی اندیشه 2 اشاره کرد و گفت: به همین منوال می‌توان سایر دروس را بررسی کرد. برای مثال در معارف و اندیشه 2 ، انواع پیامبران، انواع وحی، قرآن و سایر کتب، مصونیت قرآن و اعجاز قرآن، اثبات امامت و ... چند درصد مخاطبان در خصوص قرآن، وجود پیامبران، امامان و ... شک دارند؟
وی خاطرنشان کرد: در مقابل این موضوعات،چه مقدار مخاطبان با موضوعاتی چون هدف بعثت، جامعه توحید، جامعه نبوی ، معارضان انبیا، فرجام نبوت، رمز پیروی انبیا، آشنا هستند و در در زندگی خود به آن نیاز دارند؟
قریشی در ادامه افزود: امروز مخاطب این مسائل را با زندگی خود مقایسه می کند. با این مدل که برای من چه اتفاقی خواهد افتاد، قیاس خواهند کرد.. این ها مواردی است که نیاز امروز ماست و در کتاب‌های ما مغفول است چون حجم عمومی کتاب‌های ما به اثبات‌گرایی تمایل دارد و کارکردگرایی در آن دیده نشده است.
نگاه کارکردی دین در دروس معارف به شدت ضعیف هستیم
معاون آموزشی پژوهشی نهاد گفت: در مورد موضوعات، نگاه کارکردی دین در دروس معارف به شدت ضعیف هستیم و در بسیاری از موارد ما به جد مشکل داریم. دچار مشکل در اولویت‌بندی‌ها شده ایم و نتوانسته ایم وقت محدود خود را مدیریت کنیم.
وی در ادامه گفت: در حواشی دین بحث کرده‌ایم اما به کانون اصلی دین یعنی بحث ولایت و کارکردهای آن نپرداخته‌ایم. همین موارد در خصوص بحث اثبات ولایت فقیه وجود دارد. امروز بحث دانشجویان کارکرد نظام، آثار نظام، جایگاه ولی فقیه، عملکرد ولی فقیه و موارد از این دست است که باید پاسخگوی نیاز مخاطب باید بود.
وی خاطر نشان کرد: باید در ادبیات دینی، اولویت‌بندی‌ها، ورود و خروج در مباحث دینی، تاملی جدی کنیم و در این خصوص آموزش داده شویم تا اولویت ها را در تمام کارها در نظر بگیریم و بتوانیم در زمان محدود بالاترین اثر بخشی را داشته باشیم و این مسائل باید برای سیاست‌گذاران آموزشی راس العین شود.
تغییر در ادبیات گفتاری و نگارشی بخشی دوم سخنان حجت‌الاسلام قریشی در تحول ادبیات دینی بود.
متاسفانه در کتاب‌های معارفی ما به هیچ‌وجه از شیوه قرآنی بهره‌گیری نشده است
معاون آموزشی و پژوهشی نهاد گفت: متاسفانه در کتاب‌های معارفی ما به هیچ‌وجه از شیوه قرآنی بهره‌گیری نشده است. بیان قرآنی توام با تمثیل و داستان است در حالی که ادبیات ما به جد، ادبیاتی خشکی است..
وی با اشاره روش قرآن، افزود: باید از خود بپرسیم چرا قرآن با این روش پیش رفته است؟ پاسخ مشخص است چون با گفتن تمثیل و داستان، مخاطب در ذهن خود آن را پردازش می کند. صحنه‌سازی میکند و این موجب ماندگاری درذهن می شود.
قریشی تصریح کرد: مباحث خشک فلسفی و کلامی ما ماندگار نمی شوند و ما در بخش ادبیات گفتار نیاز به تغییر داریم.
جداسازی‌‌های موضوعی بین مباحث اخلاقی اجتماعی فرهنگی ضررزننده است
وی در خلال سخنان خود به مساله جداسازی دروس معارف نیز گریزی زد و عنوان کرد: جداسازی‌‌های موضوعی بین مباحث اخلاقی اجتماعی فرهنگی، در این مدت، رخ داده که تفکیک‌های بی‌فایده و بعضا ضررزننده بوده‌اند.
این عضو هیات علمی دانشگاه در ادامه سخنان خود به نظر حضرت آیت‌الله جواد آملی در خصوص رسانه به ضرورت این مهم در فرآیند تدریس اشاره کرد و گفت: ایشان می‌فرماید، گزاف نیست بگوییم اگر در عصر ما پیامبری مبعوث می‌شد مهم‌ترین ابزار وی رسانه بود. لذا بر ماست که هنرمندانه وارد شدیم.
وی تاکید کرد: امروز دانشجو مرتب با فیلم موسیقی و عکس و ... زندگی میکند. آیا ما در آموزش‌های دینی خود به این مهم توجه کرده ؟ آیا ما با تحریک قوه خیال مخاطب کار می‌کنیم؟
قریشی تصریح کردند: ما باید قوه عقل و خیال مخاطب را با هم درگیر کنیم. امروز که رسانه چنین قدرتی به ما داده است باید از این امکان استفاده کنیم و با هنر و رسانه از خیال مخاطب برای فهم و درک محتوای دینی استفاده کنیم.
وی خاطرنشان کرد: این جمله رهبری باید همواره در ذهن ما جاری باشد که بارها گفته‌ام که هر پیامی هر دعوتی هر انقلابی هر تمدنی هر فرهنگی تا در قالب هنر ریخته نشود امکان نفوذ و گسترش ندارد. نفوذ در دل‌ها گسترش در جان‌ها.
قریشی گفت: در قالب هنر باید عمل کرد تا پیام ما ماندگار شود. هالیوود از این ابزار برای انتقال پیام خود بهره می‌برد. ببینید کاری که فیلم پایتخت در سکانس‌های پایانی در خصوص تبیین مساله داعش کرد از بسیاری سخنرانی‌ها و ... اثرگذار بود و ماندگار شد.
وی افزود: هنر از علاقه‌مندی و ذوق مخاطب استفاده میکند و گام به گام او را با خود می‌آورد تا پیام نهایی را منتقل کند. ما باید مرتب از خود بپرسیم چطور این مساله را در تدریس خود، جاری و ساری کنیم؟
وی در ادامه به معرفی کتاب‌های خاطرات سفیر و آن سوی مرگ پرداخت که در قالب رمان توانسته‌اند مباحث کلیدی دینی و سبک زندگی را به مخاطب خود منتقل کنند.
کتاب‌های آینده تلفیقی از مستندات رسانه‌ای و متن باید باشد
معاون آموزشی پژوهشی از رویکرد جدید در ارائه کتب آینده دروس معارف خبر داد و گفت: یکی از سیاست‌های اصلی ما ارائه کتب به صورت ویدئو تکست خواهد بود. کتاب‌های آینده تلفیقی از مستندات رسانه‌ای و متن باید باشد.
وی تشریح کرد: بنا داریم کتب را اساتید معارف خودشان بنویسند و این امر از ستاد و قم به دانشگاه‌ها منتقل شود. کتاب به نام دانشگاه و نویسنده منتشر شود. و عواید آن نیز به منتشر کنندگان برسد و کتب برگزیده در کشور تدریس شود.
قریشی افزود: بین اساتید باید رقابت ایجاد شود تا کتاب‌های آینده با این رویکرد تدوین شود . با تاسی به راهکاری قرآنی با قالب رسانه از خیال پردازی مخاطب استفاده کنیم و در عین حال که مطالب علمی می‌گوییم راه دل را بازکنیم. خشوع، خضوع را بیان کنیم و مخاطب را وارد تامل کنیم. راهبردهایی چون تبشیر و انذار را در تدوین کتب لحاظ کنیم.
وی خاطر نشان کرد: باید مباحث معارف اسلامی با هنرمندی تمام گفته شود. اینها هنرهایی است که جامعه اساتیدی ما باید در آن پیشرو باشد و جامعه حوزوی نیز در این خصوص یاریگری و جهت‌دهی کند. توجه به علاقه‌مندی‌ها مخاطب برای ورود به بحث‌ها بخش سوم سخنان ایشان در عرصه تغییر ادبیات دینی بود.
قریشی، یافتن علاقه‌مندی مخاطبان را مساله حساس و اصلی کنونی عصرحاضر دانست و گفت: نقش شبکه‌های اجتماعی در یافتن میزان علاقه‌مندی شخصی مخاطبان را در ایالات مختلف آمریکا، امری بود که منجر به اثرگذاری شگرفی در نتایج انتخابات گردید که با رصد علاقه کاربران و ارائه پیام تبلیغاتی مناسب توانستند علاقه مخاطبان را شناسایی و تغییر و منجر به انتخاب ترامپ گردند.
معاون آموزشی پژوهشی نهاد در ادامه گفت: وقتی حدس می زنید علاقه‌مندی مخاطب چیست باید ازاین حوزه وارد شویم. این ابتدای راه است. برای ورود به دروازه دل از علاقه‌مندی وی شروع کنیم.آرام آرام کاربر را به ریشه‌ها هدایت می‌کنیم.امروز باید از جزئیات و مسائل که مخاطبان با آن درگیر هستند شروع کرد و با شناسایی علاقه‌مندی‌ها تدریس نمود.
وی هم چنین از مسئولان دانشگاه صنعتی شاهرود، مسئولان دفاتر نهاد و سایر دست‌اندرکاران این همایش تشکر کرد.
انتهای پیام
انتهای پیام/
دایرةالمعارف دانشبنیانها ۹۶؛
