در میزگرد بررسی شاخصه‌های تئاتر دینی مطرح شد
فرمایشی شدن، تئاتر دینی را دچار آسیب می‌کند
کارشناسان و صاحب‌نظران تئاتر معتقدند تئاتر دینی نباید برای هنرمند ایجاد محدودیت کند زیرا این نوع نمایشی در کنار آزادی و رهایی انسان هنرمند به وجود می‌آید. آنها بر این باورند که فرمایشی بودن و هدایت شده بودن، تئاتر دینی را دچار آسیب خواهد کرد.
به گزارش گروه فرهنگی آنا و به نقل از روابط عمومی دهمین جشنواره تئاتر رضوی، در اولین میزگرد همایش ملی گفتمان تئاتر دینی که عصر روز یکم مرداد در بجنورد برگزار شد، مهرداد رایانی مخصوص، اعظم بروجردی، محمد ابراهیمیان و مهدی نصیری درباره «شاخصه‌های تئاتر دینی و مذهبی پیش و بعد از انقلاب اسلامی» به بحث و اظهار نظر پرداختند.
تئاتر دینی نباید فرمایشی باشد
در این میزگرد، محمد ابراهیمیان با بیان اینکه تئاتر دینی، موضوعی من‌درآوردی نیست و از دوران گذشته وجود داشته است، به نمایش‌های کاتولیک‌های دوره رنسانس اشاره کرد و گفت: «متاسفانه تعریفی که از تئاتر دینی داده می‌شود باعث خواهد شد گروهی در مقابل آن گارد بگیرند.»
وی ریل گذاری‌های خاص برای تئاتر را موجب مسدود شدن آزادی و خلاقیت هنرمند تئاتر که باورهای خاصی دارد و مومن به مذهب شیعی است، دانست؛ به این دلیل که ممکن است سلایق و نحوه برخوردها با یک موضوع مذهبی متفاوت باشد.
| اعظم بروجردی: تئاتر دینی علاوه بر اینکه رنگ و بوی بومی گرفته است، باید دارای قانون باشد و عوامل و دست‌اندرکاران اجازه نداشته باشند هرچیزی را به نمایش درآورند چرا که تئاتر دینی، تئاتر باخداست؛ یعنی یکی از شخصیت‌های اصلی نمایش دینی خداوند است |
ابراهیمیان با تاکید بر اینکه تئاتر دینی در کنار آزادی و رهایی انسان هنرمند به وجود می‌آید، ادامه داد: «تئاتر دینی نباید فرمایشی باشد؛ این نوع تئاتر نباید هدایت بلکه باید حمایت شود.»
وی درباره تعزیه، نقطه ضعف آن را سواد اندک تعزیه‌نویسان دانست و گفت: «اگرچه تعزیه‌نویسان سواد موسیقیایی خوبی داشتند ولی دایره واژگان آن اندک بوده؛ با این حال مخاطب خود را داشته‌اند زیرا تعزیه امری خودجوش است.»
این نویسنده تئاتری با اشاره به اینکه پیش از انقلاب برای تئاتر دینی، تعریفی جز تعزیه نداشتیم، تصریح کرد: «با وجود ایندر شرایط آن هنگام نیز تئاتر ضددینی وجود نداشت؛ زیرا جامعه ایرانی هرگز تحمل اینکه به باورهای و آرمان‌های او توهین شود را ندارد و حتی اگر جرقه‌هایی از تئاتر دینی و مذهبی قبل از انقلاب زده می‌شد، حتما شهرستانی‌ها هم مخاطب آن می‌شدند؛ چراکه کسی به این موضوع دیکته نمی‌کرد و مرزبندی بین انواع مختلف تئاتر نبود و افراد مخلصانه اعتقادات خود را بروز می‌دادند.»
خداوند یکی از شخصیت های اصلی نمایش دینی است
همچنین اعظم بروجردی با انتقاد از اینکه بعد از 35 سال هنوز به یک تعریف مشترک و آنچه مورد قبول همه باشد از تئاتر دینی نرسیده‌ایم، گفت: «نمایش‌هایی هم که در این عرصه به اجرا درمی‌آید، آنچه را مورد انتظار بوده برآورده نکرده است.»
وی با بیان اینکه در بحث تئاتر دینی، محتوای آن حائز اهمیت است، به تعریف دین پرداخت و افزود: «دین آمده است تا مسیری را ترسیم کند که انسان بر اساس آن به رشد و تعالی برسد و از محدود بودن به نامحدود بودن برسد و حتی با عبور از آدمیت خود، مقام خلیفه اللهی را کسب کند.»
این نویسنده و کارگردان تئاتر با این توضیح که تئاتر دینی محدود نیست بلکه باید در یک گستره دیده شود، بیان کرد: «تئاتر دینی علاوه بر اینکه رنگ و بوی بومی گرفته است، باید دارای قانون باشد و عوامل و دست‌اندرکاران اجازه نداشته باشند هرچیزی را به نمایش درآورند چرا که تئاتر دینی، تئاتر باخداست؛ یعنی یکی از شخصیت‌های اصلی نمایش دینی خداوند است.»
بروجردی در ادامه تعزیه را نمایشی دانست که همه مواد لازم را برای تئاتر شدن دارد و گفت: «عناد برخی و کم‌کاری عده‌ای که به تعزیه اعتقاد دارند، باعث شده است تا تعزیه به عنوان تئاتر شناخته نشود و متاسفانه تدابیری اندیشیده نشده که این نمایش ملی مورد بازنگری قرار گرفته و به تئاتر تبدیل شود.»
برای موفقیت در عرصه تئاتر دینی باید به جای ریل گذاری، جریان‌های دلی ایجاد شود
مهرداد رایانی مخصوص نیز بحث خود را با بررسی استراتژی متولیان قبل و بعد از انقلاب اسلامی برای تئاتر دینی آغاز کرد و گفت: «پیش از انقلاب، مردم خودشان برای تئاتر دینی وارد عمل می‌شدند و اگر گروههایی می‌خواستند در این زمینه کار کنند، هیچ مشکلی از نظر مالی و حاکمیتی نداشتند در حالیکه امروزه شاهد آن هستیم که دولت سرمایه گذاری هم می‌کند ولی تئاتر دینی به سمت آن هدف اصلی خودش نمی‌رود.»
| مهدی نصیری: اگر اصطلاحی تحت عنوان «تئاتر دینی» شکل می‌گیرد باید دید آیا فایده‌ای برای تئاتر دارد یا خیر؛ اگر ثمری ندارد که باید جمع شود ولی اگر امری مفید فایده است، باید دارای تعاریف و چارچوب های مشخص باشد |
وی افزود: «هرکجا حاکمیت در حوزه تئاتر وارد می‌شود، زمانی که به مرحله تصمیم‌گیری می‌رسد روحیه دیوزیونیستی را که در تئاتر وجود دارد، تحریک می‌کند و آن را به سمتی دیگر می‌برد.»
این نویسنده و کارگردان تئاتر با بیان اینکه هنرمندان تئاتر همواره نسبت به جریان جاری واکنش داشته‌اند که آن را به انواع مختلف نمایش می‌دهند، ادامه داد: «وقتی حاکمیت روی تئاتر دست می‌گذارد، یعنی برجسته شدن وجه عقلانی؛ در حالیکه هنگامی که هنرمند در این عرصه کار می‌کند، وجه شور و مستی و عاشقانه پررنگ می‌شود.»
وی درخصوص ریل‌گذاری در عرصه تئاتر توضیح داد: ریل گذاری در تئاتر به آن معناست که هر آنچه حاکمیت می‌گوید و همه چیز باید در این راستا حرکت کند؛ در حالیکه اگر می‌خواهیم در عرصه تئاتر دینی موفق باشیم، باید به جای ریل گذاری و مرزبندی، جریان‌های دلی آغاز و ایجاد شود و اینگونه ریل گذاری‌ها از جنبش‌های درون مردم آغاز می‌شود.»
به سختی می‌توان برای تئاتر دینی، شاخصه‌ای تعریف کرد
در ادامه مهدی نصیری با بیان اینکه تعریف مشخص و علمی از تئاتر دینی وجود ندارد درحالیکه تعابیر بسیاری وجود دارد، گفت: «در چنین حالتی، به دلیل آنکه این حوزه از تئاتر در قالب و چارچوب خاصی محدود نمی‌شود، به دشواری می‌توان برای آن شاخصه‌ای تعریف کرد و عدم ارائه تعریف مشخص در این خصوص باعث شده است تا پس از مدت زمانی، مردم از آن جدا شوند و تئاتر مذهبی نیز در نشان دادن خودش دچار ضعف شود.»
وی ادامه داد: «به همین دلیل بود که از زمانی، جشنواره‌ها به کمک آمدند و می خواستند با تولیدات بیشتر و برگزاری سمینارها و همایش‌ها این عرصه را مورد حمایت و توجه بیشتر قرار دهند و البته در برخی جشنواره‌ها نیز کارهایی به روی صحنه رفت که بسیار خوب بود و همچنین برخی آثار نیز به نمایش درآمد که از اگرچه مورد استقبال مخاطبان قرار گرفته بود ولی باز هم به تعیین متر و معیاری برای تئاتر دینی نرسید.»
این منتقد تئاتر آسیب جدی این حوزه را نبود تعریف از تئاتر دینی و نامشخص بودن فاکتورهای آن دانست و تاکید کرد: «باید بر اساس گستره مخاطبان، چنین تعاریفی را مشخص کرد که این امر نیاز به تحقیق و پژوهش تخصصی دارد.»
مهدی نصیری بیان کرد: «اگر اصطلاحی تحت عنوان «تئاتر دینی» شکل می‌گیرد باید دید آیا فایده‌ای برای تئاتر دارد یا خیر؛ اگر ثمری ندارد که باید جمع شود ولی اگر امری مفید فایده است، باید دارای تعاریف و چارچوب های مشخص باشد؛ با این حال تصمیم گیری درباره این مساله قطعا به تحقیق و پژوهش نیاز دارد.»
یادآوری می شود در همایش ملی گفتمان تئاتر دینی که در روزهای یکم و دوم مردادماه 94 به دبیری نصرالله قادری برگزار می شود، علاوه بر هنرمندانی مانند مسعود رایگان، اصغر همت، حسین مسافر آستانه، قطب‌الدین صادقی، سیروس همتی، محمد ابراهیمیان، اعظم بروجردی، محمحسین ناصربخت، حسین فرخی و آرش دادگر، نمایندگانی از استانهای مختلف کشور نیز در بجنورد حضور به هم رسانده و در جلسات سخنرانی و میزگردهای این همایش شرکت دارند.
انتهای پیام/
