کشف آثار دوره مفرغ، عصر آهن و اشکانی در گورستان تاق بستان

به گزارش گروه فرهنگی آنا به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، سجاد علی بیگی، سرپرست هیأت گمانه زنی به منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم محوطه موسوم به گورستان پارتی تاق بستان بیان کرد: «هدف اصلی این برنامه تعیین عرصه، تدوین ضوابطی برای حفاظت از محوطه و جلوگیری از تخریب بیشتر محوطه گورستان به واسطه فعالیت های شهری، توسعه فضای سبز و به ویژه فعالیت های شهرداری کرمانشاه است. شهرداری کرمانشاه در بخش غربی و جنوبی گورستان پارتی تاق بستان کرمانشاه اقدام به ساخت و ساز، ایجاد فضای سبز و خاکبرداری هایی کرده است.»

به گفته این باستان شناس، ضرورت این موضوع با توجه به تکمیل پرونده ثبت جهانی مجموعه تاریخی گورستان پارتی تاق بستان کرمانشاه دو چندان است. کار گمانه زنی با هدف تعیین حریم محوطه از تاریخ ۱۵/۳/ ۹۴ آغاز شده و در این مدت مجموعاً ۲۵ گمانه حفر شده و عرصه حقیقی محوطه مورد شناسائی قرار گرفته است. بر اساس نتایج گمانه زنی محوطه ۲۰۰ متر طول و ۱۰۰ متر عرض و مساحتی به اندازه دو هکتار دارد. یافته‌های این گمانه زنی دربرگیرنده آثاری از دوره مفرغ میانی و جدید، عصر آهن سه و دوره اشکانی است.

این باستان شناس گفت: «کشف چند نمونه تیغه سنگی و سنگ مادرهای فشنگی شکل ممکن است حاکی از این باشد که این محدوده دارای آثاری از دوره نوسنگی نیز هست. با اینکه هدف اصلی این فعالیت حفظ محوطه در مقابل خطرات و تهدیدهای رایج در خصوص محوطه های واقع در بافت شهری یا حاشیه شهرها و روستاهااست، اما در کنار این فعالیت اجرائی نباید از اهداف علمی نیز غافل ماند.»

علی بیگی اظهار امیدواری کرد: «درصورت موافقت پژوهشکده باستان شناسی با انجام گمانه زنی و کاوش محدود در بخش هایی از محوطه که بیشتر آسیب دیده و در معرض خطر هستند گروه باستان شناسی بتواند پیش از هرگونه خطر دیگری اطلاعات باارزشی از این مجموعه به دست آورد. در استان کرمانشاه تنها از کاوش های کنگاور بقایای گورستان هایی کاوش شده و اطلاعات ما در خصوص این جنبه از تاریخ گذشته منطقه بسیار محدود است. با وجود کاوش های گورستان ها یا گورهای تک افتاده ای در محدوده سد شیان اسلام آباد غرب، سد چله گیلانغرب و غیره نیز هنوز اطلاعاتی در این باره منتشر نشده و در واقع چیزی درباره آنها نمی دانیم.»

این باستان شناس با اشاره به اینکه از گورستان تاق بستان با وجود اهمیتش اطلاعاتی در دست نیست تصریح کرد که گورستانِ پارتیِ محوطه موسوم به معبد آناهیتا نیز به طور کاملاً سنتی و به شیوه نه چندان دقیقی و به فراخور زمان خود بدون در نظر گرفتن مطالعات میان رشته ای مورد مطالعه و کاوش قرار گرفته است. علی بیگی افزود: «از این رو اطلاعات جدید می تواند با استفاده از دانش جدید و مطالعات میان رشته ای پرتوی نو به دانش محدود ما در زمینه تدفین دوره اشکانی محوطه و غرب ایران بیفکند.»

سرپرست هیأت گمانه زنی به منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم محوطه موسوم به گورستان پارتی تاق بستان تصریح کرد: «بر این اساس قادر خواهیم بود با کاوش بسیار محدود در محوطه و بهره گیری از آزمایش ها و سن سنجی های دقیق اطلاعات فراوان و ارزشمندی با هدف تکمیل پرونده ثبت جهانی محوطه کسب کنیم. این اطلاعات حداقل می تواند دربرگیرنده آزمایش های انگل باستان شناسی، اندازه گیری استرانسیوم، سلامت جسمانی، مطالعات رژیم غذائی و ... باشدو در کنار اینها می توان با نمونه برداری های سفال، استخوان و اخذ تاریخ های دقیق کربن ۱۴ به عمر نمونه ها و سپس گورستان دست یافت.»

او افزود: «این اطلاعات علاوه بر اعتبار بخشی افزون بر مجموعه برای تکیمل پرونده ثبت جهانی محوطه، می تواند دانش ما را از آداب تدفین دوره اشکانی منطقه تا حد زیادی افزایش دهد.»

در زمستان سال ۱۳۴۸، هنگامی که کارگران شهرداری کرمانشاه مشغول ساخت پارک جنگی در تپه ها و ارتفاعات مشرف بر غرب مجموعه نقوش برجسته سلطنتی تاق بستان بودند، در جریان حفر چاله هایی برای کاشت نهال به شماری ظرف سفالی برخوردند. به همین علت کار آنها متوقف و زنده یاد سیف الله کامبخش فرد که مشغول کاوش در محوطه موسوم به معبد آناهیتا کنگاور بود مامور بررسی و ارزیابی محوطه شد. کامبخش فرد دو گمانه را در فاصله ۵۰ متری از یکدیگر حفر کرد که در نتیجه بیش از ۴۰ گور خمره از دوره های اشکانی و بقایایی از معماری دوره پیش از تاریخ (عصر مفرغ/ فرهنگ گودین III و دوره تاریخی) آشکار شد.

این محدوده تا اوایل دوره انقلاب در معرض بازدید قرار داشت تا اینکه رفته رفته به دست فراموشی سپرده شد و بخش های کاوش شده به ویژه در ایام جنگ تحمیلی توسط افراد ناآگاه تا حدود زیادی تخریب شد. پس از آن نیز در اوایل دهه هشتاد شمسی شهرداری کرمانشاه با هدف ایجاد پارکینگ محدوده کاوش شده را تسطیح، خاکبرداری و به طور کلی ویران کرد. با این حال به رغم وارد آمدن صدمات فراوان بر پیکره محوطه هنوز هم بخش هایی از محوطه باقی مانده که می تواند به عنوان بخشی از گستره مجموعه تاق بستان مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد. از این رو گام نخست در حفظ این محوطه تاریخی تعیین عرصه و پیشنهاد حریم محوطه است که به همت پایگاه میراث فرهنگی تاق بستان آغاز و در حال انجام است.

گمانه زنی به منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم محوطه موسوم به گورستان پارتی تاق بستان کرمانشاه در تاریخ ۳/۱۵ توسط رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری صادر شد.