مشکلات بخش خصوصی برای تولید فرآورده‌های نفتی/ چاره‌ای جز پالایشگاه سازی نداریم

اسدالله قره‌خانی در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی خبرگزاری آنا، با تشریح خسارات خام فروشی برای کشور گفت: پیشینه‌ خام فروشی در کشور ما به سال‌های بسیار قبل باز می‌گردد. هر عقل سلیمی‌ می‌گوید باید از خام فروشی پرهیز شود، اما متأسفانه تاکنون اراده و عزم لازم برای این کار وجود نداشته است. مضاف بر اینکه اصل 44 قانون اساسی دیگر به دولت و وزارت نفت اجازه ساخت پالایشگاه را نمی‌دهد و دولت تنها 20 درصد آن را در اختیار دارد.

وی اضافه کرد: پالاشگاه‌های واگذار شده به سازمان‌های عمومی و غیردولتی هم که می‌بایست از درآمدهای پالایشگاه‌هایشان در طرح‌های توسعه، بازسازی، به روز کردن و پیش برد طرح‌های جدید استفاده کنند، در مدیریت پایشگاه و توسعه بخش پالایشگاهی ناکارآمد بوده‌اند؛ بنابراین تنها گزینه باقی‌مانده بخش خصوصی است.

بخش خصوصی قدرت خرید پالایشگاه را ندارد

نماینده مردم علی آبادکتول در مجلس با بیان اینکه بخش خصوصی هم توانمندی خرید پالایشگاه‌ را ندارد، تاکید کرد: هر پالایشگاه دو یا سه میلیارد دلار قیمت دارد؛ مگر اینکه ما بخش خصوصی را به سمت پالایشگاه‌های «ری مینی فاینری» با ظرفیت 50 هزار بشکه ببریم که البته یکبار در سیراف پالایشگاه میعانات گازی را روی 60 هزار بشکه تعریف کردیم؛ لکن آنجا هم توفیقی نداشتیم.

این عضو کمیسیون انرژی مجلس با بیان اینکه پالاشگاه آناهیتا در کرمانشاه، پالایشگاه هرمز در جنوب و پالایشگاه کاسپین همگی در دستور کار هستند و مطالعات اولیه هم صورت گرفته است، تصریح کرد: تنها مشکل در این زمینه تأمین مالی است که بخش خصوصی به دلیل مشکلات موجود رغبتی برای جلو آمدن ندارد.

قره‌خانی اضافه کرد: مراکزی مانند سازمان گسترش و نوسازی، ایمیدرو، قدیر، شستا و ... می‌توانند پای کار بیایند اما می‌گویند پول نداریم؛ حال آنکه ما پالایشگاه‌ها را مجانی در اختیار اینها گذاشتیم.

این نماینده مجلس با بیان اینکه مجلس تنها در این زمینه تکلیف قانونی دارد و نظارتی دارد، تصریح کرد: وقتی از وزارت نفت سوال می‌کنیم، می‌گویند ما فقط 14.5 درصد از تولیدات را می‌گیریم که با این مبلغ حتی وزارتخانه را هم نمی‌شود اداره کرد؛ مابقی درآمدها به خزانه می‌رود و صرفه بودجه عمومی و هزینه‌های جاری می‌شود و این بزرگترین مشکل است و گرنه چاره‌ای جز رفتن به سمت پالایشگاه سازی نداریم.

معضلات واگذاری پالایشگاه به سرمایه گذار خارجی

وی اظهارداشت: جذابیت کارهای پالایشگاهی به لحاظ اقتصادی برای بخش خصوصی کمتر از پتروشیمی و مراکز تولیدی دیگر است؛ به همین دلیل سرمایه گذاران کمتر به سراغ آن می‌آیند. مگر شرکت‌های بزرگ مانند مانند توتال، BP و ... که رغبت نشان می‌دهند و مشکلات خاص زنجیره‌ای خود را هم دارند. یعنی می‌خواهند نفت خام را خودشان استخراج کنند و قرار داد ببندند، خودشان پالایش کنند و توزیعش هم بر عهده خودشان باشد یعنی سه هزار تا جایگاه سوخت را خودش توزیع کند. سوخت با کیفیت تولید می‌کند و قیمت را هم به صورت گالنی خودش تغییر دهد که اینها همه قدرت مانور آنها را بالا می‌برند و این برای ما خوب نیست.

سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس دلیل بی‌رغبتی بخش خصوصی برای حضور در عرصه پالایشگاهی را اینگونه بیان و خاطرنشان کرد: وقتی بخش خصوصی پای کار می‌آید و می‌خواهد پالایشگاه بزند، ما برایش تعیین تکلیف می‌کنیم که باید بنزین و گازوئیل تولیدی را به فلان قیمت بفروشی؛ بخش خصوصی هم چنین شرایطی را قبول نمی‌کند.

فروش نفت خام از عیوب اقتصاد کشور است

به گزارش آنا، رهبر معظم انقلاب در دیدار هفتم ماه مبارک رمضان -دوم خرداد نودوهفت- با مسئولان نظام، بار دیگر خسارات خام فروشی برای کشور را تبیین کردند و فرمودند: «اقتصاد نفتی -یعنی تکیه‌ اصلی به فروش نفت خام- یکی از عیوب اساسی اقتصاد ما است؛ آن حرفی را که بنده بیست سال قبل گفتم و بعضی از مسئولینِ دولتهای آن روز با نگه کردنِ چه‌جوری! یک لبخندی زدند و از آن عبور کردند که گفتم ما بایستی به جایی برسیم که هروقت اراده کردیم بتوانیم درِ چاه‌های نفتمان را ببندیم، بگوییم ما می‌خواهیم سه ماه نفت صادر نکنیم و این در اختیار ما باشد.»

ایشان اضافه کردند: «این را بعید نباید دانست؛ این چیزی است ممکن. حالا گفته میشود که مشتری‌ها از دست میروند و مانند این حرفها؛ نه، راه‌هایی برای همه‌ اینها وجود دارد. ما اسیر نفت نباشیم؛ امروز ما اسیرِ نفتیم، ما توی مشت نفتیم؛ نفت هم دست ما نیست. تولیدش دست ما است، [امّا] قیمت‌گذاری‌اش دست دیگران است، امکان فروشش دست دیگران است، تحریمش به دست دیگران است؛ ما در واقع اسیر نفتیم، [ولی] نفت باید اسیر ما باشد، نفت باید در اختیار ما باشد؛ این یک سیاست قطعی است.»

رهبر معظم انقلاب تاکید کردند: «نفت یک سرمایه‌ ملّی است. البتّه سالهای طولانی‌ای خواهد گذشت تا این سرمایه تمام بشود امّا خب تمام خواهد شد. ما عادت کرده‌ایم که نفت را یعنی این ذخیره‌ی ملّی را از زیر زمین می‌آوریم بیرون و بدون هیچ ارزش افزوده‌ای میفروشیم. خب اقلّاً کار کنیم، ارزش افزوده برایش درست کنیم؛ هم نفت را، هم گاز را -حالا [برای] گاز یک مقداری [ارزش افزوده در] پتروشیمی و مانند اینها درست میشود امّا نفت همین‌جور دارد میرود- اینها اشکالات اساسی ما است. بایستی وابستگی را روزبه‌روز به نفت کم کنیم. این هم این نکته است.»

لزوم نهضت کاهش خام‌فروشی

مقام معظم رهبری در فروردین 94 در حرم رضوی هم بر تدوین برنامه‌ برای جلوگیری از خام فروشی تاکید کردند: «پیشرفت علم و فنّاوری به پیشرفت اقتصاد کمک میکند؛ بنگاه‌هایی که دانش‌بنیان هستند میتوانند به اقتصاد ملّی کمک کنند. یکی از کارهای لازم، نهضت کاهش خام‌فروشی است. اینکه من چندی پیش راجع به وابسته بودن اقتصادمان به نفت اعتراض کردم و در سخنرانی گفتم، ناظر به این است. ما باید کاری کنیم که خام‌فروشی بتدریج کاهش پیدا کند، تا اینکه بکلّی از بین برود؛ باید ارزش افزوده ایجاد کرد.»

ایشان در دیدار در دیدار شرکت‌کنندگان در هشتمین همایش ملی نخبگان جوان در مهرماه سال 93 هم بار با تاکید بر مضرات خام فروشی اظهارداشتند: «در کشورى و اقتصادى که متّکى به منابع زیرزمینى است و ثروت باد آورده در آن کشور حاکم است، نخبه، نه شناسایى میشود، نه جذب میشود، نه اصلاً احتیاج به نخبه احساس میشود. وقتى قرار شد که ما این ثروت ذخیره‌ى تاریخى خودمان را از زیرِ زمین بکشیم بیرون، مدام خام‌فروشى کنیم، به حالت «بچّه‌پول‌دارىِ ملّى» - این‌جورى بگوییم؛ مثل بچّه‌پول‌دارها که قدر پول را نمیدانند، هرجور دستشان بیاید خرج میکنند - کشور را بخواهیم اداره کنیم، آنجا نه نخبه شناسایى میشود، نه به نخبه احساس احتیاج میشود، نه نخبه میتواند نقش ایفا کند. نتیجه هم همین میشود که سرنوشت کشور مى‌افتد دست آن کسانى که سیاست‌گذاران کلانِ دنیاى نفت و منابع زیرزمینى‌اند.»

خام‌فروشی دامی برای کشور​

رهبر معظم انقلاب در بیانان مرداد سال 91 در دیدار جمعی از پژوهشگران و مسئولان شرکت‌های دانش بنیان هم خام‌فروشی را دامی برای کشور دانستند و فرمودند: این میراث سال‌های متمادی قبل از انقلاب است و متأسفانه کشور گرفتار آن شده است و باید تلاش شود که ملت ایران از این تله نجات پیدا کند.»

«ایشان رسیدن به باور و موقعیتِ بستن اختیاری درب چاه‌های نفت و توقف خام‌فروشی مواد خام و معدنی را بسیار مهم ارزیابی و تأکید کردند: رسیدن به این شرایط با تکیه بر علم و از طریق شرکت‌های دانش‌بنیان امکان‌پذیر است.»