عضو هیات‌مدیره شورای ملی زعفران:
افغانستان به زودی در تولید زعفران از ما پیشی می‌گیرد
۹۰ درصد زعفران جهان در ایران تولید می‌شود اما سهم ۲۰ درصدی هم در بازار جهانی نداریم!
به گزارش گروه رسانه‌های دیگر خبرگزاری آنا، فرش، خاویار و زعفران سه کالای مهم ایران است که سالانه ارز قابل‌توجهی از محل صادرات آنها به کشور وارد می‌شود. در میان این سه قلم کالای ارزشمند، زعفران ایرانی جایگاه ویژه‌ای در بازارهای جهانی به خود اختصاص داده است و با توجه به اینکه این محصول کشاورزی خواص دارویی و درمانی فراوانی نیز دارد، بسیاری از کشورهای دنیا برای استفاده از زعفران در صنعت داروسازی، واردکننده این گیاه دارویی از ایران هستند. براساس آخرین آمار ارائه‌شده از سوی وزارت جهاد کشاورزی، در حال حاضر 107 هزار هکتار از اراضی کشور زیر کشت زعفران قرار دارد و علاوه‌بر خراسان‌رضوی و جنونی که بیشترین سطح زیر کشت زعفران را به خود اختصاص داده‌اند، 22 استان دیگر نیز در زمینه کاشت این محصول فعالیت می‌کنند و سالانه حدود 350 تن زعفران از 107 هزار هکتار زمین کشاورزی برداشت می‌شود.
ارزش مادی این محصول کشاورزی به‌حدی است که کارشناسان اقتصادی لقب «طلای سرخ» را به آن داده و معتقدند یکی از راهکارهای قطع وابستگی به اقتصاد نفتی، رشد و توسعه کشت و تولید زعفران و افزایش میزان صادرات این محصول است. در حال حاضر امارات متحده عربی، اسپانیا، انگلستان، آلمان، چین، فرانسه، پاکستان، قطر، بحرین، ایتالیا، سنگاپور و فیلیپین از عمده خریداران زعفران ایرانی هستند، اما در این میان دو کشور امارات و اسپانیا پس از خرید این محصول، با تغییر بسته‌بندی، زعفران ایرانی را با برند جدید و به نام خود به کشورهای دیگر صادر و سالانه سود سرشاری را عاید خود می‌کنند.
شکی نیست که مرغوب‌ترین نوع زعفران در دنیا به دست کارگران و کشاورزان ایرانی کاشته و تهیه می‌شود، اما اینکه چرا به‌رغم برخورداری از این موهبت و توانایی، تولید و صادرات طلای سرخ ایران هنوز با چالش‌های فراوانی مواجه شده، موضوعی است که نیازمند بررسی همه‌جانبه و موشکافی دقیق‌تر است. برای اطلاع از وضعیت کشت، تولید و صادرات زعفران ایرانی و جایگاه این محصول ارزشمند در بازارهای جهانی با علی حسینی، عضو هیات‌رئیسه شورای ملی زعفران، مسئول کمیته فرآوری و بسته‌بندی زعفران و نایب‌رئیس انجمن تولیدکنندگان زعفران خراسان‌جنوبی گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.
کارشناسان بر این باورند که ایران در تولید زعفران سهم قابل توجهی در بازارهای جهانی دارد، اما مشکلات موجود در زنجیره تولید این محصول، ممکن است جایگاه ایران را در این حوزه در آینده‌ای نزدیک متزلزل کند. این موضوع را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
براساس آمار موجود در حال حاضر 90 درصد زعفران دنیا در ایران تولید می‌شود اما این میزان تولید تنها سهم 20 درصدی از بازارهای هدف دارد در حالی که ایران با این میزان تولید، حداقل باید 50 درصد از نیاز بازارهای جهانی به زعفران را تامین کند. همین اعداد و ارقام به تنهایی کافی است تا وضعیت نه‌چندان مطلوب تولید زعفران و صادرات آن مشخص شود. در این میان بی‌توجهی وزارت جهاد کشاورزی به انجام وظایف ذاتی و قانونی خود، اصلی‌ترین دلیل مشکلات موجود در حوزه کشت و تولید زعفران است. من به‌عنوان کسی که از کودکی تاکنون زندگی و کار خود را وقف تولید و کشت زعفران کرده‌ام معتقدم با توجه به امکانات و ظرفیت‌های بالقوه‌ای که در کشور برای تولید زعفران وجود دارد، سالانه باید بیش از 500 تن زعفران در کشور تولید شود. این در حالی است که زنجیره تولید تا صادرات این محصول یک زنجیره پوسیده است و متولیان این بخش نیز با سهل‌انگاری و بی‌توجهی به این ظرفیت‌ها، عملا امکان تولید بیشتر را از فعالان این حوزه گرفته‌اند.
چه موانعی پیش روی تولید سالانه 500 تن زعفران در کشور وجود دارد؟
تحقق این هدف نیازمند ملزومات فراوانی است که حمایت دولت و مسئولان دولتی در راس آن قرار دارد. برای روشن شدن این امر مثالی ذکر می‌کنم؛ اگر یک کشاورز در یک هکتار زمین کشاورزی پنج تن پیاز زعفران کشت کند، پس از هفت سال می‌تواند سه‌برابر میزان اولیه، پیاز زعفران برداشت کند. به‌عبارت دیگر، یک کشاورز پس از هفت سال، 15 تن پیاز زعفران در اختیار دارد که برای کاشت دوباره آن نیازمند زمین برای کشت است. در این زمان عملکرد وزارت جهاد کشاورزی نقش تعیین‌کننده‌ای دارد. درواقع اگر وزارت جهاد کشاورزی زمانی که کشاورز با مازاد پیاز زعفران روبه‌رو است برنامه‌ریزی دقیق و نرخ‌گذاری عادلانه‌ای برای خرید پیاز زعفران داشته باشد، بخش خصوصی می‌تواند زیر نظر جهاد کشاورزی اقدام به خرید پیاز زعفران کرده و با کشت آن در مساحت بیشتر، زعفران بیشتری تولید کند. این کار عواید زیادی به همراه دارد؛ نخست اینکه دست واسطه‌ها به‌ویژه قاچاقچیان از بازار زعفران کوتاه می‌شود، علاوه‌بر این با افزایش سطح زیر کشت زعفران، نیروی کار بیشتری وارد عرصه فعالیت می‌شوند و میزان اشتغالزایی افزایش می‌یابد. از سوی دیگر سود حاصل از تولید و صادرات زعفران، ارزآوری بیشتری برای کشور به همراه دارد؛ اما رسیدن به این اهداف تنها با حمایت دولت و توجه مسئولان وزارت جهاد کشاورزی محقق می‌شود.
از قاچاق پیاز زعفران صحبت کردید. چه راهکاری برای کوتاه‌کردن دست قاچاقچیان این بخش وجود دارد؟
از حدود یک‌ماه دیگر تا پایان شهریورماه که فصل برداشت پیاز زعفران است، کسب‌وکار قاچاقچیان نیز آغاز می‌شود و آنها با پرداخت 2300 تا 3000 تومان به ازای یک کیلوگرم پیاز زعفران، این محصول را به‌راحتی و بدون هیچ منعی به کشورهای دیگر به‌ویژه افغانستان می‌برند و پس از کشت و برداشت زعفران، طلای سرخ ایران را به نام خود به کشورهای دیگر صادر می‌کنند. در حال حاضر افغانستان یکی از کشورهایی است که در این زمینه با سرعت قابل‌توجهی در حال پیشرفت است و پیش‌بینی اینکه به‌زودی سهم زیادی از بازار جهانی را به خود اختصاص دهد، چندان دور از ذهن نیست.
گفته می‌شود امارات و اسپانیا با خریداری زعفران ایرانی و تغییر بسته‌بندی آن، این محصول را با برند کشور خود به کشورهای مقصد صادر می‌کنند. این اتفاق تا چه اندازه می‌تواند به تولید داخل آسیب وارد کند؟
متاسفانه دولت و کسانی که در راس امور هستند، نسبت به تولیدکنندگان و کشاورزان زعفران نگاه بالادستی دارند. وزارت جهاد کشاورزی به‌عنوان بخش دولتی، بخش خصوصی را دشمن خود می‌داند و نه‌تنها نظرات و راهکارهای کارشناسان این حوزه را نمی‌پذیرد، چه‌بسا خلاف آن نیز عمل می‌کند. دولت به فکر سود خود است و با خرید زعفران آماده، این محصول را در بازار به قیمت بیشتری می‌فروشد. اگرچه ایران بزرگ‌ترین تولیدکننده زعفران جهان است، اما در بخش عرضه زعفران، ضعف‌های فراوانی دارد. وقتی شیوه عرضه زعفران در بازارهای جهانی مطابق با سلیقه بازار نیست، مسلم است کشوری مانند اسپانیا زعفران ایرانی را خریداری کرده و با بسته‌بندی جدیدتر و همسان با سلیقه بازارهای هدف، به اسم خود صادر می‌کند. از طرف دیگر وقتی قاچاقچیان به‌راحتی و بدون کوتاه‌ترین مانعی پیاز این محصول را قاچاق می‌کنند، صحبت از اقدام کشورهای دیگر درمورد زعفران ایران محلی از اعراب ندارد.
قرار است اردیبهشت‌ماه امسال کنسرسیوم بین‌المللی زعفران در کشور تشکیل شود. به نظر شما این تشکل تا چه اندازه می‌تواند در ارتقای جایگاه زعفران ایران در بازارهای بین‌المللی موثر باشد؟
تجربه نشان داده که ایجاد چنین کنسرسیوم‌‌ها و تشکل‌هایی تنها در حد شعار و اسم و رسم باقی‌‌مانده است. حتی در پایان سال گذشته نیز سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران از عرضه زعفران این سازمان در بورس کالای ایران برای اولین‌بار با هدف منافع تولیدکنندگان و افزایش توان صادراتی زعفران کشور خبر داد؛ اما شکی نیست که مشکلات این حوزه به‌اندازه‌ای ریشه‌ای و پیچیده شده که با ایجاد بورس و کنسرسیوم حل نمی‌شود. این موارد تنها در حد شعار زیباست و تا مرحله عمل فاصله زیادی دارد. اینکه مسئولان جهاد کشاورزی خود را کنار کشیده و هرکدام تقصیر را به گردن دیگری می‌اندازند دردی از کشاورزان و تولیدکنندگان زعفران دوا نمی‌کند.
در حال حاضر چه تعداد کارگر و کشاورز در حوزه کشت و تولید زعفران فعالیت می‌کنند؟
در حال حاضر 600 هزار نفر در قالب 160 هزار خانوار از محل کشت و کار زعفران در کشور ارتزاق می‌کنند، این در حالی است که در صورت افزایش دوبرابری سطح زیر کشت زعفران، میزان کارآفرینی در این حوزه با رشد قابل‌توجهی مواجه خواهد شد.
پیشنهاد شما برای بهبود وضعیت موجود چیست؟
ما به‌عنوان فعالان این بخش، بارها و بلکه صدها بار پیشنهادها، نظرات و راهکارهای خود را به مسئولان جهاد کشاورزی ارائه کرده‌ایم اما نتیجه‌ای به‌دنبال نداشته است. بهتر است مسئولان این بخش به‌جای خرید زعفران و توزیع آن به قیمت گران‌تر در بازار، مازاد پیاز زعفران را از کشاورز خریداری کنند و با ارائه تسهیلات ارزان‌قیمت، سطح زیرکشت این محصول را افزایش دهند. ما معتقدیم کسانی می‌توانند مشکلات این حوزه را حل کنند که از نزدیک با معضلات کشت زعفران و عرضه آن در بازار آشنا باشند. در حالی که مسئولان این حوزه با بی‌توجهی به راهکارها و پیشنهادهای ارائه‌شده از سوی کارشناسان این بخش، تیشه سنگینی به ریشه این صنعت وارد می‌کنند.
منبع: فرهیختگان
انتهای پیام/
