عربستان در آرزوی محال مهار ایران

به گزارش گروه رسانه های دیگر آنا، در میان ناظران تحولات منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا عربستان سعودی نزدیکترین کشور به پیروی از سیاست های دنباله روی (bandwagoning) از سیاست های کشورهای قدرتمند است. چه در زمان ملک عبدالله و چه در زمان ملک سلمان، این کشور وامدار سیاست های کشورهایی از جمله آمریکا و انگلیس در عرصه بین المللی بوده است.

چرا عربستان سیاست دنباله روی را پیش می گیرد؟

برای اتخاذ سیاست های مستقل و داشتن ابتکار عمل در عرصه بین المللی، در درجه اول سیاست خارجی کشورها بایستی بر ساختارهای فرهنگی و اجتماعی بومی ابتنا یابد، آیا در خصوص عربستان نیز این موضوع صادق است؟ برای پاسخ به این سوال بایستی به ساختار و بافتار فرهنگی و نوع نگرش شهروندان سعودی اشاره داشت. سیاست و به طور خاص سیاست خارجی در عربستان مسئله­ای مستقل از بافت اجتماعی و سیاسی کشور و وابسته به تغییر و تحولات در عرصه بین المللی است. نتایج یک تحقیق در خصوص عربستان سعودی حاکی از این است که سعودی ها درکی از مسائل سیاسی ندارند یا اگر داشته باشند، متاثر از مسائلی دیگر است. یکی از راه های تشخیص ذائقه فرهنگی یک جامعه مطالعه روی میزان مطالعه و نیز موضوعات می باشد. به عنوان نمونه در کشوری که مجلاتی با موضوعات اسلحه و جنگنده ها بیش از مجلات آشپزی مشتری دارند، نشان از نوعی روحیه نظامی گری در جامعه است. در جامعه سعودی پژوهشی میدانی صورت گرفته تا نشان دهد که سعودی ها بیشتر کدام موضوعات را مطالعه می کنند. جالب است که موضوعات دینی بالاتر از همه قرار دارند. این نشان می دهد جامعه سعودی هنوز بافت سنتی خود را از دست نداده و دین به عنوان عامل وحدت بخش از اهمیت خاصی برخوردار است. از سوی دیگر هویت سعودی نیز با دین تعریف می شود و نهادهای دینی دارای قدرت فراوانی در عرصه فرهنگی و اجتماعی می باشند. آمار ارایه شده برای جامعه سعودی نشان می دهد حوزه سیاست با 9 درصد جز سه رده نهایی لیست هستند که این گواهی است بر آنکه جامعه سعودی تحت تاثیر ساخت قبیله کنش سیاسی را تعریف می کند. قبیله گرایی نقش اساسی در سیاست دارد و کنش سیاسی مدرن هنوز جایی در سیاست سعودی ندارد. به عبارت دیگر حوزه سیاست اصلا برای مخاطب سعودی جذاب نیست. اولویت ها و آمار ارائه شده برای جامعه عربستان به شرح ذیل است. 1. موضوع دینی 28 درصد. 2. موضوع فرهنگی 27 درصد 3. موضوع اجتماعی 16 درصد 4. سرگرمی 12 درصد 5. علوم تربیتی 10 درصد 6. سیاسی 9 درصد 7.تکنولوژی 9 درصد 8. اقتصادی 5 درصد. این پژوهش همچنین نشان داده است که میزان مطالعه با سن رابطه معکوس دارد و جوانان کمتر از میانسال ها مطالعه می کنند. این پژوهش با تقسیم بندی مناطق مختلف عربستان نشان داده است که مناطق توسعه یافته تر از میزان مطالعه بالاتری برخوردار هستند (محمدجواد خلیلی در مطالعات جهان عرب) یافته های این پژوهش و پژوهش هایی شبیه به این در خصوص عربستان سعودی نشان دهنده این است که جامعه عربستان متفاوت با آن چیزی است که در سیاست خارحی این کشور مشهود است.

بر اساس همین مولفه هایی که در این تحقیق نیز مشهود است، عربستان سعودی واجد ویژگی های یک دولت ملت نیست، بنابراین ساخت سیاسی و سیاست خارجی در این کشور واجد ویژگی های دولت ملتی که در دو عرصه روابط و حقوق بین الملل با آن مواجه هستیم، نیست. خصوصا دولت سعودی ثابت کرده که در سیاست خارجی، به صورت دنباله جویانه، آن چیزی را عملی می کند و معیار رفتار خارجی خود قرار می دهد که با سیاست های آمریکایی ها همخوانی داشته باشد (اگر نگوئیم که کاملا با تجویز آمریکایی ها رفتار می کند). بنابراین سیاست خارجی دولت سعودی، سیاست خارجی منبعث از نیازهای داخلی وساختارهای داخلی نیست، بلکه متاثر از نیازهایی است که غرب سیاسی و خصوصا شبکه قدرت ورزی آمریکایی از آن انتظار دارد. زمانی این سیاست خارجی منبعث از رقابت های منطقه ای است که آمریکایی ها از سعودی انتظار دارند، بنابراین تب تهاجمی بودن در سیاست خارجی سعودی بالا می رود، زمانی نیز آمریکایی ها انتظار دارند که به دلایل بین المللی منازعات منطقه ای کاهش یابدکه سعودی نیز تب تنش را پائین می آورد.

رفتار دولت سعودی چه در دولت اوباما و چه در دولت دونالد ترامپ برخواسته از مشقی بوده که کاخ سفید برای ریاض دیکته کرده است. برای مثال زمانی که اوباما اصرار داشت که راه حل سوریه بدون حضور بشار اسد باید پی گیری شود، سعودی و مسئولانش سیاست کنار زدن بشار اسد را پی می گرفتند، بعدها که در دولت ترامپ زمزمه هایی مبنی بر بقای اسد در دوره انتقالی نجوا شد، دولت سعودی طوطی وار همان را تکرار کرد و منازعه را به پائین ترین حد ممکن رساند. باز هم بعد از اینکه بین ترامپ و کابینه بر سر موضوع سوریه اختلاف ایجاد شد، و عده ای بر حضور در سوریه تاکید کردند، سعودی باز به مخالفت با بشار اسد لفاظی کرد. بنابراین سیاست دولت سعودی کاملا برخواسته از مطالباتی بوده است که آمریکایی ها از آن ها انتظار داشته اند.

محمد بن سلمان مشق آمریکایی ها را می خواند

حالا بعد از تور آمریکا گردی محمد بن سلمان، او در حال خواندن مشقی است که آمریکایی ها از او خواسته اند. در دوره ترامپ آمریکایی ها، شدیدترین لفاظی های خود را علیه ایران روانه کرده اند. برجام تبدیل به مسئله ای شده است که آمریکایی ها با استفاده از آن بیشترین هجوم را به ایران آورده اند و در یک سیاست هماهنگ و تعریف شده نیز از اروپایی ها خواسته اند تا همین سیاست را نسبت به برنامه موشکی و منطقه ای ایران اتخاذ کنند. در ذهنیت آمریکایی ها نسبت به مهار ایران، این موضوع مورد انتظار است که بازیگران منطقه ای خود ایفاگرا این نقش باشند. نگاهی به سخنان دونالد ترامپ در خصوص اینکه کشورهای منطقه خود باید هزینه تامین امنیت را تامین کنند بدین معنی است که آمریکایی ها از سعودی انتظار دارند تا نسبت به ایران از سیاست های دنباله جویانه ای پیروی کند که حاکی از ایفای همین نقش توسط سعودهای باشد.

اخیرا محمد بن سلمان که در سفری طولانی به آمریکا عزیمت کرده است، با لفاظی علیه ایران، هشدار داد که ممکن است عربستان در سال‌های آینده با ایران وارد جنگ شود. ولیعهد عربستان سعودی که برای بازدید از آمریکا هم اکنون در این کشور به سر می‌برد، در گفتگو با وال استریت ژورنال گفت: «اگر جامعه جهانی نتواند با تحریم بیشتر به ایران فشار آورد، ممکن است عربستان ظرف 10 تا 15 سال دیگر با ایران وارد جنگ شود.»

مشق آمریکایی محمد بن سلمان را بایستی در چارچوب همان انتظاراتی که آمریکایی ها از عربستان دارند، بررسی کرد. تحلیل رفتار سیاسی عربستان با توجه به این موضوع که محمد بن سلمان تشنه قدرت است و این قدرت با استفاده از دشمن سازی علیه ایران به وجود می آید، به واقع تقلیل علل دشمنی عربستان با ایران در شرایط فعلی است.

ایران تبدیل به قدرت بی نظیر در منطقه غرب آسیا تشده است. این موضوع نیز به این دلیل است که قدرت ریشه در ساختار داخلی کشور داشته است. غرب به رهبری آمریکا تمام تلاش خود را می کند تا ایران را از پتانسیل های قدرت بومی خود خلع ید کند. برای رسیدن به این جایگاه نیز از تمام کشورهایی که به طور بالقوه ایران را در مباینت با اهداف خود می بینند استفاده می کند. عربستان سعودی نه اولین کشوری است که به نیابت از غرب علیه ایران رجز می خواند و نه آخرین آن خواهد بود.

منبعک فارس