بدون آینده‌پژوهی حل مشکلات شهرها پیچیده خواهد بود

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری آنا، محمدعلی نجفی صبح امروز طی سخنانی در نود و پنجمین نشست شهرداران کلانشهرهای کشور که به میزبانی شهرداری اصفهان برگزار می‌شود، با اشاره به اهمیت وافر مدیریت شهری در سطح جهانی، گفت: با یک نگاه ابتدایی به همایش ها، کنفرانس ها و مناسبت های مرتبط با موضوع مدیریت شهری در دنیا متوجه این مطلب می شویم که اهمیت مدیریت شهری در سطح جهانی روز به روز بیشتر شده است؛ البته این مسئله علت های مختلفی دارد که یکی از آنها تحولات جمعیتی و حرکت از روستاها به سمت شهرها حرکت می کند.

وی با بیان اینکه تحولات جمعیتی روز به روز تعهد شهرها و مدیریت شهری را افزایش می دهد، گفت: هم اکنون تقسیم بندی روستاها به عنوان کانون های تولیدی و شهرها به عنوان کانون های مصرفی به کلی در دنیا تغییر پیدا کرده است به نحوی که مراکز اصلی تولید علم، ارزش افزوده و توسعه اقتصادی در شهرها قرار گرفته و طبیعی است که توجه به شهرها بیشتر از گذشته باشد.
شهردار تهران افزود: در کشور ما نیز تحولات جمعیتی کاملا اتفاق افتاده و جمعیت شهرها نسبت به روستاها افزایش پیدا کرده است. از این رو شهرها به عنوان پیشانی و ویترین اصلی در معرفی مدیریت کشور به شمار می روند. در این میان هر کسی بخواهد برداشتی از مدیریت کشور داشته باشد، شهرها را ارزیابی می کند.

نجفی با بیان اینکه «شهرها در مواجهه با چالش ها و مشکلات کشور خاکریز اول هستند» عنوان کرد: شهرها از این منظر نیز اهمیت زیادی دارند؛ اما متاسفانه با چالش های مختلفی روبرو هستند که بخش عمده ای از این چالش ها، مسایل مشترک بین همه شهرهای کشور است. از جمله مسایل مشترک می توان موضوع آلودگی هوا، ضعف حمل و نقل عمومی، ترافیک، عدم دسترسی به منابع مالی پایدار، ناپایداری شهری و ایمنی در شهرها را اشاره کرد. حتی اگر برخی شهرها با تعدادی از این چالش ها روبرو نیستند نیز، باید در انتظار این چالش ها در طول زمان باشند؛ چرا که همه این مشکلات به وجود خواهد آمد و بدون وجود نگاه آینده پژوهی و آینده نگری، حل مسایل موجود بسیار پیچیده و دشوار خواهد بود.

وجود مسایل جدی در تمام شهرها

وی به سخنرانی خود در همایش هیدروپلیتیک اشاره و تصریح کرد: میزان استحصال آب از منابع زیر زمینی تهران سه برابر میزان مجاز است، به نحوی که هم اکنون ما از دشت تهران حدود ۷۵۰ میلیون متر مکعب آب بر می داریم. این در حالی است که میزان مجاز برداشت از آب های زیر زمینی ۲۵۰ میلیون متر مکعب است. این موضوع منجر به بروز مشکلاتی همانند نشست زمین و مشکلات ناشی از آن شده است که قطعا در آینده از نظر کمی و کیفی مشکلات بیشتری ایجاد می کند؛ مگر اینکه از نظر آینده پژوهشی و آینده نگری به سراغ آن برویم.

شهردار تهران خاطر نشان کرد: ما با مسایل جدی در تمام شهرها روبرو هستیم و باید برای این مسایل فکری کنیم. البته قبل از وضع دستور العمل، قوانین و مقررات باید تکلیف خود را با رویکرد های اصلی روشن کرده و استراتژی خود درباره برخورد با شهرها را مشخص کنیم.

وی افزود: مسئله مدیریت محلی و میزان قدرت و نقش آن در اداره کشور بسیار مهم است که در این زمینه می توان دو استراتژی را تعریف کرد؛ یا باید به سمت قدرت هر چه بیشتر مدیریت های محلی حرکت کنیم تا به تدریج اختیارات بیشتری به سمت آنها سوق داده و در مقابل مسئولیت ها و ماموریت ها را تعیین کنیم؛ استراتژی دوم نیز این است که همین تمرکز را در همه امور دنبال کنیم.

استراتژی تمرکز دیگر قابل دوام نیست

نجفی به مذاکرات خود با وزیر کشور اشاره و عنوان کرد: شروع این تصمیم برای حرکت به سمت مدیریت های محلی از وزارت کشور است. چرا که وزارت کشور می تواند تصمیم بگیرد هر کجا درآمد و قدرتی درباره شهرداری ها است، آن را در وزارت کشور و استانداری ها توزیع کنند و یا این مسئله به شهرداری ها واگذار شود.

وی با بیان اینکه استراتژی تمرکز در همه مسایل قابل دوام نخواهد بود و باید به سمت مدیریت‌های محلی حرکت کنیم، گفت: در مذاکرات با مجلس شورای اسلامی تاکید کردم که در این مرحله باید تصمیم بگیریم کدام استراتژی را انتخاب کنیم؟ اینکه در یک قانون نویسی دو ماده به سمت استراتژی اول و سه ماده به سمت استراتژی دوم باشد، در نتیجه شاهد همین تناقضی خواهیم بود که هم اکنون به وجود آمده است.

شهردار تهران بر ضرورت تعیین تکلیف «رفتن و یا نرفتن به سمت مدیریت به هم پیوسته شهری» نیز تاکید کرد و گفت: از برنامه سوم توسعه موضوع مدیریت یکپارچه شهری را عنوان می کنیم اما به آن اعتقاد نداریم و حتی اگر اعتقاد هم داریم، توانایی عملیاتی کردن این فکر و ایده را نداریم؛ از سال ۱۳۷۹ و برنامه سوم توسعه تا کنون از مدیریت یکپارچه شهری در برنامه ها یاد می شود اما یک مورد را نام ببرید که به این سمت حرکت کرده‌ایم؟

نجفی گفت: معتقدم باید به سمت مدیریت به هم پیوسته حرکت کنیم چرا که استراتژی تمرکز دیگر قابل دوام نیست. همچنانکه همه شهرهای توسعه یافته نیز مدیریت به هم پیوسته را دنبال کرده اند. بنابراین باید تصمیم بگیریم که آیا می خواهیم به سمت مدیریت به هم پیوسته حرکت کنیم یا خیر و اگر می خواهیم این اتفاق بیفتد، دیگر نباید قوانین متعارض با این موضوع را وضع کنیم تا در تک تک موارد، شهرداری ها را محدود تر کنیم.

وی به محدودیت های پیش روی شوراهای شهر نیز اشاره و اظهار کرد: در حال حاضر شوراها از نظر وضع عوارض تقریبا اختیاری ندارند و هر چه تصویب کنند، از سوی دیوان عدالت اداری رد می شود؛ در جلسه ای با دیوان عدالت اداری این موضوع را بررسی کردیم و مشخص شد بر اساس قانون مجلس، این موارد وضع عوارض و مالیات ها در اختیار مجلس قرار دارد و خارج از آنها نیز چیزی نیست که بتوان برای آن عوارض وضع کرد. مشخص است که این قانون باید با دیدگاه تقویت مدیریت محلی و حرکت به سمت مدیریت به هم پیوسته متضاد است.

ضرورت تعیین استراتژی روشن درباره منابع مالی اداری شهرها

نجفی در بخش دیگری از سخنان خود با تاکید بر ضرورت تعیین استراتژی روشن درباره منابع مالی اداری شهرها، گفت: منابع مالی مورد نیاز اداره شهرها از سه منبع حکومتی، شهرداری و مردم تامین می شود. در سفرهای اخیر خود به شهرهای سئول و ورشو نیز شاهد بودم که با وجود حاکم بودن مدیریت محلی و مدیریت یکپارچه شهری، بخش عمده ای از منابع مالی توسط حکومت مرکزی تامین می شود؛ از این رو یک تقسیم کار صورت گرفته و متناسب با آن، بخشی از منابع مورد نیاز نیز توسط حکومت مرکزی تامین می شود.

وی افزود: مردم خدماتی از مدیریت شهری دریافت می کنند که متناسب با آن خدمات، باید در بخشی از هزینه ها نیز مشارکت کنند؛ این موضوع هم در همه دنیا مشخص است و باید درباره آن تصمیم بگیریم که مردم به خاطر زندگی در شهرها و کلانشهرها باید چه بخشی از هزینه ها را تامین کنند؟ علاوه بر این بخشی از منابع مالی شهرها به خود شهر و منابع شهرداری بر می گردد تا بتوانیم از بخش خصوصی در سرمایه گذاری ها و سایر منابع استفاده کرده و ارزش افزوده ایجاد کنیم.

شهردار تهران یادآور شد: موضوع پسماند در شهرهای توسعه یافته دنیا به یک منبع تامین مالی برای شهرداری ها تبدیل شده اما در کشور ما به یک منبع بدبختی، فشار و هزینه برای شهرداری ها تبدیل شده است، این در حالی است که می توان از طریق جذب مشارکت ها و سرمایه گذاری های داخلی و خارجی این منابع را تامین کرد.

اهتمام دولت برای نوسازی ناوگان حمل و نقل کشور

نجفی به گرایش مثبت ایجاد شده در دولت برای توجه به شهرداری ها اشاره کرد و گفت: اگر این گرایش مثبت قبلا هم وجود داشته، ضعیف تر از آن چیزی است که امروز رئیس جمهوری دنبال می کنند. از این رو هم اکنون دو اقدام مهم با حمایت رئیس جمهوری در دولت در حال انجام است که می تواند در بهبود شرایط زیست شهری موثر باشد.

وی به اهتمام دولت برای نوسازی ناوگان حمل و نقل کشور نیز اشاره کرد و گفت: بعد از اینکه توجیهات کافی در اختیار رئیس جمهور گذاشته شد، ایشان نیز از این موضوع حمایت کردند. البته بخش عمده ای از نوسازی ناوگان حمل و نقل به کلانشهرها بر می گردد که از سال ۹۷ اجرایی می شود و مقداری نیز به مدیریت ما مربوط می شود که چقدر از این منابع را برای توسعه حمل و نقل عمومی به کار بگیریم.

شهردار تهران با اشاره به حمایت رئیس جمهوری از برنامه نوسازی بافت های فرسوده شهری، ابراز کرد: استارت برنامه نوسازی بافت های فرسوده در دهه فجر زده شد و قرار است منابعی شامل تسهیلات بانکی، بودجه دولتی و یارانه سود تسهیلات در سال ۱۳۹۷ تامین شود؛ از این رو امیدوار هستیم این دو اقدام بتواند چالش ها و مشکلات ما را تا حد زیادی برطرف کند.

آخرین وضعیت لایحه درآمد پایدار شهری

نجفی در بخش دیگری از سخنان خود به گرایش مثبت ایجاد شده به شهرداری ها و شوراهای شهر در قانون بودجه و تصمیمات مجلس به نفع شهرداری ها نیز اشاره و اظهار کرد: البته انتظارات ما بیشتر از این بود بود اما محدودیت های کلی کشور و مسایل و مشکلات دیگری که مجلس باید به آنها می پرداخت، اجازه نداد که مجلس شورای اسلامی به همه پیشنهادات ما بپردازد.

وی به تشریح آخرین وضعیت لایحه درآمد پایدار شهری پرداخت و گفت: هم اکنون کار این لایحه را در کمیسیون زیربنایی دولت تمام کردیم و به خود دولت فرستادیم که در مجموع نسبت به وضعیت فعلی لایحه خوبی است اما باز هم انتظارات ما نادیده گرفته شده است. در این زمینه دو روز پیش نامه ای را به رئیس جمهوری نوشتم و مجددا عنوان کردم که از نظر ما این موارد باید اصلاح شود؛ اما با این وجود اگر دولت آنها را اصلاح نکند می توانیم در مجلس آنها را دنبال کنیم. حتی با توجه به آنکه لایحه درآمد های پایدار شهری طی یکی – دو ماه آینده در دستور کار دولت قرار می گیرد، می توان نامه ای را با امضای همه شهرداران کلانشهرها ارسال کرد.

شهردار تهران درباره بررسی موضوع دائمی شدن قانون مالیات بر ارزش افزوده در مجلس شورای اسلامی، عنوان کرد: آنچه در این قانون اعمال شده در مجموع به نفع ما است اما به خاطر همان نبود استراتژی، موارد مثبت و منفی دارد؛ در این زمینه نیز نامه ای را به رئیس مجلس شورای اسلامی نوشته و درخواست کردم که موارد مورد نیاز اصلاح شود.

نجفی از حمایت های رئیس مجلس شورای اسلامی در لایحه بودجه سال ۱۳۹۷ تشکر کرد و گفت: ایشان خیلی دلشان می خواست برای شهرها و به خصوص شهرها بزرگ کاری در بودجه انجام شود اما محدودیت ها به حدی زیاد بود که کارهای صورت گرفته، کم است.

وی یادآور شد: لایحه یکپارچه مدیریت شهری که در دولت مطرح شده، اشکالات زیادی دارد و طرح مجلس درباره مدیریت یکپارچه شهری نیز مسایلی دارد که آن ها را دنبال می کنیم تا به نقطه نهایی مورد توافق برسیم.

شهردار تهران تاکید کرد: هدف همه ما این است که نظام جمهوری اسلامی از نظر کارامدی، در نقطه ایده آل و مورد قبولی قرار گیرد تا بتوانیم خدمت موثرتری به مردم عرضه کنیم از این رو امیدوارم در این جلسه نیز همانند جلسات قبل، تصمیمات مناسب و مثبتی گرفته شود.

نجفی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به درخواست شهردار اصفهان به منظور پیگیری زمینه های همکاری مشترک خواستار تهیه و تکمیل اسناد مقدماتی در دبیرخانه کلانشهرها به منظور افزایش همکاری کلانشهرها شد.