راه‌اندازی سامانه ارزیابی سطح آمادگی محصولات برای اولین بار در کشور توسط دانشگاه آزاد

گروه دانشگاه خبرگزاری آنا- پرویز پیکری؛ اگر بپذیریم که شرکت‌ها مجموعه‌هایی هستند که در بالاترین درجه بلوغ خود به دنبال تعریف استاندارد برای فرایند تولید کالا یا خدمات، به دست آوردن ثبات در بازار و در نهایت بهینه‌سازی فرایند تولید کالا یا خدمات هستند، در مقابل بدون تردید استارت آپ‌ها یا کسب و کارهای نوپا تیم‌هایی هستند که در زوایای کمتر شناخته شده بازار کسب و کار، به دنبال فناوری جدید، کالا یا خدمت جدید، روش‌های تولید یا ارائه کالا یا خدمات می‌گردند.

این در حالی است که هیچ اطمینانی برای به هدف رسیدن وجود ندارد! یعنی برخلاف آنکه فعالیت‌های یک شرکت در شکل ایده آرمانی خود بر مبنای ثبات، ارزیابی و برنامه‌ریزی می‌‌شود، در کسب و کارهای نوپا، به دلیل عدم وجود ثبات و تعاریف استاندارد، همه چیز بر مبنای عدم قطعیت و ریسک ذاتی فعالیت‌های نوآورانه تجزیه و تحلیل می‌شود.

بر همین اساس "ناسا" به عنوان یکی از پرهزینه‌ترین سازمان‌های پژوهشی و عملیاتی در دهه 1980 میلادی روشی 7 سطحی را برای اندازه‌گیری سطح فناوری ابداع کرد. در بازنگری‌های بعدی تعداد سطوح به 9 سطح افزایش یافته و از این سیستم ارزیابی در سایر سازمان‌ها و سایر زمینه‌های فناورانه استفاده شد.

در سال‌های بعد روش ارزیابی دیگری توسط حوزه دفاعی دولت آمریکا برای ارزیابی «سطح آمادگی ساخت»، در هماهنگی با «سطح آمادگی فناوری» در 9 سطح ابداع و هماهنگ شد و به دنبال آن به دلیل موفقیت این روش ارزیابی، در سایر زمینه‌های مرتبط با حوزه نوآوری و کسب و کار، سایر روش‌های ارزیابی در تطابق و هماهنگی با سطح آمادگی فناوری، ابداع شدند. از آن جمله می‌توان به سطح آمادگی تقاضا، سطح آمادگی کسب و کار، سطح آمادگی مشتری، سطح آمادگی پرداخت برای مشتری، سطح آمادگی بازار و موارد زیادی مانند آن اشاره کرد که هر کدام به فراخور کاربرد مورد نظر، گسترش یافته و مورد تفسیر قرار می‌گیرند.

اما به صورت کلی همه این تعاریف از دو دیدگاه دارای شباهت‌های ذاتی و مهم هستند: اولین دیدگاه مبتنی بر بخش‌بندی بر مبنای مشخصات کلی سطوح است. سطوح 9 گانه آمادگی را می‌توان به 3 بخش عمده تقسیم کرد که شامل سطوح 1، 2 و 3 (فعالیت‌های مفهومی و مطالعات و پژوهش‌های مختلف تا ابعاد نظری موضوع مورد بحث به صورت دقیق تعیین شود) سطوح 4، 5 و 6، فعالیت‌های آزمایشگاهی یا آزمایشی را شامل می‌شود تا دستیابی به نمونه اولیه امکانپذیر شود و سطوح 7، 8 و 9 فعالیت‌های کارگاهی یا میدانی را شامل می‌شود که ابتدا در محیط‌ها شبیه‌سازی شده و سپس در محیط واقعی با شرایط کار واقعی رخ خواهند داد.

در دیدگاهی دیگر، کاربردها مورد توجه هستند. به این مفهوم که ارزیابی سطوح آمادگی با تمرکز بر هر نوع فعالیتی که انجام شود، 2 نتیجه ذاتی را به همراه خواهد داشت: خودارزیابی؛ در خودارزیابی هر تیم نوآور یا کسب و کار نوپا می‌تواند با اطلاع از وضعیت فعلی خود و اطلاع از گام بعدی، خود را برای گذر از وضعیت فعلی و صعود به گام و درجه بعدی آماده کرده و همواره تصویری دقیق از نتیجه عملکرد خود در مسیر پیش رو داشته باشد. در این نوع کاربرد، ارزیابی سطوح آمادگی به عنوان ابزار و نقشه راه برنامه‌ریزی راهبری می‌تواند به حساب آید.

ارزیابی توسط فرد ثالث: در این نوع ارزیابی بر‌اساس معیارهایی مشخص، وضعیت سوژه مورد‌نظر، توسط یک فرد یا دستگاه بی‌طرف سنجیده و به روشنی بیان می‌شود تا ابعاد و چند و چون ارتباط بین مجری از یک سو و سرمایه‌گذار از سوی دیگر، مفهوم واقعی پیدا کرده و اعتماد مدیر یا سرمایه گذار به دست آمده و ادامه فعالیت مجری با کمک سرمایه‌گذار، امکانپذیر شود.

هدف اولیه ایجاد سطح آمادگی فناوری دستیابی به کاربرد «ارزیابی توسط فرد ثالث» با هدف ارزیابی دقیق پروژه‌های فناورانه سازمان هوا و فضای آمریکا و صنایع نظامی آمریکا برای مدیریت دقیق پروژه‌ها از یک سو و کاهش ریسک سرمایه‌گذاری بوده است.

اکنون سامانه بومی‌سازی شده ارزیابی سطح آمادگی محصولات (https://park.iau.ir/rl-users/step00) با توجه به نتایج تحقیقات بدست آمده توسط دانشگاه‌های داخلی (ارزیابی سطح فناوری) و همچنین مطالعه اسناد منتشره توسط سازمان هوا و فضای آمریکا، حوزه دفاعی آمریکا، حوزه امنیت ملی ایالات متحده و سایر سازمان‌های پژوهشگر و فناور اتحادیه اروپا بومی‌سازی (ارزیابی سطح کسب و کار و ساخت و تولید) و در نهایت توسط پارک علم و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی برای اولین بار به صورت یکپارچه پیاده‌سازی و اجرایی شده است.

تمامی شرکت‌های نوپا و استارت آپ‌ها و همچنین کلیه کارشناسان اکوسیستم کارآفرینی کشور می‌توانند از این سامانه برای ارزیابی سطح آمادگی فناوری و همچنین سطح آمادگی ساخت و تولید و در نهایت ارزیابی سطح آمادگی کسب و کار استفاده کنند.

نمونه‌هایی از سطوح آمادگی تعریف‌شده در این سامانه به شرح زیر است:

سطح آمادگی فناوری؛ سطح آمادگی فناوری یا (Technology Readiness Level (TRL توسط ناسا با هدف مدیریت بهینه ریسک سرمایه در پروژه‌های فناورانه، ابداع شد. سطح آمادگی فناوری به سرعت گسترش یافت و بنابر موضوع پروژه دستخوش تغییراتی (بدون تغییر اصول تعریف شده اولیه) در بیان تعاریف هر سطح شد. زیرسامانه ارزیابی سطح آمادگی فناوری از طریق وب‌سایت پارک علم و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی (park.iau.ir) و مسیر «منوی اصلی. ارزیابی. سامانه ارزیابی سطح آمادگی» در دسترس عموم بوده و راهنمای آن از طریق مسیر «منوی اصلی.راهنما. سطح آمادگی فناوری به بیانی ساده» در سامانه قرار گرفته است.

سطح آمادگی ساخت؛ سطح آمادگی ساخت یا تولید (Manufacturing Readiness Level (MRL توسط حوزه دفاعی آمریکا با هدف مدیریت بهیه ریسک سرمایه در پروژه‌های دفاعی و هماهنگ با TRL ابداع شد. جداول استانداردی از چگونگی تعریف هر سطح، شرایط گذار از یک سطح به سطح دیگر و همچنین چگونگی هم‌ارزی فناوری و ساخت در پروژه‌هایی که در هر دو زمینه فناوری و ساخت قابل تعریف هستند، تدوین شده است. زیرسامانه ارزیابی سطح آمادگی ساخت، از طریق وب سایت پارک علم و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی (park.iau.ir) و مسیر «منوی اصلی. ارزیابی. سامانه ارزیابی سطح آمادگی» در دسترس عموم بوده و راهنمای آن از طریق مسیر «منوی اصلی. راهنما. سطح آمادگی ساخت به بیانی ساده» قرار دارد.

سطح آمادگی کسب و کار؛ سطح آمادگی کسب و کار یا (Business Readiness Level (BRL، با هدف ارزیابی سطح کسب و کار، ابداع شده است. در این ارزیابی ابعاد قابل توجه برای تولد و توسعه یک کسب و کار موفق به وضوح قابل درک است. زیرسامانه ارزیابی سطح آمادگی کسب و کار، از طریق وب سایت پارک علم و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی (park.iau.ir) و مسیر «منوی اصلی. ارزیابی. سامانه ارزیابی سطح آمادگی» در دسترس عموم بوده و راهنمای آن از طریق مسیر «منوی اصلی. راهنما. سطح آمادگی کسب و کار به بیانی ساده» قرار گرفته است.

سطح آمادگی تقاضا؛ کشف و برآورده‌کردن تقاضای بازار مهمترین دغدغه کسب و کارها در هر سطح و اندازه‌ای به شمار می‌آید. زیر سامانه ارزیابی سطح آمادگی تقاضا (Demand Readiness Level (DRL به زودی و قبل از پایان سال 1396 از طریق وب سایت پارک علم و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی (park.iau.ir) راه‌اندازی و در دستری عموم قرار ‌می‌گیرد.

افزون بر این با تغییر محیط کسب و کارها در اقتصاد امروز جهان، مفاهیم مدیریتی نیز دچار تغییراتی بنیادین شده است. از جمله دگردیسی‌های اقتصاد امروز می‌توان به تغییر «مدل کسب و کار» (Business Plan) به «بوم نوپا» (Lean Canvas) اشاره کرد. تغییری که با هدف ایجاد سبکی جدید در مدیریت کسب و کارها در شرایط عدم قطعیت (بجای شرایط ثبات) متولد شده است. زیر‌سامانه‌ای هم برای پیاده‌سازی ارزیابی‌ها و هدایت تیم‌های کسب و کار‌های نوپا به زودی و قبل از پایان سال 1396 توسط پارک علم و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی (park.iau.ir) راه‌اندازی می‌شود.

پارک علم و فناوری دانشگاه آزداسلامی با وجود بیش از 900 واحد، هسته فناور و شرکت دانش بنیان مستقر در 100 مرکز رشد این دانشگاه در سراسر کشور با هدف حمایت، پشتیبانی، سرمایه گذاری و توسعه بیشتر خدمات تجاری در عرصه علمی و دانشگاهی تشکیل شده است. از خدمات مهم این پارک شامل ارائه تسهیلات برای استقرار شرکت‌ها، نمونه‌سازی و سرمایه‌گذاری همچنین ارائه زیرساخت مناسب برای ایجاد کارگاه‌های صنعتی دانش‌بنیان است.

پارک علم و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی آماده ارائه خدمات موردنیاز به پارک‌های علم و فناوری سراسر کشور، مراکز رشد دولتی، مراکز رشد زیرمجموعه دانشگاه آزاد اسلامی، شتاب‌دهنده‌ها شامل بخش دولتی و غیردولتی در حوزه‌های «ارزیابی»، «آموزش» و «مشاوره» برای سطح آمادگی فناوری یا تکنولوژی (TRL)، سطح آمادگی ساخت یا تولید (MRL)، سطح آمادگی کسب و کار (BRL) به صورت کاملا رایگان است.