علی حیدری *
سناریو‌های پشت پرده آمریکا برای حضور نظامی بلند مدت در عراق
آمریکا در دو دهه گذشته تلاش کرده است تا با ایجاد پایگاه‌های نظامی متعدد در اطراف ایران، این کشور را محدود کند، عراق را می‌توان آخرین حلقه این زنجیره از پایگاه‌ها دانست.
گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا؛ مدت زیادی از توافقنامه امنیتی میان بغداد و واشنگتن در سال 2009 نگذشته بود که در موصل، گروهی افراطی–تروریستی به نام دولت اسلامی عراق و شام (داعش) سر برآورد و به سرعت توانست علاوه بر نینوا، صلاح‌الدین و دیگر استان‌های سنی‌نشین عراق را به تصرف خود درآورد و می‌رفت تا بغداد را ضمیمه متصرفات خود کند.
نوری مالکی، نخست‌وزیر وقت با واشنگتن تماس گرفت تا علاوه بر یادآوری این پیمان، از طرف آمریکایی کمک بخواهد اما پاسخی که از کاخ سفید گرفت این بود که در درجه نخست، مالکی نباید برای دور سوم به پست نخست‌وزیری برسد (باوجود اینکه وی 95 کرسی کسب کرده بود و می‌توانست صاحب این پست شود) و دوم، اینکه این موضوع باید در کنگره مطرح و تصویب شود که زمانی حدود 40 روز تا سه ماه را شامل می‌شود.
نخست‌وزیر درمانده عراق با تهران تماس گرفت تا نیروها و مستشاران خود را برای کمک به نیروهای عراقی و بسیج مردمی (حشد الشعبی) که با فتوای مرجعیت عالی عراق آیت‌الله سیستانی شکل گرفته بود اعزام کند که تهران نیز بلافاصله با پاسخ مثبت به این درخواست، وارد عمل شد و به کمک نیروهای بسیج مردمی مانع سقوط بغداد در مرحله نخست و بعد، بازپس‌گیری شهرهای اشغالی در مراحل بعدی شد.
باید گفت که پروسه خروج نظامیان آمریکایی از عراق بعد از اشغال این کشور در سال 2003 در سال 2011 تکمیل شد که همزمان با دومین سال ریاست‌جمهوری باراک اوباما بود. نظامیان آمریکایی چند سال بعد با عنوان ائتلاف بین‌المللی مبارزه با داعش به عراق بازگشتند تا به بغداد در این مسیر کمک کنند؛ هر چند با تاخیری چند ماهه و درست در دورانی که عراق دوره خطر فروپاشی بغداد از سوی داعش را با کمک ارتش، نیروهای بسیج مردمی و مستشاران ایرانی پشت سر گذاشته بود.
اشغالگرانی که به بهانه سرنگونی حکومت صدام و اعطای آزادی و دموکراسی در سال 2003 به عراق آمدند، در سال 2011 با کارنامه‌ای متشکل از کشته شدن حدود یک میلیون عراقی، از بین رفتن هر آنچه از زیرساخت فرسوده عراق مانده بود و به راه افتادن جنگ‌های طائفه‌ای این کشور را ترک کردند. آن‌ها در سال 2014 دوباره وارد شدند و حالا به نظر می‌آید باوجود از بین رفتن داعش، قصد خروج از این کشور را ندارند.
حدود 6 هزار نظامی آمریکایی در هفت پایگاه این کشور در عراق مستقر هستند که از قیاره و بلد در صلاح‌الدین آغاز شده است و تا کی‌وان کرکوک و عین‌الاسد و حبانیه الانبار و التاجی بغداد امتداد دارد. حضور این نیروها گرچه به صورت مستقل نبوده و برای آموزش نیروهای عراقی و در کنار ارتش عراق است، اما گویا تلاش‌هایی از سوی واشنگتن برای ماندگار شدن آن‌ها برای سال‌های طولانی انجام می‌شود.
سیاست آمریکا درباره عراق را باید از زبان هنری کیسینجر، وزیر امور خارجه پیشین این کشور شنید که گفته است: «خلاصه سیاست کنونی ما در عراق این است که این کشور برای سال‌های طولانی، به‌طور مستقیم یا غیر مستقیم، چه از نظر سیاسی و چه از نظر نظامی، در سیطره کامل ما باشد.»
حضور بلند مدت نظامیان آمریکایی چگونه دنبال می‌شود؟
این پروسه به دو شیوه سیاسی و نظامی دنبال شده و می‌شود. در بخش سیاسی تلاش شد تا انتخابات پارلمانی عراق برای مدت شش ماه تا یک سال به تعویق افتد. در صورت تعویق انتخابات، مدت زمان قانونی مجلس و دولت روی کار آمده با رای آن به پایان می‌رسید و اوضاع اضطراری در کشور حاکم می‌شد.
در اوضاع اضطراری، دولت موقت باید تشکیل شود و طبق مصوبه شورای امنیت، نیروهای ائتلاف بین‌المللی (آمریکایی) وارد شدند و کنترل اوضاع امنیتی را به دست می‌گرفتند تا اوضاع به حالت عادی بازگردد که همان برگزاری انتخابات و تشکیل مجلس و انتخاب دولت بود. اما این موضوع با تاکیدات مرجعیت، مقام‌های سیاسی و نیز حکم دادگاه عالی فدرال که همه موظف به تمکین به آن هستند منتفی شده است و روند سیاسی عراق در مسیر عادی خود دنبال شد.
در بخش نظامی، آمریکا تلاش دارد تا با عقد قراردادهای نظامی طولانی مدت، حضور خود را توجیه کند، اما از آنجا که نسبت به حساسیت مردم و جریانات مختلف در عراق آگاهی دارد، این مهم را به صورت غیر مستقیم دنبال می‌کند.
در همین چارچوب است که چندی پیش پنج دیپلمات بلندپایه ناتو اعلام کردند جیمز ماتیس، وزیر دفاع آمریکا با ارسال نامه‌ای به پیمان ناتو خواستار تشکیل هیات رسمی این نهاد در عراق به فرماندهی دائمی یا شبه دائمی برای آموزش نیروهای عراقی شده است. گرچه حیدر العبادی، نخست‌وزیر عراق نیز چندی پیش با تاکید بر خروج نیروهای آمریکایی در سال 2011 از عراق که موجب قدرت‌یابی تروریسم و ظهور داعش شده بود، خواستار حضور مستشاران نظامی این کشور برای ادامه آموزش نیروهای عراقی شده است، اما هدف آمریکایی‌ها از حضور در عراق محدود به حضور چندصد مستشار نبوده و آن‌ها خواهان گرفتن پایگاه‌های دائم نظامی در عراق هستند.
این پایگاه‌ها علاوه بر وجود سفارت آمریکا در بغداد که بزرگترین سفارتخانه دنیا بوده و بالغ بر 3 هزار نیرو دارد، می‌تواند نبض امور در عراق را در دست بگیرد و هر کجا لازم بود روند مناسبات و جریانات سیاسی در این کشور را تغییر دهد.
حضور نظامی آمریکا در عراق و هدف منطقه‌ای آن
اما در بعد کلان‌تر نیز باید گفت که حتی این حضور بلندمدت نظامی به خاک عراق نیز محدود نیست. عراق همسایه ایران است که در منطقه یکی از بزرگترین چالش‌های واشنگتن به شمار می‌رود و آمریکا در دو دهه گذشته تلاش کرده است تا با ایجاد پایگاه‌های نظامی متعدد در اطراف ایران، این کشور را محدود کند. عراق را می‌توان آخرین حلقه این زنجیره پایگاه‌ها دانست.
این موضوع تا آنجا حائز اهمیت است که اندیشکده‌های آمریکایی نیز بر آن تاکید داشته‌اند، به طوری که چندی پیش جان آلن و میشل اوهانلون، دو نفر از کارشناسان آمریکایی در گزارشی که سایت آکادمی بروکینگز آن را منتشر کرد، تاکید کردند راهبرد امنیتی با هدف مهار و مقابله با ایران باید متضمن تعهد به حفظ حضور نظامی آمریکا در عراق برای مدتی طولانی و تمدید کمک‌های واشنگتن به این کشور باشد.
آن‌ها اعلام کردند که بهتر است دولت‌های حاشیه خلیج فارس و ائتلاف ناتو نیز از این تعهد حمایت کنند.
ایالات متحده تلاش می‌کند دو هدف تاثیر گذاری بر روند مناسبات در عراق و محدود کردن منطقه‌ای ایران را با حضور نظامی خود در عراق میسر کند، اما تحولات و اتفاقات در چند ماه اخیر نشان داده است که نه مرجعیت دینی و نه مقام‌های سیاسی عراق مایل به چنین حضوری نیستند و اگر قرار است مستشارانی برای آموزش نیروهای عراقی حضور داشته باشند نیز نه در پایگاه نظامی بلکه در پادگان‌های مشترک با نیروهای نظامی عراقی حضور خواهند داشت.
* کارشناس امور عراق و غرب آسیا
انتهای پیام/
