منابع درسی جدید متناسب با نیازهای آینده از سوی بوردهای تخصصی/ ساماندهی آموزش‌های مهارتی گروه پزشکی در سال 97

گروه دانشگاه خبرگزاری آنا: وزارت بهداشت بسته تحول و نوآوری در آموزش عالی علوم پزشکی تدوین کرده است تا از این طریق با ماموریت‌گرا شدن مناطق آموزشی و دانشگاه‌ها تحولی در آموزش علوم پزشکی ایجاد شود. براساس اعلام وزارت بهداشت، مهمترین نقاط قوت روش تدوین برنامه تحول و نوآوری آموزش علوم پزشکی، توجه ویژه به اسناد بالادستی حوزه سلامت ایران، ارتباط متقابل میان سیاست‌­ها و جهت‌­گیری­‌های کلی برنامه جامع و بسته‌­های عملیاتی و تدوین ترجمان سیاست­‌های دوازده­‌گانه در برنامه تحول نظام سلامت است. در این زمینه با دکتر عطالله پورعباسی، دبیر ستاد بسته تحول و نوآوری در آموزش عالی علوم پزشکی به گفت‌وگو پرداخته‌ایم و درباره جزئیات این طرح با سخن گفتیم که در ادامه می‌آید:

روند اجرای بسته تحول و نوآوری در آموزش عالی علوم پزشکی چگونه است؟

این مدل عملیاتی‌سازی بسته‌های تحول برای راند اول بود یعنی به نوعی احصا و واسپاری ماموریت‌ها در سطح وزارتخانه در الگوی ماموریت‌گرایی شناخته می‌شود. نتایج خیلی خوبی بود هر چند که ما معتقدیم خروجی‌های برنامه‌های آموزشی معمولا خیلی دیرهنگام قابل مشاهده است چراکه باید یک نسل دانشجو بگذرد تا شما آثارش را ببینید، ولی این طرح نتایج کوتاه مدت زیادی داشت، مثلا تقریبا بعد از دو سال و نیم اجرا، مراکز آزمون همه مناطق آمایشی راه‌اندازی کردیم. مرکز آموزش مهارت‌های بالینی در همه مناطق آمایشی راه‌اندازی شد. در سامانه اجوکیشن ایران بیش از دو هزار برنامه آموزشی را به زبان انگلیسی ترجمه شده است، از همه دانشگاه‌ها توانستیم خلاصه بارگذاری کنیم و از این سامانه حدود 10 هزار بازدید به عمل آمد.

در همین فاصله تعداد دانشجوی خارجی کشور حدود سه برابر شد. همچنین دانشگاه علوم پزشکی مجازی و مرکز آموزشی‌های مهارتی راه‌اندازی شد. در هر کدام از این حیطه‌ها اقدامات خیلی موثری انجام شد که همه اینها به نوعی ماحصل این سند و مدل اجرایش بود.

وقتی که دولت یازدهم به اتمام رسید و عملا دولت دوازدهم کارش را شروع کرد به اعتبار ثبات مدیریتی که در سطح وزارتخانه بود، وزیر محترم کارشان را ادامه دادند، برنامه‌های کلان وزارتخانه هم همچنان پابرجا ماند و بنا شد که سند بسته‌های تحول و نوآوری و آموزش علوم پزشکی همچنان سیاست اصلی وزارتخانه برای توسعه آموزش پزشکی باشد. با بازخوردهایی که ما از محیط گرفتیم، بازنگری خیلی مختصری در بسته‌ها انجام دادیم، بالاخره یکسری از آنها که انجام شده بود، حذف شد و یکسری ماموریت‌های جدید تعریف شد و سعی کردیم که مشکلات سند را رفع کنیم.

همان‌طور که در دوره قبلی بسته‌ها به 100 ماموریت تبدیل کرده بودیم این بار خیلی جزئی‌تر تقسیم کردیم چون دانشگاه‌ها ظرفیت‌های خیلی بیشتری داشتند، بسته‌ها را یک لوِل عملیاتی کردیم در واقع برنامه ملی اقدام نوشتیم و مشخص کردیم که در سطح ستاد برای تحقق بسته‌های تحول باید چه کار کنند. حدود 270 اقدام در این سطح تعریف کردیم مثلا شورای گسترش وزارتخانه ماموریت پیدا کرد که برآورد نیروی انسانی برای سال 1404 را انجام دهد.

سطح بعدی اقدامات، اقداماتی بود که در سطح منطقه‌ها باید انجام می‌شد 1300 اقدام در مناطق آمایشی برنامه‌ریزی کردیم، مثلا یک منطقه ماموریت پیدا کرد تا 130 اقدام را انجام دهد. خوشبختانه در همین فاصله مناطق آمایشی خیلی خوب مشغول شناسایی این اقدامات شدند. در مجموع به نظر می‌آید که اگر ما با این جهت پیش رویم، امیدواریم در طول فعالیت دولت دوازدهم اهداف بسته‌های تحول تا حدود زیادی اجرا شود، اگر این برنامه ادامه پیدا کند باید منتظر باشیم خروجی‌های ملموس برنامه خودش را نشان دهد، چون عملا 6- 7 سال یک نسل دانشجو تربیت شده و عملا با این بسته‌ها و با این سند تحول اینها به نوعی منطبق شدند، علی‌القاعده آخرین دوره ما باید خروجی‌های ملموس برنامه‌ را ببنیم و رصد کنیم.

در راستای اجرای این سند، برنامه‌های درسی هم تحولی پیدا کرده‌اند؟

بله، همین‌طور است بسیاری از دروس دوره‌های مختلف تغییرات اساسی کردند، الان همه دانشجویان پزشکی موظف‌اند که آموزش‌ها را درعرصه ببینند. یعنی خیلی زود وارد عرصه‌های خدمات می‌شوند و این امر در مراکز بهداشتی یک تغییر بزرگی است و دانشجویان برای خدمت‌رسانی در این مراکز تربیت می‌شوند،‌ اینگونه در انتهای دوره پزشکی عمومی دانشجویان آزمون صلاحیت بالینی را باید پاس می‌کنند، این یکی از دستاوردهای بسته‌ها بود. به اعتبار این سند مشخص می‌شود که فارغ‌التحصیلان صلاحیت بالینی لازم را برای ورود به عرصه طبابت دارند یا نه؟ همچنین شورای گسترش و شورای عالی برنامه‌های علوم پزشکی را مصوب کردیم که دانشگاه‌های علوم پزشکی مجازاند تا 20 درصد برنامه‌های درسی را براساس نیازهای بومی و منطقه‌ای تغییر دهند و این خیلی موثر است، مثلا در استان سیستان و بلوچستان یک بیماری رایج است یا در یک استان دیگری یک مشکل بهداشتی وجود دارد آن دانشگاه بسته به صلاح دید شورای دانشگاه و گروه‌های آموزشی مختلف اجازه دارد که 20 درصد دروسش دانشجوهایش را تغییر دهد تا اینکه این نیازها به نوعی پاسخ داده شود و اینها خیلی اتفاقات بزرگی است.

در حوزه چالش‌ها مثلا در هر دوره‌ای ما با یکسری بیماری‌های خاصی روبرو می‌شویم در این چالش‌هایی که شما در برنامه آینده‌نگارانه در موردش تصمیم‌گیری کرده‌اید به چه مسائلی توجه کردید؟

سوال خیلی خوبی است، یکی از مراحل تضمین این سند، پیش‌بینی آینده‌نگارانه است، مثلا روند سالخوردگی در کشور پدیده مهمی است که در چند سال آینده با آن مواجه خواهیم شد بالاخره کیفیت خدمات بهداشتی درمانی در کشور ما ارتقا پیدا کرده است و باید از آن استفاده شود، تا 10 سال آینده درصد سالمندان در جمعیت ما زیاد خواهد بود. عملا پزشکان و گروه پزشکی که می‌خواهند برای 10 سال بعد تربیت شوند باید کسانی باشند که به مسائل سالمندی بیشتر آشنا باشند.

شیوع بیماری‌های غیرواگیر در کشور ما به دلیل تغییر سبک زندگی، افزایش پیدا می‌کند، بیماری‌های غیر واگیر مثل سرطان‌ها، دیابت و چاقی، چهره‌ بیماری‌های کشور را متحول می‌کند، ما اگر مثلا 20 سال پیش مشکل بیماری‌های واگیر داشتیم و بچه‌هایمان سیاه سرفه می‌گرفتند، الان دیگر الحمدلله آن مشکلات نیست ولی خب بیماری‌های غیر واگیر ایجاد شده است، باید برنامه‌ آموزشی‌مان را مبتنی بر این نیازها تدوین کنیم. همچنین بخش عمده سلامت کشور منبعث و متاثر از مسائل اجتماعی است شیوع اعتیاد در آموزش‌های ما قطعا موثر است.

ما برخی از موضوعات مهم را به دانشگاه‌های مختلف سپردیم. مثلا دانشگاه اهواز موضوع ریزگردها و آلاینده‌ها را بررسی می‌کند. لذا روند تغییرات آینده خیلی خیلی در تدوین بسته‌ها نقش داشت و خیلی موثر بود. همچنین موضوع برآورد نیروی انسانی مورد نیاز در افق 1404 را در حال بررسی داریم. در کارگروه‌های مختلف این موضوع مورد بررسی قرار گرفته است.

با وجود اتفاقات جدید و رویکردها برای چالش‌های آینده، مسلما منابع درسی جدید هم باید تعریف شود، برای منابع درسی چه خواهید کرد؟

الحمدلله در حوزه معاونت آموزشی وزارت بهداشت گروه‌های تخصصی کارشناسی خیلی خوب داریم، یعنی به نوعی بازوهای فکری خیلی خوبی در وزارت بهداشت و در حوزه آموزش وجود دارند، مثلا بردهای تخصصی‌ ما این الگوها را طراحی کرده‌اند. بردهای تخصصی در وزارت بهداشت سابقه طولانی دارند، الان برای هر رشته تحصیلی یک برد داریم برد تخصصی مثلا دندانپزشکی، برد تخصصی داخلی، برد تخصصی جراحی و همه اینها گروهی از اساتید زبده آن حیطه هستند که برای آن رشته برنامه‌ریزی می‌کنند اینها خیلی کمک می‌کنند، قطعا تغییر برنامه‌های آموزشی متناسب با نیازهای آتی از این طریق فراهم می‌شود. برخی از منابع اقتباس می‌شوند چراکه طب یک دانش مشترک است. برخی دیگر هم از منابع باید در داخل تدوین شوند، در تدوین این منابع بردهای تخصصی بسیار کارآمد خواهند بود.

مهم‌ترین برنامه‌هایی که مشخصا در سال 97 دنبال خواهید چه چیزهایی است چه مسائلی را می‌خواهید در این سال برطرف کنید و به کجا برسید؟

در سال 97 عمده فعالیت‌ها، پیشبرد اهداف بسته‌های تحول و نوآوری آموزش عالی علوم پزشکی است. تبیین دانشگاه‌های نسل سوم نیز از اهداف دیگر ماست، دانشگاه‌هایی که بتوانند نیازهای کشور را پاسخ دهند و به نوعی منطبق با شرایط کشور ماموریت‌هایشان را تغییر دهند، دانشگاه‌های نسل سه باید از کار پژوهش خارج شوند و به نیازهای واقعی جامعه پاسخ دهند.

همچنین ساماندهی و آموزش‌های مهارتی گروه پزشکی از دیگر برنامه‌های ماست. آموزش‌های مهارتی بسیار کارآمدند ولی منجر به مدرک تحصیلی نمی‌شوند، یعنی این طور نیست که کسی بخواهد درس بخواند مثلا لیسانس و فوق لیسانس بگیرد، ولی مهارتی کسب می‌کند که این مهارت به ارتقا توانمندی‌اش کمک می‌کند و می‌تواند برای نیازهای کشور پاسخ بیابد. در ابتدای سال 96 مرکز ملی آموزش‌های مهارتی گروه پزشکی تاسیس شد که انشاءالله در سال 97 بناست که سازوکارها و دستورالعمل‌هایش تدوین شود که مراکز در این زمینه فعال شوند و بتوانیم آموزش‌های مهارتی را به صورت هم جدی و هم کیفی پیگیری کنیم.

برای رسیدن به دانشگاه نسل سوم مشخصا چه برنامه‌ای دارید؟

هر فارغ‌التحصیل دانشگاه نسل سه خودش می‌تواند یک کار و یک کسب و کار راه بیندازد، شرکت‌های دانش‌بنیان‌ استوانه‌های مهم این دانشگاه هستند. این شرکت‌ها می‌توانند با تحقیقاتی که انجام می‌دهند نیازهای کشور را برآورده کنند و خلق ثروت داشته باشند، ما در آستانه ورود به این نسل هستند خیلی‌ها هنوز با این مفاهیم یا آشنا نشده‌ایم، الحمدلله حرکات خوبی شروع شده به نظر می‌آید که در سال آینده ما روندی بهتر را در پیش بگیریم.

چند دانشگاه در دستور کار قرار دارد؟

بنابر این است که اولا این گفتمان در همه دانشگاه‌ها ایجاد شود. بالاخره یک دوره‌ای است که همه دانشگاه‌ها باید به آن برسند ولی نکته دیگر هم باید مورد توجه قرار دهیم این است، دانشگاه‌های نسل سوم را نمی‌توان دستوری ایجاد کرد و نمی‌توانیم بگوییم که تا سال آینده 10 دانشگاه نسل سه در حوزه بهداشت و درمان خواهیم داشت، باید دانشگاه‌ها به این بلوغ برسند.

گفت‌وگو از پروین طالبیان