چند پیشنهاد مهم برای تبلیغات پیشرفت

به گزارش گروه رسانه‌های دیگر آنا، رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اخیر با مردم آذربایجان‌شرقی، ضمن اشاره به محورهای گسترده پیشرفت علمی، فناورانه، اقتصادی، امنیتی و دفاعی و اظهار این بیان متقن که «پیشرفت به‌معنای واقعی کلمه در کشور اتفاق افتاده است»، به یک نقطه‌ضعف ویژه عنایت داشتند که «تبلیغات ما ضعیف است.» به‌عبارت دیگر، مضمون بیان این است که بازنمایی و تبلیغ پیشرفت در کشور نتوانسته است همپای واقعیت پیشرفت رخ داده موفق عمل کند، لذا ایشان توصیه می‌کنند که «مسئولان نه با زبان مبالغه، نه‌فقط با گزارش زبانی، [بلکه] به‌صورت عملی، به‌‌صورت هنری، گزارش‌هایی صحیح درباره‌ انواع و اقسام پیشرفت‌های کشور را مطرح کنند.»

این توصیه مهم به دلیل کاربردهای مهم در سطح ملی برای تعمیق اعتمادبه‌نفس و خودباوری و در سطح بین‌المللی، برای دفاع از اقتدار، کرامت و عزت کشور، عمیقا نیازمند تأمل است. همچنین این توصیه را باید از نظر مواجهه با تلاش‌های دشمنان کشور و مردم در تلقی احساس یأس نسبت به پیشرفت‌های گسترده و واقعی، جدی گرفت. اگرچه تلاش‌های دشمنان در مسموم کردن اذهان عمومی به تشکیک نسبت به نظام اسلامی از طریق فریب‌های رسانه‌ای و تبلیغاتی ازجمله بزرگنمایی، تعمیم، تظاهر به همراهی، مغالطه و به‌طور کلی تبلیغ سیاه، از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی جریان داشته است، اما خصوصا طی سالیان اخیر و با ظهور ارتباطات اجتماعی مبتنی‌بر اینترنت، شیوه‌های جدید و پیچیده‌ای از این نوع تلاش‌ها را شاهد هستیم.

از این جهت است که فرموده رهبر حکیم انقلاب اسلامی خصوصا در شرایط کنونی کشور، جدیت مضاعف در توجه و اقدام مناسب را طلب می‌کند. یادداشت حاضر، با نگاه ویژه به دغدغه حاضر و با اتخاذ رویکرد خاص به موضوع، دانشگاه آزاد اسلامی را در زمینه بازنمایی نظام‌مند، یکپارچه و جامع پیشرفت علمی و فناوری، مستعد ابتکار عمل دانسته و در این راستا پیشنهادهایی را مطرح می‌کند. دلایل متعددی وجود دارد که براساس آنها دانشگاه آزاد اسلامی را می‌توان مدار و محور بازنمایی پیشرفت کشور، خصوصا در حوزه‌های علمی و فناوری دانست. نخست اینکه، این دانشگاه مظهر رشد پرشتاب علمی کشور است. در آخرین به‌روزرسانی پایگاه استنادی طلایه‌داران علم تامسون رویترز (ای.‌اس.آی) ، رتبه تولید علم دانشگاه آزاد اسلامی در سال 2017 با 37 هزار و 876 مقاله، 133 اعلام شده است که نشان‌دهنده رشد سریع از رتبه 155 در سال گذشته است. همچنین دانشگاه آزاد اسلامی در مقالات پراستناد 23 درصد و در مقالات داغ 28 درصد سهم مقالات را به خود اختصاص داده است که این موضوع نشان‌دهنده رشد قابل توجه این دانشگاه در هر دو بعد کمی و کیفی است.

موضوع دوم این است که دانشگاه آزاد اسلامی می‌تواند همزمان الگوی رشد کمی و کیفی علم در داخل کشور و بین کشورهای اسلامی باشد. تولید علمی عمیقا وابسته به نحوه جریان دانش، چرخش اطلاعات و دسترسی به علم از یک‌سو و محرک‌ها و مشوق‌های پیشران است و دانشگاه آزاد اسلامی اثبات کرده که توانسته است در هر دو زمینه با سیاستگذاری صحیح و اصولی به موفقیت دست یابد. سومین دلیل درخصوص محوریت دانشگاه آزاد اسلامی برای بازنمایی پیشرفت علمی و فناوری، گستردگی ملی و منطقه‌ای واحدهای این دانشگاه است.

امروزه این دانشگاه در سرتاسر کشور و همچنین در نقاطی از منطقه حضور دارد و این حضور فرصت بزرگی را برای بازنمایی پیشرفت علمی و فناوری کشور فراهم می‌کند. بازنمایی نظام‌مند، جامع و یکپارچه پیشرفت، مستلزم اقداماتی چندجانبه است. نخستین نیاز جدی در این حوزه که نه‌تنها دانشگاه آزاد اسلامی بلکه به معنای کلی، کشور عزیزمان از ضعف عملکردی آن متأثر است، «جامعیت» ثبت و طبقه‌بندی استعدادها و قابلیت‌های موجود است.

به عبارت دیگر، اگرچه زمینه‌های محقق شده پیشرفت عملا موجود است، اما خود سیستم، شناخت واضحی از کم و کیف آن ندارد، بنابراین قادر به اظهار همه قابلیت‌ها نیست. دایره قابلیت‌ها و ظرفیت‌های محقق شده محدود به موارد خاص مانند میزان تولیدات علمی در شکل انتشار مقاله تحقیقی نیست، بلکه تمامی استعدادهای انسانی و محیطی را دربر می‌گیرد. یک زیرساخت جامع باید بتواند ضمن توجه به همه جنبه‌های پیشرفت، به عدالت در توجه به تنوعی گسترده از همه قابلیت‌ها و امکانات نیز حساسیت داشته باشد. به‌عنوان مثال، در حالی که تولید مقاله به زبان انگلیسی شاخص معتبری برای پیشرفت علمی در رقابت‌های بین‌المللی است، اما این سیستم اولا به دلیل در نظر نگرفتن اقدامات مهم و تاثیرگذار دیگر ازجمله «اجراهای هنری»، «موفقیت‌های جسمانی» در حوزه‌های متنوع ورزشی و مانند آن، حاوی نوعی بی‌عدالتی و در نتیجه توسعه‌دهنده تمایز اجتماعی ناخوشایند و آسیب‌زا است.

نیاز اساسی دوم، «یکپارچگی» نظام بازنمایی است. مرور پایگاه‌های اطلاعات علمی کشور از حیث تعدد و همچنین همپوشانی و تفارق بین پایگاه‌های متعدد علمی مانند پایگاه کتابخانه ملی ایران، پایگاه پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (IRANDOC)، پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی (SID) و پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)، ضرورت اقدام برای تعمیق بیشتر یکپارچگی را اثبات می‌کند، چراکه تنها در وضعیت یکپارچگی است که هم‌افزایی در پیشرفت علمی محقق می‌شود. اگرچه این محور، همت ملی را طلب می‌کند، اما دانشگاه آزاد اسلامی در محدوده اختیارات خود و با تجربه وضعیت موجود، می‌تواند نسبت به یکپارچه‌سازی پیشرفت علمی و فناوری کشور ذیل یک پایگاه، نسخه‌ای به‌مراتب معتبرتر از پایگاه‌های موجود را ارائه و مدیریت کند. این قابلیت هم به لحاظ برخورداری از تولیدات علمی گسترده و هم در وجود مغتنم متخصصان، برای دانشگاه آزاد اسلامی میسر است.

و بالاخره سومین الزام مهم را می‌توان در «مشروعیت» نظام بازنمایی دید. اگر امروزه جمهوری اسلامی ایران موفقیت پیشرفت علمی خود را در آیینه نظام‌های غربی مانند «تامسون رویترز» مشاهده می‌کند، این موضوع همان اندازه که به دلیل مشروعیت بین‌المللی منبع امیدوارکننده است، می‌تواند آسیب‌زا نیز باشد؛ چراکه در وضعیت فعلی، توسعه و پیشرفت علمی و فناوری براساس شاخص‌های نظام‌های بیگانه‌ای هدایت می‌شود که ماهیتا در بطن خود ریل‌گذاری پیشرفت کشورها و طبقه‌بندی آنها براساس نظام رقابتی، عاری از ایدئولوژی و اهداف سیاسی مغرضانه نیست. از این رو است که در جهان امروز کشوری مانند چین، «نظام رتبه‌بندی شانگهای» را در برابر «نظام رتبه‌بندی تایمز» که توسط کشور انگلستان اداره می‌شود، ایجاد کرده است. مشروعیت یک نظام ارزیابی و طبقه‌بندی به‌نوبه خود وابسته به عناصر صحت عملکرد و شفافیت است که درنهایت براساس برخورداری از نهادینگی به ثمر می‌رسد.

اصول ضروری جامعیت، یکپارچگی و مشروعیت نظام بازنمایی پیشرفت علمی، پیش‌شرط‌های اساسی قدم در مسیر تحقق فرموده رهبر حکیم انقلاب اسلامی است که «... تا هم بعضی افرادی که تشکیک می‌کنند و غافلند، خودشان متوجه بشوند... و هم مردم جاهای دیگر بفهمند که انقلاب چه به وجود آورده است.» دانشگاه آزاد اسلامی، «دانشگاه انقلاب اسلامی» است و باید مهم‌ترین درگاه و ساحت پیشرفت علمی انقلاب اسلامی نیز باشد.

سرپرست سازمان چاپ و مسئول امور رسانه‌های دانشگاه آزاد اسلامی

منبع: فرهیختگان