موضوع تطهیر اموات در بلایای طبیعی و انسانی باید مورد توجه فقها قرار گیرد

حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر حامد قربان‌زاده، در گفت‌وگو با خبرنگار گروه اجتماعی خبرگزاری آنا، با اشاره به مسائل جدید در حوزه تطهیر و تدفین اموات اظهار کرد: بسیاری از مراجع و فقهای عظام تاکنون دوره‌های متعددی در دروس خارج فقه به موضوعات صلاة، خمس، زکات و غیره پرداخته‌اند اما به جرأت می‌توان گفت که تاکنون درس خارج فقهی در حوزه تطهیر، تغسیل و تدفین اموات برگزار نشده است.

وی که به عنوان تطهیرکننده افتخاری در مرکز عروجیان بهشت‌زهرا(س) تهران هم فعالیت می‌کند، در خصوص تفاوت در مرگ افراد نسبت به گذشته، توضیح داد: در گذشته هم حوادث کمتر بود و هم نوع مرگ افراد بیشتر در اثر مرگ طبیعی یا به واسطه بیماری بود اما با رشد جوامع و افزایش جمعیت، هم تعداد مرگ و میرها زیاد شده و هم نوع و شیوه مرگ افراد متفاوت شده است؛ همین موضوع مسائل جدیدی را هم در حوزه تطهیر اموات به وجود می‌آورد که نیازمند بررسی فقهی است.

قربان‌زاده موضوع «مرگ‌های دسته‌جمعی در اثر بلایای طبیعی و انسانی» را یکی از این موضوعات دانست، و افزود: برای نمونه در یک زلزله که بلای طبیعی است یا یک واژگونی اتوبوس یا سقوط هواپیما که بلای انسانی هستند، تعداد زیادی از افراد همزمان کشته می‌شوند. بسیاری از ابدان این اموات، به لحاظ شدت ضربات ممکن است دچار از هم‌پاشیدگی شود. یا ممکن است، به حدی آسیب دیده باشد که بخشی از بدن سوخته باشد. در این موارد، تغسیل و تطهیر این اموات با دشواری‌هایی روبرو است که در بعضی موارد به فتوا نیاز دارد.

مسائل جدید در تطهیر اموات

وی به مسائل مستحدثه جدید در این حوزه هم اشاره کرد و گفت: امروز بسیاری از اموات روی بدن خود تاتو، خالکوبی، کاشت نگین، کاشت ناخن یا مسائلی از این دست دارند؛ اگرچه در بعضی موارد فقها فتاوایی هم صادر کرده‌اند اما کمتر به این موضوعات پرداخته شده است.

قربان‌زاده، افزود: گاهی در اثر حادثه یا در اثر جنایت، بدن متوفی ممکن است مثله شده باشد؛ همین‌طور در پیوند اعضا هم بخشی از اعضا و جوارح میت جدا می‌شود. اینها مسائلی است که موضوع تغسیل را سخت می‌کند. همین‌طور در مواردی که جنازه مدت‌ها باقی‌مانده و دچار تعفن و فساد نعشی شده است هم موضوع را حایز اهمیت می‌کند زیرا هم بوی متعفن میت آزار دهنده است و هم اینکه در موقع تغسیل ممکن است بخشی از پوست و موی اموات جدا شود، که این هم مسأله خاصی است.

وی با اشاره به تجربه شخصی خودش در تطهیر اموات گفت: اولین بدنی که من به عنوان تطهیرکننده افتخاری افتخار غسل و کفن وی را داشتم،‌ یک شهید مدافع حرم بود. اما باقی‌ماندن ترکش‌ها در بدن‌ها و دفن متوفی با آنها،‌ جزو مسائلی است که باید به آن توجه کرد.

این استاد حوزه و دانشگاه، سوختگی‌های شدید در اموات را هم یکی از مسائل خاص در تطهیر و تغسیل دانست و گفت: در این موارد هم شستشوی بدن متوفی سخت است. گاهی اصلا امکان شستن نیست و باید متوفی را تیمم کرد. اما تیمم چنین امواتی هم باز با مشکلاتی روبرو است که در برخی موارد، فتوای معتبری در خصوص آن وجود ندارد.

بحران تطهیر و تدفین اموات در بلایای طبیعی

قربان‌زاده در ادامه با اشاره به ظرفیت‌های موجود در سازمان بهشت‌زهرا(س) تهران گفت: بهشت‌زهرا(س) تهران به عنوان بزرگترین مرکز دفن اموات در کشور، در حال حاضر، روزانه 250 نفر پذیرش و تطهیر می‌شوند اما اگر در شرایط بحران، تمام ظرفیت هم به کار گرفته شود، حداکثر روزانه 1000 نفر را می‌تواند پذیرش و تطهیر کند. حال در یک بلای طبیعی که بیش از اینها ممکن است تلفات داشته باشد، کار بسیار دشوار خواهد بود.

وی تاکید کرد: مردم در بحران‌ها، نیاز به آرامش روانی دارند. دفن اموات و عزیزانشان در این آسودگی خاطر سهیم است و برای همین هم، در کنار همه مسائل مربوط به مدیریت بحران، باید به این موضوعات هم توجه کرد.