همسایگان همسو؛ از تاکتیک تا استراتژی

گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا- سمیرا سامعی؛ روابط ایران و روسیه به عنوان قدرت‌های مهم و تاثیر گذار در منطقه همواره‌ فراز‌ و نشیب‌‌های زیادی داشته است، اما در سال‌های اخیر این روابط رشد چشمگیری داشته است، یکی از ویژگیهای بارز این روابط، داشتن مواضع مشترک در موضوعات منطقه‌ای و بین‌المللی است، که این ویژگی در شکل‌گیری روابط در سطح راهبردی‎، تامین کننده منافع امنیتی دو کشوراست.

ایران و روسیه بعد از حضور جدی‌تر در خاورمیانه، به‌ویژه در سوریه، همکاری‌هایشان سمت و سوی دیگری گرفته است. به ویژه بعد از توافق برجام، مسکو یکی از پایتخت‌هایی بوده است که همواره از این توافق دفاع کرده است.

هرچند برخی معتقدند که به روابط با روسیه همواره باید با دیده شک و تردید نگریست، و با توجه به برخی سوابق تاریخی این کشور در قبال ایران، به‌خصوص همراهی‌اش با دیگر اعضای سازمان ملل در تحریم‌ها علیه تهران، نباید خیلی به همراهی بی‌چون و چرای این کشور در بلندمدت در موضوعاتی همچون سوریه و برجام امید داشت.

البته برخی کارشناسان نیز نگاه خوش‌بینانه‌تری دارند، و معتقدند که ایران و روسیه به‌عنوان قدرت‌های مهم و تاثیرگذار که بیشترین نقش را در شکست تروریسم منطقه‌ای مورد حمایت آمریکا، رژیم صهیونیستی، عربستان سعودی و سایر طرف‌های غربی-عربی داشته‌اند، می‌توانند با اتکا به مولفه‌های همکاری‌جویانه سیاسی و اقتصادی به بسیاری از مناقشه‌ها و بحران‌های منطقه‌ای فائق آیند.

با توجه به اینکه هر کشوری برای دستیابی به منافع و هدفهایش در عرصه بین‌المللی تلاش می‌کند، و سایر کشورها هم از این قائده مستثنی نیستند، این منافع می‌تواند در محیط بین‌الملل بستری مناسب برای همکاری دو کشور فراهم آورد.

در شرایطی که امروز شاهد آن هستیم، یکی از استراتژی‌ها و سیاست‌های کلان ایران، باید بر این اساس باشد که همکاری‌ها و تعاملات منطقه‌ای را تقویت کند، طبیعی است که در این همکاری‌ها، قرار نیست کشوری منافعش را به‌خاطر کشور دیگر از دست بدهد، و حال با توجه به روابط ایران و روسیه در سال‌های اخیر می‌توان این نکته را در نظر داشت که، ایران و روسیه نیز از همین استراتژی پیروی می‌کنند.

ایران و روسیه منافع مشترک زیادی دارند. البته هر کدام با هدف‌های متفاوت، ولی این تفاوت باعث عدم همکاری بین دو طرف نمی‌شود، زیرا این منافع و هدف‌ها در تعارض با یکدیگر نیستند. از دیگرهدف‌های مشترک، مبارزه با گروه‌های تکفیری و همچنین جلوگیری از ایجاد ناامنی و مقابله با تهدیدات مختلف، چه در حوزه های سیاسی و امنیتی و چه درحوزه زیست محیطی است که برای هر دو کشور از اهمیت زیادی برخوردار است.

در خصوص همکاری‌های ایران و روسیه در سوریه، باید به این نکته توجه داشت که هرچند در حال حاضر مواضع تهران و مسکو درخصوص مسائل منطقه‌ای همچون عراق و سوریه به یکدیگر نزدیک‌تر شده‌اند، اما بدون شک و به‌طور طبیعی اختلافاتی نیز در این مواضع وجود دارد.

امروز، هم روسیه و هم ایران به‌دنبال تثبیت موقعیت خویش در منطقه و افزایش جایگاه و قدرت امنیتی و منطقه‌ای‌شان هستند و این گسترش قدرت در بعضی نقاط مانند سوریه با یک تاکتیک مشترک پیگیری می‌شود.

از همین منظر برخی تحلیلگران رابطه تهران و مسکو را در قالب اتحادی استراتژیک و راهبردی تعریف می‌کنند، و روابط ایران و روسیه را نه تنها به نفع دو کشور بلکه عامل مهمی در راستای امنیت، ثبات و توسعه آسیای مرکزی و خاورمیانه می‌دانند.

در صورت شکل گرفتن همکاری‌های منطقه‌ای بر اساس منافع متقابل، بهانه و فرصت برای مداخله کشورهای فرامنطقه‌ای کمتر شده و یا کاملا از بین می‌رود. در نتیجه باید گفت: بکارگیری راهبرد همکاری میان روسیه و ایران، تامین کننده منافع امنیتی دو کشوراست. در حقیقت به‌نظر می‌رسد، ایران و روسیه در مسیری هستند که به موجب آن، ساختارهای امنیتی دو کشور به‌صورت نهادینه‌‌ در پی ایجاد یک فهم امنیتی مشترک هستند.

در چارچوب این روابط، ایران و روسیه در نبرد با داعش در سوریه، بخوبی توانستند از پتانسیل‌های خود و کشورهای منطقه برای حفظ امنیت و ثبات در منطقه استفاده کنند. و نشان دادند که در موضوع امنیت و حل‌ بحران‌های منطقه‌ای قصد عقب نشینی در مقابل هژمونی آمریکا را ندارند.

دلایل شکل گرفتن همگرایی امنیتی ایران و روسیه را می‌توان از دو بعد نگاه کرد 1- برآورد نسبتا مشترک ایران و روسیه از تهدیدات نظم بین‌الملل آمریکایی. ۲- نگاه تقریبا مشترکی که این دو کشور نسبت به خودشان دارند. هر دو خود را کشورهای بزرگ و صاحب تمدنی می‌دانند که این تمدن از سوی نظام بین‌الملل در مخاطره قرار گرفته است.

با توجه به روابط ایران و روسیه خصوصا در سال‌های اخیر، می‌توان به این نتیجه رسید که، همگرایی بین دو کشور رو به افزایش است و حفظ ائتلاف ایران و روسیه، با توجه به تغییرات در معادلات راهبردی و امنیتی امری ضروری است، و آنچه مسلم است این است ایران و روسیه به عنوان قدرت‌های مهم و تاثیرگذار می‌توانند به بسیاری از مناقشه‌ها و بحران‌های منطقه‌ای پایان بخشند، و این همکاریها در سطح منطقه و سطح بین‌المللی نه فقط به نفع دو کشور است، بلکه عامل ثبات و امنیت در منطقه نیز است.

منابع

1.پسندیده ، سمیه ، 1392، همکاری های امنیتی ایران و روسیه ؛ زمینه ها و چشم انداز ، فصل نامه مطالعات راهبردی ، سال هفدهم ، شماره اول

2. خویی ، نسرین ، 1396 ، ایران و روسیه قصد عقب نشینی مقابل هژمونی آمریکا را ندارد

3. خویی ، نسرین ،ایران و روسیه نگاه راهبردی به روابط ، 1396، pars today

4. دیوسالار، عبدالرسول ، 1396، پایه های همگرایی ایران و روسیه ، تسنیم

5. شاپوری ، مهدی ، 1396، روابط ایران و روسیه : وضعیت و چشم انداز ، دیده بان امینت ملی ، شماره شصت و شصت و یک

6. ظریف، محمد جواد ، 1396 ، گسترش روابط ایران و روسیه عامل مهم ثبات در آسیای مرکزی و خاورمیانه است ، ایلنا

7. فهری ، سعیده سادات ، 1396، ایران و روسیه ؛ همگرایی امنیتی یا روابط استراتژیک ، برترینها

8. فهری ، سعیده سادات ، تهران و مسکو متحد می مانند؟ / آینده نگاه ابزاری روسیه به خاورمیانه ، اقتصاد نیوز

9. همگرایی ایران و روسیه راهبردی موثر در ارتقای تعاملات ، 1396 ، ایرنا