لزوم تربیت نیروی انسانی متعهد و متخصص برای تدریس علوم انسانی اسلامی

حجت‌الاسلام و المسلمین حسن خیری در گفت‌وگو با خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری آنا درباره وضعیت علوم انسانی اسلامی در دانشگاه‌های کشورمان بعد از انقلاب اسلامی و اینکه در این زمینه، حوزه بهتر عمل کرده است یا دانشگاه؟ اظهار داشت: این یک واقعیت است که ما روز به روز وضعیت‌مان بهتر شده و به سمت تحول پیش می‌رویم، رشته‌ها اصلاح شده‌اند و مراکزی که دغدغه و ظرفیت علوم انسانی را دارند تولید منابع کرده‌اند. امروز نشریاتی وجود دارند که درباره علوم انسانی با رویکرد اسلامی کار می‌کنند. دانش‌آموختگان نسبتا قابل توجهی با بنیه‌های اسلامی قوی داریم و در علوم انسانی اشراف د‌ارند و می‌توانند نقد کنند؛ اظهارنظر داشته باشند و نوآوری کنند. اما اینکه مطلوب باشد طبیعتا نیست. اما از حوزه که بنیه اسلامی هم دارند در این عرصه توقع بیشتری وجود دارد.

رئیس پژوهشکده علوم اجتماعی و انقلاب دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: دغدغه هم در مراکز حوزوی و هم در دانشگاه‌ها نسبی است؛ دانشگاه‌هایی داریم که به جد در این زمینه تلاش می‌کنند و منابعی را تولید می‌کنند، مانند موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، دانشگاه باقر‌العلوم و جامعه المصطفی؛ اما آن چیزی که در این میان بیش از همه مهم است مدیریت دانش هم از نظر هم‌افزایی، هم هم‌فکری و هم نظارت و کنترل است.

کمبود نیروی انسانی متخصص، متعهد و هم دغدغه‌مند در علوم انسانی

وی اضافه کرد: تربیت نیروی انسانی خیلی مهم است، ممکن است برنامه و سرفصل‌ها خیلی خوب باشد اما نیروی انسانی که بتواند از این منابع استفاده کند و یا معتقد باشد، نداریم. ارائه برنامه‌ها، رشته‌ها و سرفصل‌های خوب، تولید منبع و تولیدات علمی مناسب باید با هم و به خوبی پیش برود و باید از کارهای تکراری پیشگیری شود. تولید نیروی انسانی متخصص که واقعا از دل و جان احساس کند که علوم انسانی با رویکرد اسلامی است که می‌تواند یک علم مفید باشد، این نیرو باید در دانشگاه‌ها زیاد شود. وقتی همه ما این تلاش‌ها را انجام دهیم و‌لی در کلاس درس آن هویتی که ساخته می‌شود هویت غربی باشد، طبیعتا همه فعالیت‌ها خنثی می‌شود.

خیری در این زمینه به عنوان مثال به رشته جامعه‌شناسی اشاره کرد و گفت: خواستگاه جامعه‌شناسی مانند دیگر علوم انسانی خواستگاهی بومی نبوده و همه آن چیزهایی که درباره علوم انسانی گفته می‌شود درباره جامعه‌شناسی هم صدق می‌کند بلکه مضاعف، چون بسیار عینی‌تر است. درباره جامعه‌شناسی هم کارهایی انجام می‌شود و اینگونه نیست که اصلا کاری نشده باشد اما به مقدار لازم نیست. نیروی انسانی که هم متخصص و هم متعهد باشد و هم دغدغه و هم بنیه لازم را داشته باشد کم داریم. لذا یک بدبینی هم به لحاظ سوابق این رشته‌ها وجود دارد از جمله سابقه جامعه‌شناسی. یک عده‌ای به این سمت رفته‌اند که گویا باید جامعه‌شناسی را طرد کرد و به جایش باید رشته‌هایی دیگری را جایگزین کرد، به نظر می‌رسد به هر صورت ظرفیت‌های زیادی در جامعه‌شناسی وجود دارد و هیچ دانشی این مقدار دغدغه مسائل اجتماعی و آسیب‌شناسی و امثال این‌ها را ندارد.

به دانشمندان جامعه‌شناسی اعتماد کنیم

نماینده تام‌الاختیار دانشگاه آزاد اسلامی در شورای تحول و ارتقای علوم انسانی خاطرنشان کرد: در هیچ دانشی مانند جامعه‌شناسی بر روی روش تحقیق و نوع نگاه به جامعه کار نمی‌شود و بنیان جامعه‌شناسی از ابتدا بر این استوار بوده است. بنابراین یک بحث جامعه‌شناسی بحث نظری، مبانی، چارچوب نظری و پاردایم‌هایی است که دارد و باید اصلاح شود و یک بحث هم این است که بدیلی برای جامعه‌شناسی وجود ندارد غیر از خودش. یعنی اگر مسائل و معضلات اجتماعی را بخواهیم بشناسیم و بر روی آنها کار کنیم با نکاه‌های فلسفی صرف نمی‌توان این کار را کرد.

وی گفت: اکنون از یک طرف جامعه‌شناسی آن چیزی که باید باشد، نیست و از یک طرف از این ظرفیت‌های جامعه‌شناسی به عنوان یک علم استفاده نمی‌کنیم.

خیری با ارائه راهکارهایی برای استفاده بهتر از جامعه‌شناسی گفت: ما در این عرصه به دو چیز نیاز داریم، اول اصلاح بینش علوم انسانی اسلامی در جامعه‌شناسی است که در واقع باید از یک خواستگاه‌ بومی تولید نظریه شود و زاویه دید اصلاح شود. یعنی من براساس زاویه دیدی که اسلام به من می‌دهد انسان اجتماعی را بشناسم، جامعه را سامان دهم. دیگری اینکه باید واقعا علم جامعه‌شناسی را دریابیم یعنی واقعا باید اعتماد به دانشمندان جامعه‌شناسی داشته باشیم تا با آسیب‌‌ها مواجه نشویم. علوم انسانی علوم تخصصی است و همانطور که به پزشک برای درمان جسم نیاز داریم به جامعه‌شناس برای درمان اجتماعی نیاز داریم و بدیلی هم ندارد.