بررسی بازار مناقصات کشور در مقایسه با کشورهای منطقه

به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری آنا، اطلاعاتی در مورد مناقصات کشورهای منطقه واژه‌ "منطقه"، عموماً اشاره دارد به مجموعه کشورهای بین سه قاره (آسیا ـ اروپا ـ آفریقا) که به حوزه "خاورمیانه" معروف‌اند و همچنین کشورهای آسیای میانه (CIS). با توجه به جغرافیای سیاسی و اقتصادی، اجماع دقیقی در مورد خطوط مرزی منطقه خاورمیانه وجود ندارد. به‌عنوان یک مبنا، 17 کشور قطعاً در حوزه خاورمیانه قرار دارند که عبارت‌اند از: ایران، عربستان سعودی، قطر، امارات متحده عربی، عمان، عراق، بحرین، یمن، فلسطین اشغالى، اردن، سوریه، لبنان، کویت، مصر. همچنین کشورهای لیبی، موریتانی، الجزایر، سودان، تونس و مغرب (مراکش) نیز در برخی موارد در زمره کشورهای خاورمیانه قرار می‌گیرند. مشخصاً بیش از یک‌پنجم جمعیت جهان در این حوزه ساکن هستند. بااین‌حال، وقتی در مورد کشورهای منطقه صحبت می‌کنیم، عموماً به کشورهای حوزه خاورمیانه (17 کشور) اشاره داریم.

عموم معاملات مهم این کشورها نیز از طریق برگزاری مناقصات انجام می‌شود. بر اساس بررسی‌های انجام‌شده، تشابهات زیادی درزمینهٔ تأمین بودجه جهت پروژه‌های عمرانی و زیربنایی در سطوح ملی و بین‌المللی، استانداردها، شرایط کیفی و فنی و همچنین نحوه برگزاری مناقصات در کشورهای منطقه با ایران وجود دارد. بر اساس همین بررسی‌ها، تعداد مناقصاتی که در ایران برگزار می‌شود دارای اختلاف زیادی با بقیه کشورهای منطقه است. به‌عنوان‌مثال، متوسط تعداد مناقصات برگزارشده در یک ماه جهت ایران در حدود 8000عنوان و برای کل کشورهای منطقه در حدود 67000 عنوان شمارش‌شده است. بدین معنی که متوسط مناقصات کشورهای منطقه کمتر از 4000 عنوان در ماه است. ازلحاظ کمیت، کشورهای عربستان سعودی، امارات متحده، عراق، کویت و افغانستان رتبه‌های بیشترین تعداد مناقصات برگزارشده را دارا هستند.

مناقصه‌های بین‌المللی، شرایط و محدودیت‌ها

طبیعتاً بخشی از مناقصات کشورهای منطقه، به‌عنوان مناقصه‌های بین‌المللی و تحت شرایط متعارفی جهت جذب سرمایه، دانش و یا نیروی کار از خارج حدود مرزی برگزار می‌شوند. تعداد مناقصات بین‌المللی دقیقاً تابعی از سطوح ارتباط و تعاملات سیاسی با سایر کشورهاست. با توجه به شرایط افغانستان و عراق، در این دو کشور عمدتاً مناقصات بین‌المللی در حوزه‌های طرح و احداث و سپس تأمین کالا و تجهیزات شاخص هستند. با توجه به قوانین داخلی هر کشور نیز شرایط متفاوتی جهت شرکت در مناقصات تعریف‌شده است. به‌عنوان‌مثال، شرکت در مناقصات طرح و احداث در عراق، عموماً توسط نمایندگی‌های مشخصی که در سایر کشورها مستقر هستند صورت می‌پذیرد. درحالی‌که برای شرکت در مناقصات افغانستان، تأسیس شرکت در این کشور منجر به دریافت تسهیلات مناسبی جهت مناقصه گران خواهد شد. همچنین جهت شرکت در مناقصات کشورهایی نظیر عربستان و یا امارات متحده، شرایط خاصی لحاظ شده که عموماً بازرگانان و صاحبان صنایع ایرانی را به سمت تأمین کالا و تجهیزات سوق داده است. البته جهت این سری کشورها، که هم‌زمان تعاملات سیاسی عمیقی با کشورهای اروپایی و آمریکا دارند، انتظار حضور شرکت‌های ایرانی در حوزه‌ طرح و احداث و با در نظر گرفتن تفاوت استانداردهای فنی و ارتباطات سیاسی چندان منطقی نخواهد بود.

پیش‌نیازهای شرکت در مناقصات بین‌المللی منطقه

با توجه به اینکه شرایط عمومی مناقصات بین‌المللی منطقه مشابه مختصات FIDIC تعریف‌شده است، شرکت‌های ایرانی می‌بایست تمرکز خود را بر بهینه‌سازی سایر شرایط قرار دهند. اولین الزام درزمینهٔ ی شرکت در مناقصات بین‌المللی، تهیه پروفایل جامعی از شرکت و به زبان انگلیسی ست که قابلیت ترجمه به زبان کشور موردنظر را نیز دارا باشد. این پروفایل می‌بایست حاوی اطلاعات جامعی از سوابق، امکانات، توانمندی‌ها و همچنین صورت‌های مالی استاندارد باشد. در وهله بعدی، بررسی شرایط مناسب جهت تعامل با مناقصه گذاران خواهد بود که به‌صورت استاندارد از طریق اتاق‌های بازرگانی فی‌مابین صورت می‌گیرد. ضمن اینکه در برخی از کشورها امکان ثبت شرکت و یا نمایندگی رسمی هم وجود دارد که تسهیلات بیشتری را در اختیار متقاضیان شرکت در مناقصات قرار خواهد داد. به‌عنوان‌مثال، در صورت ثبت شرکت در افغانستان، مالیات متعلقه به فعالیت‌های موضوع پیمان در حدود 2% و به نسبت 7% مالیات فعالین اقتصادی فاقد شرکت رسمی در این کشور خواهد بود. راهکار مناسب دیگر نیز در قالب قراردادهای کنسرسیوم و یا شراکت راهبردی قابل‌تعریف است که در این حالت، حداقل یکی از شرکت‌ها دارای ملیتی از کشور موردنظر خواهد بود. تعداد معدودی از شرکت‌های ایرانی نیز که در حوزه‌ی مناقصات و معاملات بین‌المللی دارای سوابق رسمی و یا ارتباطات مناسب هستند، با تسهیلات و شرایط مناسب‌تری می‌توانند در این سری مناقصات شرکت کنند. بااین‌حال، فارغ از حوزه‌های فنی و تخصصی، در نظر گرفتن شرایط مالی و مبادلات پولی با توجه به محدودیت‌های اقتصادی موجود و عدم ثبات نرخ ارز به‌عنوان رکن اصلی شرکت در مناقصات بین‌المللی و برای شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی ایرانی مطرحی دارد. با در نظر گرفتن این پارامترها، بهترین راهکار جهت توفیق در مناقصات بین‌المللی، استفاده از خدمات قابل‌ارائه توسط اتاق‌های بازرگانی، بانک‌های تخصصی و همچنین مشاوران خبره است.

اطلاع‌رسانی از طریق پایگاه مناقصات بین‌المللی

بخشی از اطلاعات مربوط به مناقصات بین‌المللی در حال برگزاری کشورهای منطقه، از طریق اتاق‌های بازرگانی ارائه می‌شود. شرکت‌های ایرانی عضو اتاق‌های بازرگانی در اولویت دریافت این سری اطلاعات قرار دارند و ارتباطات عمیق‌تری نیز از طریق اعزام هیات‌های تجاری و شناسایی و بررسی فرصت‌ها و توانمندی‌ها به وجود می‌آید. بااین‌حال، اطلاعات جامع‌تر از طریق پرتال‌های تخصصی اطلاع‌رسانی مناقصات در دسترس متقاضیان خواهد بود. ماهیت این پرتال‌ها، تقریباً مشابه وب‌سایت‌های مناقصات کشور است با این تفاوت که حوزه‌ی اطلاع‌رسانی آن‌ها فرامرزی بوده و هزینه‌ها نیز بر مبنای ارزهای خارجی (عموماً دلار آمریکا) پرداخت می‌گردد. همچنین برخی از پرتال‌های ملی کشورهای منطقه نیز به‌صورت مستقیم اقدام به انتشار مناقصات بین‌المللی می‌کنند بااین‌حال، وب‌سایت‌های مناقصات بین‌المللی از جامعیت و دقت بیشتری برخوردار هستند. یکی از وب‌سایت‌های مطرح درزمینهٔ ی اطلاع‌رسانی مناقصات بین‌المللی، وب‌سایت مناقصات www.gtmbids.com است که بخشی از اطلاعات این جستار بر مبنای آن تهیه‌شده است.

نحوه استفاده از سایت مناقصات بین‌المللی

شرکت‌های ایرانی، عموماً در حال استفاده از وب‌سایت مناقصات نظیر www.hezarehinfo.net هستند و با ارکان و نحوه طبقه‌بندی اطلاعات در این وب‌سایت‌ها آشنایی دارند. وب‌سایت‌های مناقصات بین‌المللی نیز مشابه پایگاه ذکرشده، مناقصه‌ها را بر اساس طبقه‌بندی موضوعی، تاریخ انتشار و برخی شرایط اصلی انتشار می‌دهند و عموماً از قابلیت جستجوی پیشرفته نیز برخوردار هستند. همچنین اطلاع‌رسانی بر اساس ارسال ایمیل نیز به‌غیراز دسترسی به سایت و در قالب پیام‌های معروف به Notification صورت می‌پذیرد. برخی از این وب‌سایت‌ها دارای برنامه‌های کاربردی جهت استفاده از طریق تلفن همراه هستند که معمولاً جذابیت زیادی برای متقاضیان کشورهای دیگر ندارد. ثبت‌نام در این وب‌سایت‌ها به‌صورت آنلاین صورت می‌پذیرد که در صورت عدم دارا بودن حساب ارزی، استفاده از خدمات شرکت‌های واسط (که خرید را از طریق اکانت‌های مالی خود و به نفع متقاضی انجام می‌دهند) توصیه می‌شود. اطلاعات مناقصات بین‌المللی عموماً کامل بوده و تمامی پیش‌نیازها در آگهی و ضمایم آن‌ها ارائه می‌گردد. لذا در وهله اول نیازی به برقراری تماس جهت دریافت اطلاعات بیشتر نخواهد بود. بااین‌حال، دارا بودن شرکت و یا دفتر نمایندگی در کشور موردنظر به‌عنوان یک مزیت محسوب می‌شود زیرا بعد از دریافت اسناد (با فرض ارائه برخط آن‌ها)، ارتباطات حضوری و تعاملات مستقیم موردنیاز خواهد بود.

مزایده‌های بین‌المللی

مزایدات بین‌المللی نیز از طریق وب‌سایت‌ها و پایگاه‌های اطلاع‌رسانی مناقصات و به‌صورت محدود، منتشر می‌شود. ولی عموماً مزایدات با توجه به ماهیت آن‌ها و همچنین لزوم انجام تراکنش‌های مالی بر مبنای وجه نقد، چندان موردنظر شرکت‌های ایرانی قرار نمی‌گیرند. شرکت‌های ایرانی عموماً از طریق دفاتر خود و یا واسطه‌های دارای ملیت کشور برگزارکننده در مزایدات شرکت می‌کنند و عموم مزایدات موردتوجه شرکت‌های ایرانی نیز محدود به خرید تجهیزات تولیدی و صنعتی دست‌دوم و به‌صورت محدودتر، اقلام صنعتی و یا مصرفی مازاد است. با توجه به روال گمرکی ایران جهت واردات کالاهای مستعمل و یا تجهیزات صنعتی دست‌دوم، به‌صرفه بودن شرکت در این سری مزایدات نیازمند تحقیقات جامع و بررسی‌های مالی ویژه‌ای خواهد بود.