روایت وزیر ارشاد از هنر تئاتر ایرانی/ ازتشویق بی‌موقع حضار تا انتقاد به جشنواره‌ای عقیم

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری آنا؛ فرهاد مهندس پور در آیین اختتامیه سی و ششمین جشنواره تئاتر فجر شامگاه گذشته 9 بهمن ماه برگزار شد، گفت: امشب شب باور نکردنی برای من است چون من و همکارانم نمیدانستیم که باید خوشحال باشیم از این بابت که چیزی را آغاز میکنیم و یا ناراحت باشیم از این نظر که چیزی را به پایان میرسانیم. امشب به نظرم بسیار غمگین هستم. باید خوشحال باشم ولی گویی چیزی به پایان می رسد که من به آن علاقه دارم.

وی افزود: من آدم دو وجهی هستم اول آن که معلمم و دوم اینکه کارگردان تئاتر هستم. همیشه زمانی که سر کلاس با دانشجویانم درباره موضوعاتی با هم بحث می‌کنیم اگر تلاش کنم که چیزی آموخته شود آن وجه دومم که کارگردان بودنم است به من کمک میکند که دانش، رزق دانشجویانم برای اینکه بتوانند پرواز کنند، نشود. در این دوره این دو وجه کنار هم به خوبی نشستند و در وقت‌هایی به فریادها رسیدند.

مهندس پور ضمن یادآوری این‌که پیش از این نیز دبیر جشنواره تئاتر فجر بوده‌ اذعان کرد: امسال متوجه شدم که سخن برخی افراد در مورد من درست است چرا که من واقعا آدم دیکتاتوری هستم و این اشاره درستی است چون در امر فرهنگ نباید به نتیجه فکر کرد در حالیکه من در این سالها به نتیجه فکر می‌کردم.

وی افزود: بزرگ‌ترین خطای ما در حوزه‌ای که کار می‌کنیم این است که به نتیجه فکر کنیم. نتیجه از آن ما نیست و در زمان دورتر به دست می‌آید و این چیزی است که من امسال آموختم.

وی در سخنانش به چند نکته اشاره کرد: اول آنکه به کسانی که جایزه می‌گیرند اعلام می‌کنم، جایزه‌ای که می‌گیرید از دست کسانی است که جایزه نگرفته‌اند، این جایزه‌ها، جایزه‌های همه ماست ولی چون تعدادش کم است به تعدادی از ما می‎رسد بنابراین گرفتن جایزه به این معنا نیست که ما بی‌نصیب بوده باشیم. دوم آنکه در این مدت انتقاداتی شد که در جاهایی کمی تندی و درشتی داشت اما این ذهن که در پس انتقاد نگاه خیرخواهانه وجود دارد به من آرامش می‌داد. من همچنین از کارگران و تکنسین‌های زحمت کش که زمینه اجرای 200 نمایش را فراهم کرده اند متشکرم و امیدوارم سالهای بعد جسنواره پربارتر و بهتری داشته باشیم.

در بخش بعدی این مراسم از خانواده شهید رضا منتظری برادر علی منتظری که سالها ریاست مرکز هنرهای نمایشی را بر عهده داشت توسط حجت الاسلام احمد مازنی نماینده مردم تهران، معاون پارلمانی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاون امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و مدیر مرکز هنرهای نمایشی تجلیل به عمل آمد.

بخش بعدی این مراسم به بزرگداشت سه هنرمند تئاتر اختصاص داشت اما احمد دامود به دلیل کسالت و جمشید خانیان به دلیل شرایط آب و هوایی استان اصفهان در این مراسم حاضر نشدند و هوشنگ آزادی ور توسط وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دبیر جشنواره تئاتر فجر و مدیر مرکز هنرهای نمایشی مورد تقدیر قرار گرفت البته نماینده جمشید خانیان با حضور بر روی صحنه لوح و تندیس اهدایی‌ وی را دریافت کرد.

هنر تئاتر هنر گفتگو است و نه تک گویی

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در این مراسم گفت: هنر نمایش به عنوان هنر کهن تاریخی بشری شأن و ارج ویژه‌ای دارد. انسان از آنگاه که به مدنیت رسید با هنر نمایش آشنا شد و تئاتر با تمدن و مدنیت پیوند قدیمی و کهن دارد. از آنجا که مدنیت آغاز می‌شود تئاتر هم آغاز می‌شود. هنر نمایش و تئاتر به عنوان هنری که به سرمایه انسانی متکی است و نه صرفا به امکانات مادی هنری مردمی بود و مردمی ماند. نه دربارها آن را تسخیر کردند و نه نظام سرمایه داری مدرن.

وی ادامه داد: تئاتر و نمایش با مردم آغاز شد، با مردم حرکت کرد و در مردم ریشه دواند. هنر تئاتر هنر گفتگو است و نه تک گویی. تئاتر از معدود هنرهای انسانی است که در آن انسان با انسان سخن می گوید و چون هنر دیالوگ و گفتگو است فرصت اجتماعی پیدا می‌کند و از همین جا هنر تئاتر تبدیل به هنر موثر اجتماعی که بازتاب درد و رنج مردم و نیز امیدهای مردم می‌شود. تئاتر هنری است که در جمع شکل می‌گیرد و با جامعه پیوند پیدا می‌کند. هنر نمایش در ایران که از تمدن کهن برخوردار است و مدنیت با خط، موسیقی و نمایش آغاز می‌شود.

صالحی تصریح کرد: در ایران که تمدن چند هزارساله دارد، هنر نمایش هنر دیرین ایرانی است که در قالب‌های متنوع خود عرض‌اندام کرده است، از نقالی، تعزیه خوانی، پرده خوانی، چاوش خوانی، نمایش های تخت حوضی با تنوع در محتوا و تنوع در لهجه، زبان و فرم.

وزیر فرهنگ و ارشاد اعلام کرد: هنر نمایش ایرانی در دوره معاصر گام به گام به پیش آمد از مشروطه تا انقلاب و اتفاقات بزرگی را پشت سر گذراند. هنر نمایش و تئاتر ایران، امروز با چند ویژگی شناخته می‌شود گام‌هایی که به پیش رانده و موقعیت‌هایی که دریافته است.

وی افزود: اصحاب نمایش در موقعیت کنونی به داشته‌های سنتی خود بیشتر موقوف شده اند و گذشته کهن نمایش ایرانی در ابعاد نظری و مهارتی را بیشتر می‌شناسند. هنرمندان نمایش ایرانی می‌دانند که بر روی چه گنجینه هزاران ساله‌ای از نمایش ایرانی ایستاده‌اند. هم به گذشته تاریخی افتخار می‌کنند هم پای آن قدرت و توان ارتباط هنر معاصر زمانه خود را بیش از پیش پیدا کرده‌اند. این دو بال هنر نمایش روزبه‌روز پرتوان‌تر و پرتحرک‌تر دیده می‌شوند و این امتیازی برای هنر نمایش ایرانی است.

هنر نمایش امروز در تهران متمرکز نیست

صالحی ادامه داد: هنر نمایش ایرانی در دهه چهارم انقلاب اسلامی بیش از گذشته ایرانی شده و هنر نمایش امروز در تهران متمرکز نیست بلکه استان به استان و شهر به شهر تجلی از گستره‌ای هنر نمایش ایرانی را می‌توان دید. بر توان استعدادهای ملی ما در تئاتر روز به روز افزوده می شود و تئاتر روز به روز خصوصی‌تر شده و از اتکای حمایت‌های دولتی فاصله بیشتری می‌گیرد و می‌تواند امیدهای بیشتری را برای آینده زنده کند. مزیت‌های هنر نمایش ایرانی را می‌توان با این معیارها توصیف کرد.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی جشنواره فجر را فرصتی برای اتفاقاتی دانست و تاکید کرد: اینکه نسل‌های متوالی کنارهم قرار گیرند و استعدادهای نو شناخته شوند و فضای ملی ایرانی بیش از گذشته کنار هم قرار گیرد و اتفاقاتی بهتر و بیشتر روی دهد از مواردی است که از دل جشنواره حاصل می‌شود.

وی در پایان سخنانش از تمام کسانی که در این اتفاق بزرگ سهیم بودند معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مدیر کل مرکز هنرهای نمایشی، دبیر جشنواره و اهالی رسانه که یار فرهنگ و هنر ایران به شمار می‌روند سپاسگزاری کرد.

تشویق‌های پیاپی به معنای کوتاه کردن سخنرانی‌ها

*در این بخش حاضران در سالن که از شعارهای و سخنرانی‌های مدیران و مسئولان دولتی خسته شده بودند در میانه سخنان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بارها با تشویق‌های مکرر کوتاه کردن سخنرانی‌ها را خواستار شدند.

*پخش کلیپی درباره هنرمندان درگذشته تحت عنوان «فصل کوچ» و نماهنگی کوتاه درباره کشته شدگان سانچی از جمله برنامه‌های میانی بخشهای مختلف جشنواره بود.

*که در مدت زمان برپایی این مراسم انتقادهای زیادی از سوی هنرمندان تئاتر که در سالن حضور داشتند مطرح شد در این میان یکی از افراد از حسین کیانی و توقیف نمایش «روز عقیم» سخن به میان آورد که کرمی در این باره گفت: من نیز به این موضوع انتقاد دارم این نمایش چهل شب اجرا شد دلیلی برای بیرون کشیدن و یا توقیف آن از اجرا در جشنواره وجود ندارد البته توقیف این اثر اتفاقی بود که در اختیار برگزارکنندگان جشنواره نبود. هیچ هنرمندی به اندازه هنرمند تئاتر درک نمی‌کند که یک شب مانده به اجرا توقیف نمایشش یعنی چه. دوستان در مرکز هنرهای نمایشی بسیار پشت این نمایش ایستادند اما در برخی جاها نهادهایی وجود دارند که صلاح می دانند یک اتفاق در تئاتر نیفتد.

در همین زمان یکی دیگر از حاضران فریاد کشید پس جشنواره ما عقیم است.

*از دیگر حواشی این مراسم عدم هماهنگی معرفی کاندیداها با اعلام کرمی مجری این برنامه بود.

*یکی دیگر از حواشی این دوره جشنواره دعواها و اعتراض‌های لفظی بود که هنرمندان با مسئولان برخی از بخش‌های جشنواره داشتند. این امر به قدری مشهود بود که عده‌ای برای برهم نخوردن مراسم سعی در ایجاد فضای تعامل و گفتگو می‌کردند.

*ایوب آقاخانی که برای نمایش «هفت عصر هفتم پاییز» مورد تقدیر قرار گرفت خطاب به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: جناب وزیر سال 94 دومین حلقه از این سه گانه را با عنوان «تکه های سنگین سرب» کار کردم هرکس از مدیران که به دیدار نمایش آمد گفت که چرا به سراغ ما نیامدی؟ بنابراین وقتی امسال تصمیم گرفتم تحقیق یکساله درباره شهید جهان آرا را در قالب نمایش روی صحنه ببرم لیستی از تمام افرادی که این سخن را به زبان آورده بودند تهیه کردم و به سراغ تک تک آنها رفتم اما تمام آنها به اتفاق گفتند اینجا جایی است که سه گانه باید توسط ما تولید شود. این در حالی بود که نمایش من دچار تغییرات می‌شد. با اینکه نهادها باید آثار منطبق با تفکرشان را حمایت می‌کردند سیاهه‌ای در مقابل من قرار دادند که اگر در نمایش لحاظ می شد دیگر این اثر برای من نبود. این شرایط در سنی برای من رویداد که اخلاق برایم مهم تر از هر چیز دیگری است. در این میان تنها مرکز هنرهای نمایشی بود که با اینکه جیبش خالی بود «یا علی» گفت و از ابتدا تا انتهای کار هرجا مشکلی پیش آمد پاسخگوی ما بود. مرکز هنرهای نمایشی برعکس سازمان ها به دلیل تفکر شخصی مدیریتش مجدانه پشت این کار ایستاد و هیچ گاه نپرسید که چه کاری می‌کنیم و یا از ما بخواهد کارهایمان را با آن در میان بگذاریم.

* برخی از هنرمندان که با ممانعت کرمی درباره تقدیر و سخنرانی پس از دریافت جوایز روبه‌رو می‌شدند انگشت اتهام خود برای فراهم نشدن چنین موقعیتی به سمت آقاخانی گرفتند و این در حالی بود که سخنرانی های برخی از افراد به تشکر از اعضای خانواده اختصاص داشت.

*در میان برگزیده شدگان، یکی از هنرمندان که با وجود تشویق‌های انتقادی حاضران برای سخنرانی نکردن اصرار بر صحبت کردن داشت، از اعلام شماره حساب مادر نوزاد یک روزه کرمانشاهی برای خرید کانکس در صفحه اینستاگرامش سخن گفت که با جوابی صریح مبنی بر اینکه جایزه‌ات را به خانواده این کودک اهدا کن مواجه شد.