سایه وحشت از تروریسم درسال 2018 میلادی

گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا-محمدرضا پارسا؛ در سال 2017 میلادی ضربه‌هایی کاری بر پیکره داعش در عراق و سوریه وارد آمد و این گروه تروریستی تقریبا تمام سرزمین‌های تحت کنترل خود را در عراق و سوریه از دست داد. همین امر باعث شده است عده‌ای از کارشناسان و سیاستمداران، از پایان کار داعش سخن بگویند.

با این حال، گروهی از کارشناسان، بر این باورند از دست رفتن سرزمین‌های داعش در عراق و سوریه به معنای پایان کار این گروه نیست. تجربه نشان داده است نبرد با گروه‌های تروریستی که در مکان خاصی مستقر نشده و در نقاط مختلف پراکنده شده‌اند، بسیار دشوارتر است.

به علاوه، تروریست‌های داعش با از دست دادن مناطق تحت تسلط خود در عراق و سوریه، تمرکز خود را بر کشورهایی چون: افغانستان و مناطقی چون: شمال آفریقا بیشتر کرده‌اند. این امر بی‌تردید وضعیت امنیتی کشورها و مناطق یاد شده را بیش از پیش وخیمتر خواهد کرد.

داعش یک گروه تروریستی بین‌المللی است که بر مبنای باورهای مشترک شکل گرفته است. عده زیادی از جنگجویان این گروه اهل کشورهای اروپایی هستند. بازگشت این تروریست‌ها از عراق و سوریه به کشورهای خود پس از شکست‌های اخیر داعش، به احتمال زیاد موجب افزایش اقدام‌های تروریستی در آن کشورها می‌شود.

از سوی دیگر، مشکل تروریسم تنها به یک گروه یا منطقه خاص محدود نمی‌شود. گروه‌ها و تشکل‌های تروریستی عمده‌ای در خاورمیانه و دیگر نقاط جهان فعالیت می‌کنند. صدها گروه تروریستی کوچکتر هم در کشورهای مختلف وجود دارد.

شمار زیاد گروه‌های تروریستی و پراکندگی آنها در کشورها و مناطق مختلف جهان، نبرد با آنها را بسیار دشوار می‌کند. فقر، بیکاری، بحران‌های سیاسی و اجتماعی، جنگ‌های داخلی و کشمکش‌های منطقه‌ای نیز در کنار هم، راه را برای ماشین تروریسم هموار می‌کنند.

از سوی دیگر، تعدادی از گروه‌های تروریستی، مورد حمایت برخی دولت‌ها قرار دارند. پاره‌ای دولت‌ها در عین اینکه مدعی هستند علیه تروریسم می‌جنگند از گروه‌های تروریستی استفاده ابزاری می‌کنند و کمک‌های مالی و تسلیحاتی خود را در اختیار آنها قرار می‌دهند.

افزایش رویدادهای تروریستی در کشورهای مختلف اروپایی طی سال‌های اخیر نشان می‌دهد گروه‌ها و هسته‌های تروریستی در عمق خاک اروپا نفوذ کرده‌اند. هیچ کشور اروپایی نمی‌تواند ادعا کند در سال 2018 شاهد هیچ رویداد تروریستی نخواهد بود.

طالبان همچنان در افغانستان یک معضل بزرگ به شمار می‌آید و به نظر نمی‌رسد آمریکا و دولت افغانستان در سال جاری میلادی بتوانند اقدامی جدی علیه این گروه انجام بدهند. پس از 17 سال حضور آمریکا و هم پیمانانش در افغانستان، باز هم بخش‌های عمده‌ای از خاک این کشور در اختیار طالبان است.

در خاورمیانه گروه های تروریستی بزرگ دیگری مانند: القاعده و داعش وجود دارند. با توجه به تحولات صورت گرفته در منطقه، عده‌ای حتی از بازگشت القاعده سخن می‌گویند. انتظار می‌رود داعش برای جبران شکست‌های خود، میزان حمله‌های خشونت بار خود را در سال جاری، افزایش دهد.

داعش اکنون میزان فعالیت‌های خود را در کشورهای شمال آفریقا بیشتر کرده است. گروه‌های تروریستی بزرگ دیگری مانند: الشباب و بوکوحرام در آفریقا وجود دارند که با اقدام‌های خونبار خود، خواب را از چشم دولتمردان و دولت‌های آفریقایی ربوده‌اند.

از این‌رو، به باور بسیاری از کارشناسان حوزه تروریسم به نظر نمی‌رسد در سال جاری میلادی هم، کشورها بتوانند اقدامی جدی علیه گروه‌های عمده تروریستی انجام بدهند و ضربه‌ای کاری به پیکره تروریسم وارد کنند. حتی انتظار می‌رود شمار رخدادهای تروریستی در سال 2018 میلادی، افزایش چشمگیری پیدا کند.

طالبان

طالبان یکی از قدرتمندترین گروه‌های تروریستی منطقه خاورمیانه به شمار می‌رود. این گروه تروریستی با حمایت‌های مادی و تسلیحاتی کشورهایی چون: پاکستان و عربستان سعودی توانست در سال 1996 میلادی کابل پایتخت افغانستان را هم تحت کنترل خود در بیاورد.

در سال 1998 میلادی، ستیزه‌جویان طالبان حدود 90 درصد از خاک افغانستان را در اختیار داشتند. پس از رخداد 11 سپتامبر و حمله آمریکا و هم پیمانانش به افغانستان و سقوط نظام طالبانی، برخی گمان می‌کردند طالبان برای همیشه از عرصه سیاسی و اجتماعی افغانستان حذف می‌شود اما چنین نشد.

17 سال نبرد بی وفقه نیروهای آمریکایی و ناتو و دولت افغانستان با تروریست‌های طالبان، راه به جایی نبرده است. درباره میزان سرزمین‌های تحت کنترل طالبان در افغانستان، اجماع چندانی وجود ندارد. برخی منابع، مدعی هستند حدود 50 درصد از خاک افغانستان همچنان در دست طالبان است.

مجله تایم در جولای 2016 اعلام کرد حدود 20 درصد از خاک افغانستان تحت کنترل طالبان قرار دارد. این گروه تروریستی در برخی ولایت‌های افغانستان مانند هلمند واقع در جنوب غرب این کشور، حضور چشمگیری دارد.

شبکه خبری «سی. ان. ان» در دسامبر 2016 از قول مقام های آمریکایی و ناتو اعلام کرد تنها 10 درصد خاک افغانستان در دست طالبان است اما دولت افغانستان با طالبان و دیگر گروه‌های شورشی بر سر 26 درصد از خاک افغانستان، همچنان در حال نبرد هستند.

تاکنون دولت افغانستان و نیروهای آمریکایی و ناتو با هیچ ترفندی نتوانسته‌اند ماشین جنگی و تروریستی طالبان را از حرکت بازدارند. روز و هفته‌ای نیست که تروریست‌های طالبان در نقطه ای از افغانستان، فاجعه‌ای خونبار رقم نزنند.

درست در روز نخست سال 2018، تروریست‌های طالبان در غرب ولایت فراه، یک پلیس افغان را کشتند و دو پلیس دیگر را زخمی کردند. روز دوم ژانویه 2018، طالبان با حمله به یک ماشین پلیس در کابل، سه نیروی پلیس را زخمی کردند.

روز 4 ژانویه سه نیروی امنیتی افغان در غرب ولایت فراه به دست طالبان کشته شدند. در همین روز، طی یک حمله انتحاری در کابل، حدود 20 نفر کشته و 30 نفر دیگر زخمی شدند. گفته شد این حمله از سوی داعش انجام شد.

روز 7 ژانویه، در حمله ستیزه‌جویان طالبان به یک اردوگاه ارتش در ولایت ارزگان در جنوب افغانستان دست کم 9 سرباز ارتش افغانستان کشته و 20 تن دیگر زخمی شدند. حمله‌های یاد شده، تنها نمونه‌هایی از هزاران حمله‌ای است که اعضای این گروه تروریستی در سال‌های اخیر انجام داده‌اند.

تاکنون روسای جمهور آمریکا از دموکرات گرفته تا جمهوری‌خواه، راهبردهای گوناگونی را برای نبرد در افغانستان آزمایش کرده اند اما هیچ کدام از این راهبردها راه به جایی نبرده است. آمریکایی‌ها هم سیاست افزایش نیرو و هم سیاست کاهش نیرو را امتحان کرده‌اند.

افزایش دوباره نیروهای آمریکایی در افغانستان که اکنون مدنظر کاخ سفید قرار گرفته است می‌تواند به افزایش شمار حمله‌های تروریستی و انتحاری اعضای این گروه بیانجامد. در آگوست 2017، یکی از سخنگویان طالبان در واکنش به سخنان تهدید آمیز دونالد ترامپ گفت طالبان مبارزه خود را تا آزادی افغانستان از دست مهاجمان آمریکایی ادامه خواهند داد.

داعش

به باور گروهی از کارشناسان که با بدبینی بیشتر به رویدادها نگاه می‌کنند، شکست‌های داعش در عراق و سوریه نه تنها به معنای پایان کار این گروه نیست بلکه اراده جنگجویانش را برای انجام عملیات‌های تروریستی در کشورهای دیگر تقویت کرده است.

به گفته لوئیز- سِیج پَسِنت افسر اطلاعاتی پیشین ارتش انگلستان و موسس یک شرکت امنیتی مسافرتی، شمار حمله‌های تروریستی در سطح جهان در سال 2018 به احتمال زیاد افزایش خواهد یافت زیرا داعش تمرکز خود را از جنگ در خاورمیانه به سوی تروریسم بین‌المللی تغییر داده است.

آدام دین مدیر اجرایی اندیشکده ضد تروریسم کوئیلیام (Quilliam) نظر مشابهی دارد. او در ماه اکتبر سال گذشته به روزنامه انگلیسی ایندیپندنت گفت: «بی شک شاهد حمله‌های بیشتری در غرب خواهیم بود.» به گفته این کارشناس حوزه تروریسم، اکنون داعش بیشتر روی انتقام‌گیری تمرکز خواهد کرد.

با وجود نابودی رقه پایتخت خلافت خود خوانده داعش در سوریه، دستگاه تبلیغاتی این گروه تروریستی به فعالیت خود در فضای مجازی و دیگر مکان‌های مستعد، ادامه می‌دهد. داعش همچنان از راه اینترنت و شبکه‌های اجتماعی در حال جذب نیرو از میان قشرهای مختلف در غرب به ویژه جوانان ناراضی از وضع موجود است.

دکتر آنتونی ریچاردز کارشناس حوزه تروریسم و استادیار دانشگاه شرق لندن میان تهدیدهای کوتاه مدت و بلند مدت ناشی از شکست داعش در عراق و سوریه تفاوت قائل می‌شود. به باور او، ناکامی‌های داعش، در کوتاه مدت به افزایش حمله‌های تروریستی در غرب می‌انجامد اما در بلند مدت تهدیدهای تروریستی این گروه در انگستان و دیگر کشورهای اروپایی کاهش می‌یابد.

غروب داعش در عراق و سوریه یک پیامد بسیار بزرگ دیگر به همراه دارد و آن بازگشت تروریست‌های بین‌المللی به کشورهای خود است. بر پایه برآوردهای انجام شده، حدود 25 هزار جنگجوی خارجی از بیش از 100 کشور جهان برای نبرد به سوریه رفته‌اند.

مرکز سوفان (Soufan Center) با انتشار گزارشی در ماه اکتبر سال گذشته، از بازگشت حدود 5600 ستیزه‌جو از 33 کشور به خانه‌های خود خبر دارد. بین 20 تا 30 درصد از جنگجویانی که به کشورهایشان بازگشتند اهل اروپا بودند. به عبارت دقیق‌تر، در حال حاضر بین 1120 تا 1680 ستیزه‌جوی داعش در خانه‌های خود در اروپا هستند!

اکنون حدود 50 درصد از کسانی که از کشورهایی چون: انگلستان، سوئد و دانمارک به داعش پیوسته بودند، به خانه‌های خود بازگشته‌اند. همین امر، احتمال انجام حمله‌های تروریستی را در کشورهای یاد شده در سال 2018، بسیار بالا می‌برد.

به گزارش مرکز سوفان، احتمال انجام حمله‌های تروریستی در ایالات متحده از سوی داعش‌های وطنی، بسیار پایین‌تر است. طبق برآوردهای این مرکز، 129 آمریکایی راهی میدان‌های نبرد سوریه و عراق شده بودند اما تا اکتبر 2017، تنها 7 نفر از آنها به آمریکا بازگشتند.

به طور خلاصه، بازگشت ستیزه‌جویان اروپایی و آمریکایی داعش به کشورهای خود، چالشی بزرگ برای این کشورها به شمار می‌رود. این ستیزه‌جویان در هر حال تبعه کشورهای اروپایی و ایالات متحده هستند و این حق را دارند که به کشورهای خود بازگردند.

از سوی دیگر تحت تاثیر باورهای ستیزه جویانه بوده‌اند و آموزش‌ها و تجربه‌های لازم را در میدان نبرد واقعی به دست آورده‌اند. ترکیب ایدئولوژی و آموزش و تجربه می‌تواند نتیجه‌ای مخرب برای کشورهای اروپایی و ایالات متحده به بار بیاورد. اثبات جرم‌هایی نیز که این افراد در کشورهایی چون: سوریه و عراق مرتکب شده‌اند، بسیار دشوار است.

القاعده

پس از ناکامی‌های اخیر داعش در عراق و سوریه، عده‌ای از تحلیل‌گران بر این باورند این امر می‌تواند به سود دیگر گروه‌های تروریستی تمام شود. دکتر آنتونی ریچاردز پژوهشگر حوزه تروریسم هشدار می‌دهد القاعده می‌تواند جای خالی داعش را پرکند.

او بر این باور است غربی‌ها نباید تنها به داعش نگاه کنند زیرا القاعده هنوز وجود دارد. این گروه تروریستی گذشته از توانایی پر کردن جای خالی داعش در منطقه، همچنان قادر است حمله‌های خونباری را در غرب انجام بدهد.

در ماه‌های اخیر، حمزه یکی از پسرهای اسامه بن لادن، مجموعه پیام‌هایی را منتشر کرده و خواستار حمله به غربی‌ها و منافع آنها شده است. شناسایی بیت‌المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل از سوی دونالد ترامپ میزان تنفر مردم خاورمیانه به ویژه تندروها را از آمریکا و غرب بسیار بالا برده است.

قرار گرفتن عواملی چون: ضعیف‌تر شدن داعش، شناسایی بیت المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل و رهبری القاعده از سوی پسر جوان اسامه بن لادن، در کنار هم می‌تواند نقش این سازمان تروریستی را در معادلات منطقه‌ای، بسیار پررنگ‌تر کند.

مبارز احمد یکی از تحلیلگران موسسه تغییر جهانی تونی بلر هم می‌گوید نباید درک نادرستی از اوضاع کنونی داشت. با گفته او، القاعده همچنان فعال است و اعضای آن بر اساس باورهای خود باز در پی انجام اقدام‌های تروریستی علیه غرب هستند.

از نظر مبارز احمد، تمرکز بیش از حد روی داعش اشتباه است و باید به طور کلی روی تروریسم جهادی تمرکز کرد زیرا توجه بیش از حد به داعش، این امکان را برای دیگر گروه‌های تروریستی فراهم می‌کند که با بهره برداری از فرصت پیش آمده، دامنه تشکیلاتی خود را گسترش بدهند.

بنابراین، دلخوش شدن به شکست‌های داعش در سوریه و عراق، چندان با واقعیت‌های موجود همخوانی ندارد. گروه‌های تروریستی همچنان تهدیدی بزرگ برای امنیت و ثبات کشورهای خاورمیانه و حتی کشورهای غربی هستند.

ام. آی. فایو (MI5) - آژانس ضد اطلاعات و امنیت داخلی انگلستان - در ماه اکتبر 2017 اعلام کرد از ژانویه تا اکتبر 2017، طی عملیات‌های ضدتروریسم خود توانسته است با زیر نظر گرفتن بیش از 20 هزار نفر، 7 طرح تروریستی را در انگلستان، شناسایی و خنثی کند.

نظرسنجی‌ها چه می‌گویند؟

طبق نظر سنجی‌های انجام شده در کشورهای مختلف، میزان نگرانی مردم از انجام حمله‌های تروریستی در خاک کشورشان عموما بالاست. به ویژه، مردمی که در سال‌های اخیر شاهد انجام حمله‌های تروریستی در کشورشان بوده‌اند، نگرانی‌های بیشتری دارند.

طبق یک نظر سنجی که به تازگی از سوی شرکت پژوهشی (Ipsos MORI) انجام شده است، بیش از نیمی از افراد پرسش شونده در انگلستان، ترکیه، فرانسه، آلمان و ایالات متحده بر این باورند در سال 2018 میلادی یک حمله تروریستی بزرگ در خاک کشورشان انجام خواهد شد. این رقم در کشورهای انگلستان، ترکیه، فرانسه، آلمان و ایالات متحده به ترتیب: 65، 60، 53، 51 و 51 درصد است.

بخش قابل توجهی از پرسش شوندگان در سوئد، بلژیک، اسپانیا، استرالیا و هند هم گمان می‌کنند در سال 2018 یک حمله تروریستی بزرگ در کشورشان رخ می‌دهد. میزان نگرانی عمومی از انجام یک حمله تروریستی بزرگ در سوئد، بلژیک، اسپانیا، استرالیا و هند به ترتیب: 44، 43، 41، 40 و 39 درصد است.