خانواده درمانی اساس نجات فرد معتاد است/ ضرورت اعتماد خانواده و جامعه به بهبودیافتگان اعتیاد

دکتر علیرضا عابدین، متخصص روانشناسی بالینی در گفت‌و‌گو با خبرنگار گروه اجتماعی خبرگزاری آنا درباره نقش خانواده در ترک اعتیاد افراد معتاد، گفت: بدون شک خانواده در پیشگیری از ابتلا، تشخیص و جلوگیری از احتمال عود مصرف مواد مخدر بسیار مهم است به گونه‌ای که بسیاری از فعالان این حوزه متعقدند بدون همراهی اعضای خانواده، درمان فرد معتاد امکانپذیر نیست. بنبراین فرد معتاد علاوه بر درمان‌های فردی نیاز به درمان‌های گروهی دارد.

معتادان باید نسبت به عواقب اعتیاد آگاه شوند

وی در پاسخ به سوالی مبنی براینکه برخی فعالان عرصه ترک اعتیاد معتقدند ترک اعتیاد اجباری پاسخگو نیست و فرد پس از مدت کوتاهی مجدد به مصرف مواد مخدر گرایش پیدا می‌کند، افزود: این مساله به این بستگی دارد که ما «اجبار» را چگونه تعریف کنیم برای مثال برخی معتقدند باید اجازه دهیم فرد معتاد به‌خود بیاید اما متاسفانه برخی مواقع فرد معتاد زمانی به خود می‌آید که بسیار دیر شده و دیگر نمی‌توان برای درمان وی کاری انجام داد.

عابدین تصریح کرد: طی ده‌های اخیر نتایج تحقیقات نشان می‌دهد به جای اینکه بگذاریم زمان بگذرد و فرد به خود بیاید با آگاهسازی فرد نسبت به زندگی آینده و عواقب اعتیاد زمینه‌ای را فراهم کنیم که زودتر به خود بیاید. شاید در اصطلاح این اقدام نوعی «اجبار» باشد اما قطعا پاسخگو و ضروری است.

این متخصص روانپزشکی بالینی با تاکید براینکه خانواده باید در روند درمان فرد معتاد کمک‌های مالی خود را قطع کنند، تصریح کرد: متاسفانه حمایت‌های عاطفی و مالی خانواده‌ها که گاه بر اثر دلسوزی یا ترس است، موجب تداوم گرایش فرد به مواد مخدر می‌شود. حمایت‌ خانواده هم‌چنین باعث می‌شود فرد معتاد دیرتر به خود بیاید و کم‌تر نسبت به عواقب مصرف مواد مخدر آشنا شود.

بهبود فرد معتاد نیازمند درمان خانواده نیز هست

وی در ادامه جهت تکمیل پروسه درمان فرد معتاد، درمان خانواده را نیز ضروری دانست و یادآور شد: ‌براینکه ترک اعتیاد نتیجه‌بخش باشد خانواده فرد معتاد نیز برای دریافت مشاوره‌های لازم و نحوه برخورد صحیح با فرد معتاد باید تحت درمان قرار بگیرد بنابراین مداخلات مشاوره‌ای برای خانواده‌ها نیز ضروری است.

عابدین در بخش دیگری از سخنانش بیان کرد: هفته‌ها و ماه‌های ابتدایی پس از ترک اعتیاد بسیار مهم است به همین دلیل به خانواده‌ها توصیه می‌شود مدت‌ها پس از ترک اعتیاد فضا و محیط خانه را برای فرد بهبود یافته مناسب نگه‌دارند. متاسفانه برخی خانواده‌ها بر این عقیده هستند که درمان پس از سم‌زدایی انجام می‌شود اما این در حالی است که پس از سم‌زدایی درمان‌ها آغاز می‌شود و فرد بهبود یافته نیازمند حمایت و کمک‌های همه جانبه از سوی اطرافیان و جامعه است بنابراین ضروریت خانواده‌ها برای بهبود سریع‌تر فرد معتاد در خصوص نحوه برخورد و رفتار آموزش و اطلاعات لازم را کسب کنند.

باید به بهبود یافتگان اعتماد کرد

این متخصص روانپزشکی بالینی در ادامه در پاسخ به سوالی مبنی براینکه آیا اعتماد به فرد معتاد پس از بهبودی از سوی خانواده و جامعه می‌تواند مانع عدم ابتلای مجدد فرد به مواد مخدر شود، بیان کرد: فرد معتاد پس از بهبودی نیاز به حمایت خانواده و جامعه دارد در واقع فرد باید پس از بهبودی احساس مفید بودن داشته باشد تا مجدد به مصرف مواد مخدر گرایش پیدا نکند.

وی افزود: جامعه و خانواده نباید فراموش کنند که اعتیاد یک بیماری پیش‌رونده است و معمولا ناگهانی اتفاق نمی‌افتد و ابتلا به آن یک فرآیند مستمر است. بنابراین اگر فرد معتاد مصرف مواد مخدر را ترک کند اما محیط اجتماع و خانواده برای بازگشت وی مناسب نباشد مجدد فرد در محیط آلوده قرار می‌گیرد. بسیاری از کارشنان و متخصصان بر این اعتقاد هستند که درمان فرد معتاد باید شامل درمان فردی و گروهی باشد.

عابدین با بیان اینکه خانواده در اعتیاد فرد معتاد به مصرف مواد مخدر نقش دارد، خاطرنشان کرد: متاسفانه برخی خانواده‌ها بر این اعتقاد هستند که در اعتیاد فرد معتاد (یکی از اعضای خانواده) نقشی ندارند این در حالی است که تمام عوامل محیطی، اجتماعی،‌خانوادگی، فردی و ... در گرایش و تمایل فرد به مصرف مواد مخدر نقش دارد. بنابراین نمی‌توان نقش خانواده را در گرایش و تداوم اعتیاد در فرد معتاد منکر شد در واقع یک فرد معتاد بدون حمایت و نقش خانواده به فاز عوذ اعتیاد نمی‌رسد.

نقش خانواده در بهبود فرد معتاد غیرقابل انکار است

این متخصص روانپزشکی بالینی با بیان اینکه وقتی‌که خانواده‌ها مدعی می‌شوند که نقشی در این میان ندارند، بزرگترین محرک برای گرایش فرد به موادمخدر را ایجاد می‌کنند، گفت: رفتارهای خانواده به لحاظ روانی فشار بسیاری را بر فرد معتاد متحمل می‌کند که این امر نقش بی‌بدلیلی در تداوم و عود اعتیاد در فرد معتاد دارد بنابراین تا زمانیکه خانواده درمان نشود و محیط برای بازگشت فرد معتاد اصلاح نشود، فرد معتاد کاملا بهبود نمی‌یابد.

وی در پاسخ به سوالی مبنی براینکه آیا پس از ترک اعتیاد می‌توان به فرد بهبود یافته به عنوان قشر فعال جامعه اعتماد کرد و مسئولیت‌هایی را بر دوش آن گذاشت، تصریح کرد: پس از ترک هر روز فرد بهبود یافته (24 ساعت شبانه روز) را باید به سه 8 ساعت تقسیم بندی کرد. در واقع فرد بهبود یافته پس از ترک به 8 ساعت خواب، 8 ساعت انجام کارهای شخصی و 8 ساعت درگیری در فعالیت معنادار نیاز دارد.

عابدین با تاکید براینکه قسمت سوم زندگی فرد بهبود یافته (8 ساعت فعالیت) بسیار مهم است، افزود: اگر این 8 ساعت برای فرد بهبود یافته فراهم نشود، در واقع نقش بزرگی در زندگی فرد ایجاد شده و بازتوانی با اختلال مواجه می‌شود. متاسفانه سازمان‌های حمایتی کشور نیز در این زمینه فعالیت مناسبی ندارند.

این متخصص روانپزشکی گفت: متاسفانه سازمان‌ها و ارگان‌های حمایتی در کشور ما بسیار ضعیف عمل می‌کنند. این ضعف و نقص موجب می‌شود بسیاری از معتادان پس از تحمل درد و رنج سختی‌های ترک اعتیاد به دلیل نبود حمایت‌های لازم مجدد به مصرف مواد مخدر گرایش پیدا کنند.

گاهی تغییر محل زندگی پس از بهبودی ضروریست

وی در پاسخ به سوالی دیگری مبنی براینکه پس از بهبود فرد معتاد آیا ضروریست محیط زندگی وی تغییر یابد، خاطرنشان کرد: نیاز است پس از بهبود محیط، رفتار اطرافیان و ... تغییر یابد حتی در مواردی تغییر محله و منزل و سفرهای کوتاه مدت به خانواده‌ها توصیه می‌شود.

عابدین تصریح کرد: تغییراتی که در محیط و فضای فرد بهبود یافته ایجاد می‌شود اثرات موقتی دارد زیرا ترک اعتیاد و بهبود نیازمند روان درمانی و مشاوره است بنابراین خانواده‌ها برای ترک اعتیاد موفق فرد معتاد باید تمام زمینه‌ها را فراهم کنند.

پرورت آموزش جامعه نسبت به رفتار صحیح با فرد بهبود یافته

این متخصص روانپزشکی در ادامه با تاکید براینکه باید نحوه رفتار مناسب با فرد بهبود یافته در سطح جامعه آموزش داده شود، گفت: برای آموزش جامعه صرفا نباید ازرسانه‌ها توقع داشت بلکه آموزش‌ها باید در سطح جامعه و در بین اجتماعات مردم صورت بگیرد برای مثال نهادهای مسئول باید برای آموزش جامعه در مساجد و فراهنگسراها حضور پیدا کنند و مردم را برای حضور در کلاس‌ها تشویق کنند.

وی یادآور شد: گرایش به اعتیاد و ترک آن به عوامل مختلفی بستگی دارد که اگر تمام افراد و جامعه نقش خود را به درستی انجام دهند احتمال گرایش افراد به مصرف کاهش و میزان بهبود نیز افزایش می‌یافت. بنابراین ضروریست علاوه بر اعضای خانواده فرد معتاد، جامعه و مسئولان نیز به وظایف خود آگاه باشند و آن را به درستی انجام دهند.