سناریو پشت درگیری‌های اخیر کردستان عراق چه بود؟

گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا-حسین افراخته؛ از نزدیک به دو هفته پیش (دوشنبه 27 آذر) صدها نفر از شهروندان سلیمانیه و اربیل، در اعتراض به تاخیر در پرداخت حقوق‌ها و نظام حقوقی نیروهای پیشمرگه تظاهرات کردند و خواستار اصلاح نظام سیاسی در منطقه کردستان و بهبود سطح معیشتی شهروندان این منطقه شدند و حتی جاده سلیمانیه به کرکوک را نیز مسدود نمودند.

بلافاصله دو حزب «گوران» و «جماعت اسلامی» طی نشستی در همان روز از اعتراضات مردمی در شهرهای مختلف منطقه کردستان حمایت کردند.

فردای آن روز دولت منطقه کردستان طی بیانیه‌ای درباره تظاهرات‌ها اعلام کرد که تظاهرات حق مشروع شهروندان است اما در عین حال این دولت نگران اقدامات غیرمدنی طی این تظاهرات‌ها است و به همین دلیل اجازه نمی‌دهد که از این تظاهرات‌ها سوء استفاده شود.

در این بین و در همان روز دوم ناآرامی‌ها مقرهای هر 5 حزب اتحادیه میهنی، دموکراتیک کردستان، التغییر، جماعت‌اسلامی و اتحاد اسلامی در معرض حملات تظاهرات کنندگان قرار گرفتند. این در حالی بود که برخی از این احزاب از معترضان حمایت کرده و خود را در موضع اپوزیسیون قرار می‌دادند، اما باز هم از نظر تظاهرات‌کنندگان خشمگین، مقصر بودند.

‌گستردگی تظاهرات‌ها در روز دوم به گونه‌ای بود که شهرستان‌ها و شهرک‌های رانیه، گرمیان،کویه، کویسنجق، کفری، حلبچه و کلار و سید صادق در استان سلیمانیه و دو ناحیه «طقطق» در جنوب شرق اربیل و «رواندوز» در شمال این شهر شاهد تظاهرات گسترده بودند که با مداخله نیروهای امنیتی به سختی متفرق شد و در برخی نقاط موجب اختلالات جدی شد که به طور مثال سه‌شنبه اعلام شد که از ساعت 4 صبح برق اغلب مناطق سلیمانیه قطع شده است و دلیل آن، آتش زدن ایستگاه برق موجود در شهرستان «جمجمال» از سوی تظاهرات‌کنندگان در روز دوشنبه بوده است.

همزمان با ناآرام شدن اوضاع شماری از افراد معترض به مقر حزب دموکراتیک کردستان در شهر «کویه» واقع در استان اربیل حمله کردند و بعد از ورود تصویر «مسعود بارزانی»، رئیس این حزب را به آتش کشیدند.

افراد معترض همچنین فرمانداری «کویه»، اداره برق، ساختمان دادگستری و مقر حزب اتحادیه میهنی کردستان را در منطقه «طق‌طق‌« استان سلیمانه به آتش کشیدند.

در این بین و با بحرانی شدن اوضاع «علی بابیر» رهبر حزب جماعت اسلامی از تظاهرات‌کنندگان در این منطقه خواست تا از طرفداران جریان صدر، نحوه تظاهرات و اعتراض را یاد بگیرند.

او گفت: تظاهرات و اعتراض‌ها حق مشروع همگی است و همه مردم حق تظاهرات دارند اما به صورت کاملا مسالمت آمیز و متمدنانه و توسل به خشونت از سوی هر طرفی، به همه طرف‌ها آسیب می‌زند.

همچنین دو روز بعد آیت‌الله محمد تقی مدرسی از مراجع دینی عراق از مسئولان این کشور درخواست کرد برای کمک به منطقه کردستان در راستای حفظ آرامش آن بشتابند. ایشان همچنین خواستار عدم برخورد خشونت‌آمیز با تظاهرات‌کنندگان این منطقه شدند و استفاده از زور را مردود دانستند.

این مرجع تقلید از مقامات عراقی خواست با حل مسایل میان اربیل و بغداد و نیز کمک به آشتی داخلی در منطقه کردستان، به تظاهرات کنونی در این منطقه پایان دهند.

اما ناگهان دو حزب گوران و جماعت اسلامی، تصمیم گرفتند که از دولت منطقه کردستان خارج شوند و در عین حال، حزب گوران اعلام کرد که «یوسف محمد» از رهبران این حزب که پست ریاست پارلمان منطقه کردستان را دارد، نیز از این پست کناره‌گیری می‌کند. همچنین چهار روز بعد حزب «اتحاد اسلامی» با تعیین ضرب‌الاجل برای اصلاحات از سوی دولت منطقه کردستان، اعلام کرد که به طور مشروط در این دولت باقی خواهد ماند و تهدید کرد در غیر این صورت از دولت خارج خواهد شد.

در واکنش به این وقایع «نیچروانی بارزانی» نخست‌وزیر منطقه کردستان پنجشنبه (30 آذر) طی کنفرانس خبری هفتگی‌اش گفت: آتش زدن ساختمان‌های دولتی و اداری خواسته تظاهرات‌کنندگان نبوده بلکه دست‌هایی پشت پرده این مسئله وجود دارد. توطئه‌ای که علیه منطقه کردستان در جریان است، فراتر از تصور همه است. اگر بخواهیم از این وضعیت سیاسی خارج شویم باید انتخابات برگزار کنیم. وی افزود: ما یک نامه از رئیس‌جمهور عراق درباره ازسرگیری گفت‌وگوها با بغداد، دریافت کرده‌ایم. ما نیازمند وحدت ملت کردستان و وحدت طرف‌های سیاسی هستیم.

اما پاسخ مردم به این سخنان تداوم تظاهرات مردمی در شهرهای مختلف منطقه کردستان بود.

در چهارمین روز تظاهرات شماری از معلمان معترض در سلیمانیه عراق با برگزاری تظاهرات و انتشار بیانیه‌ای خواستار استعفای دولت این منطقه و تسریع حل مشکلات جاری شدند.

استمرار خشونت‌ها تا جایی بود که بر اساس اعلام منابع رسانه‌ای طی چند روز تظاهرات دست کم 5 تن کشته و 90 نفر زخمی شدند.

اما در تحلیل این رخدادها باید بگوییم، بنا بر شواهد موجود هسته اصلی تظاهرات در کردستان توسط جنبش تازه تأسیسی تحت عنوان «نسل نو» سازماندهی شده که در رأس آن فردی به نام «شاسوار عبدالواحد» قرار دارد. وی مالک مجموعه شرکت‌های نالیا و تلویزیون ان.آر.تی است. البته او در روز دوم تظاهرات دستگیر شد و برنامه‌های شبکه‌اش نیز قطع شد.

اما اگر بخواهیم بدانیم عبدالواحد و طرفدارانش در واقع به دنبال چه بودند باید بگوییم آن‌ها در اصل خواستار بر هم خوردن شاکله سیاسی موجود در منطقه کردستان عراق و ورود گروه‌های نوظهور خارج از نظم سیاسی موجود در کردستان هستند.

عبدالواحد طی ماه های اخیر از مخالفان جدی برگزاری همه‌پرسی استقلال کردستان بود و در این راستا کمپینی نیز تشکیل داده بود و گفته بود: «ما نیازی مبرم به جنبشی مدنی و شجاع در اقلیم کردستان عراق داریم که از حقوق مردم کردستان عراق دفاع کند».

در پایان گمان می‌رود این اتفاقات طلیعه چشم اندازی است که تلاش دارد تا سلطه طولانی مدت احزاب اصلی منطقه کردستان را که دستاوردی جز ناکارآمدی و بروز مشکلات بسیار داشته است را پایان داده و فصل نوینی را رقم بزند.