سحر برخیز صبح صادق آمد/ فرهنگ رمضان در مازندران
به گزارش گروه فرهنگی آنا و به نقل از روابط عمومی سازمان میراث فرهنگی، متأسفانه در زندگی شهری و ماشینی، بسیاری از این سنتهای زیبا به بوته فراموشی سپرده شدهاند و بسیاری دیگر نیز کمرنگتر شدهاند و از آنجا که این رسوم با باورهای اعتقادی و فرهنگی امیخته شدهاند، اهمیت فراوانی نیز دارند.
آداب، رسوم و عقاید مردم هر منطقه از کشور، ریشه در عقاید دینی و ملی آنها دارد که بارزترین عنصر هویتبخشی مردمان یک ناحیه محسوب میشود و باید در حفظ و انتقال آن به آیندگان کوشا بود اما متاسفانه به آداب و رسوم، توجه چندانی نمیشود و غباری از فراموشی بر آنها نشسته است.
رحمت الله حسن پور، پیشکسوت فرهنگ و هنر استان مازندران دراین باره میگوید: «یکی از رسوم قدیمی مازندرانیها در ماه مبارک رمضان به استقبال رفتن این ماه مبارک و الهی است که عمدتا سه روز آخر ماه شعبان را به استقبال ماه رمضان میرفتند و اگر سه روز به علت گرما یا طولانی بودن روز، مقدور نمیشد، یک روز را به طور حتم به استقبال میرفتند که این سنت حسنه همچنان ادامه دارد.»
وی اظهار کرد: «در قدیم به علت عدم امکانات مانند برق، روشنایی، دستگاههای رسانهای و خستگی مردم به خاطر کار در شالیزار و فعالیتهای کشاورزی ممکن بود که عدهای، سحر را خواب بمانند بنابراین بعضی از مومنان با گرفتن حلب خالی در یک دست و چوب در دست دیگر با چوب روی حلب میکوبیدند و با فریاد «سحر برخیز»، «سحر برخیز که صبح صادق آمد»، مردم را برای خوردن سحر و روزه گرفتن از خواب، بیدار میکردند و اگر همسایهای چراغ یا به گفته مازندرانیها، لمپ پا(چراغ گردسوز) یا فانوس همسایه را خاموش میدید بلافاصله بر در خانه میکوبیدند و او را از سحر، آگاه میکردند.»
حسن پور تصریح کرد: «در مناطق کوهستانی استان مازندران و در روستاهای دوردست شهرستان سوادکوه و کوههای دو هزار شهرستان تنکابن و منطقه بندپی شهرستان بابل و به ویژه در چهاردادنگه و دودانگه و روستاهای اتو، لاجیم، ولوپی، پیرنعیم، امیرکلا، ولوکش، سی پی سوادکوه و روستاهای دیگر، سنت حسنه سحرخوانی همچنان ادامه دارد.»
روزهسری هدیه روزهداری
مسئول واحد مردمشناسی و میراث معنوی ادارهکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران در اینباره میگوید: «بسیاری از مردم مازندران برای برآورده شدن آرزوها و ارتباط معنوی با خدا سه روز مانده به ماه مبارک رمضان را روزه میگیرند. در مازندران افرادی که حاجتی داشته باشند برای برآورده شدن آن نذر ختم انعام میکنند و برای این کار از کسانی که در قرائت قرآن تبحر دارند دعوت میکنند و به هنگام خواندن قرآن مقداری نمک، چند قرص نان و چند ظرف آب در سینی بزرگی میگذارند و در مجلس قرار میدهند.»
طوبی اوصانلو بیان میکند: «قدیم در مازندران رسم بود افرادی که فرزند پسر میخواستند نذر میکردند که در طول ماه مبارک رمضان مردم را برای خوردن سحری بیدار کنند، به این صورت که یک پیت حلبی خالی به گردن خود میآویختند و با چوب به آن ضربه میزدند تا مردم برای سحری بیدار شوند که البته این رسمها هماکنون از بین رفته است.»
وی افزود: «نذر حلوا از دیگر نذورات مردم این منطقه است که در شب 15 ماه مبارک رمضان همزمان با میلاد امام حسن مجتبی(ع) زنان بهعنوان نذر، قند، چای، خرما و زغال به مسجد میبرند که این کار تا پایان ماه مبارک رمضان ادامه دارد.»
اوصانلو اظهارداشت: «کسانی که در مازندران برای نخستین بار به سن تکلیف میرسند و روزه میگیرند تا زمانی که از جانب بزرگترها بهعنوان روزهسری هدیهای نگیرند، افطار نمیکنند. معمولاً این هدایا شامل چادر نماز و طلاجات برای دختران، پول و انواع نقرهجات قدیمی برای پسران است. مازندرانیها بر این اعتقادند که سحر را نمیخوابند زیرا نماز نافله شب میخوانند و بهویژه مناجات حضرت امیر در مسجد امیر را به نام مولا یا مولا زمزمه میکنند.»
طوبی اوصانلو بیان میکند: «مردم مازندران در این ماه صله رحم را بهجای آورده و به فقرا، محرومان و آشنایان افطاری میدهند.»
وی با بیان اینکه مردم مازندران در شبهای قدر و احیا که شب نزول قرآن است در روضهخوانی شهادت حضرت علی (ع) شرکت کرده و به سوگواری میپردازند، میافزاید: «زنان و مردان شبهای قدر را احیا نگه میدارند تا صبح بیدار مانده، دعا میخوانند و قرآن بر سر میگذارند.»
مسئول واحد مردمشناسی و میراث معنوی ادارهکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران یادآور میشود: «در روز عید فطر پس از انجام نماز روز عید فطر، مردم مبالغ فطریه خود را به افراد مستحق میدهند و اگر کسی در خانهای مهمان باشد، به لحاظ دینی فطریه آن بهعهده صاحبخانه است که معمولاً به تعداد نفرات مبلغی را درنظر میگیرند. »
غذا در رمضان مازندرانیها
شیر آش، راغون دشو، شکر پلا، اوحلوا، آش ساک، کوکو، شامی سبزی، تخم مرغ و برنج و در قدیم نیز قرقناق از غذاهای محلی مازندران بود که اعتقاد داشتند خوردن این غذاها در طول روز مانع گرسنگی و ضعف میشود.
مازندرانیها ترجیح میدهند افطارشان را هر قدر هم که ساده باشد، با خانواده و فامیل شریک شوند و بنابراین در خانوادههای گسترده مازندرانی، تقریبا هر شب مهمانی افطار برپا است.
بومیان ساکن مازندران میدانستند با درنظرگرفتن شرایط آب و هوایی و با توجه به کار سخت کشاورزی، دامداری و طولانی بودن روز در زمان روزهداری از کدام مواد طبیعی با چه ترکیبی خوراک تهیه کنند تا تحمل این ایام برای آنان آسان شود.
اوحلوا غذایی بسیار کامل است که مخلوطی از آب، شکر قرمز و کمی شیره خرمالوی وحشی به دست میآید. این غذا به خاطر داشتن مواد قندی طبیعی میتواند برای افطار بسیار مناسب باشد.
بومیان ساکن مازندران مخلوطی از برنج را خیس کرده و آرد کمی درشتتر، تخممرغ، ادویه، کنجد و شکر را به آن افزوده و مانند کتلت سرخ میکنند. قماق غذایی بسیار مقوی است که مناسب سفره افطار است.
بومیان مازندرانی برای سحر تابستانهای ماه مبارک رمضان نیز غذایی کامل و از نظر طبع غذایی سرد را در نظر میگیرند. شکر پلا شامل مخلوطی از شکر قرمز و برنج است که میزبان روزهداران میشود.
طرز پخت ترش او بسیار ساده و سبک است. آرد، برنج نیمه و آرد را قوام آورده و کمی ادویه و سیر داغ با ترشی آلوچه جنگلی را به آن میافزایند. این غذا به عنوان آش در افطار تناول میشود.
راغون دشو غذایی است که برای کودکان بسیار مفید است. البته کسانی که در طول روز دچار تشنگی بسیار زیاد میشوند، از همان شکرپلا برای سحر استفاده میکنند. در این غذا کره محلی را آب کرده و شیره خرمالو به آن اضافه میکنند و به عنوان خورشت روی برنج ریخته و در زمان سحر میل میکنند.
شیرآش یا شیربرنج شامل مخلوطی از شیر، برنج و کمی نمک است که به عنوان افطار خورده میشود. این غذا به دلیل ترکیب شیر، برنج و شکر و سادگی در پخت معمولاً در سفرههای افطار به وفور دیده میشود.
آش دوغ محلی مازندرانی، جزو غذاهای بسیار مفید و کامل است که در تابستان بر سفره افطار دیده میشود. این غذا از مخلوط دوغ، آب، برگ و ساقه چغندر سفید، باقلا خشک یا تازه، گشنیز و نعناع و برنج نیم دانه تهیه شده و در پایان به آن پیاز داغ، سیر و نمک و فلفل اضافه میکنند.
انتهای پیام/