یک بام و دو هوای دولت مستعفی و جنبش «انصارالله» یمن برای شرکت در کنفرانس «ژنو»

مجتبی اسماعیلی، گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا: ماه گذشته میلادی بود که با پدید آمدن زمزمه‌های برگزاری مذاکرات صلح یمن میان طرف‌های یمنی و نمایندگان دولت مستعفی یمن، بارقه‌های امیدی در میان مردم این کشور برای برقراری صلح به‌وجود آمد و حتی با آتش‌بس موقتی که هرچند سعودی‌ها و ائتلاف عربی آن را گاه و بی‌گاه نقض می‌کردند، زمزمه‌های توافق میان طرف‌های درگیر قوت گرفت.

در حالی‌که مذاکرات در آستانه برگزاری بود، با کارشکنی «عبد ربه منصور هادی» رئیس‌جمهوری مستعفی یمن مذاکرات آغاز نشده به تعویق افتاد ولی درباره زمان آغاز آن هیچ منبعی سخن نگفت. «بان کی مون» دبیرکل سازمان ملل متحد که نتوانسته بود زمینه‌های برگزاری این نشست را فراهم کند روز بعد در کنفرانسی خبری حاضر شد و با ابراز تاسف نسبت به حاشیه‌های به‌وجود آمده، خواستار توافق طرف‌های درگیر در یمن، توقف خشونت‌ها و به پای میز مذاکره آمدن طرف‌های یمنی شد. باوجود این، وی نیز از اعلام زمان دقیق برگزاری کنفرانس «ژنو» با هدف برقراری صلح در یمن خودداری کرد و تنها گفت که امیدواریم به‌زودی این مذاکرات آغاز شود.

از سوی دیگر «استفان دوجاریک» سخنگوی سازمان ملل درباره دلیل به تعویق افتادن زمان مذاکرات صلح یمن، گفت: «بان کی مون» دبیرکل سازمان ملل از نبودن اوضاع مناسب برای آغاز تلاش‌ برای برگزاری این نشست ناامید شده است. البته وی از همه گروه‌های درگیر برای تعامل با سازمان ملل در این زمینه و تسهیل اوضاع برای دستیابی به نتیجه مطلوب بار دیگر دعوت کرده است.

اعلام زمان برگزاری مذاکرات، انتشار لیست افراد شرکت کننده

اوایل هفته گذشته بود که زمزمه‌های برگزاری کنفرانس ژنو با هدف برقراری صلح در یمن با انتشار اخباری از رسانه‌های عربی به‌نقل از مقام‌های رسمی جنبش «انصارالله» و دولت مستعفی یمن قوت گرفت و سازمان ملل متحد نیز به‌دنبال این اخبار، مهر تاییدی بر برگزاری آن زد و اعلام کرد که مذاکرات با حضور همه طرف‌های درگیر در یمن، روز یکشنبه 14 ژوئن (24 خرداد) برگزار می‌شود.

از سویی «عبد ربه منصور هادی» با انتخاب «خالد بحاح» به‌عنوان نماینده خود و رئیس هیئت اعزامی به ژنو به‌طور رسمی برگزاری مذاکرات صلح را تایید کرد

و از سوی دیگر سخنگوی جنبش «انصارالله» یمن با اعلام موافقت با هرگونه طرحی که به برقراری ثبات در یمن کمک کند، از مشارکت در کنفرانس «ژنو» خبر داد.

به‌دنبال اعلام رسمی زمان برگزاری مذاکرات، منابع رسانه‌ای اقدام به انتشار لیست اعضای شرکت‌کننده از هر طرف کردند. روزنامه «الشرق‌الاوسط» به‌نقل از منابع آگاه در سازمان ملل متحد نوشت که هیئت مذاکره‌کننده دولت (مستعفی) یمن شامل چهار نفر می‌شود که شاخص‌ترین فرد این هیئت، «محمود صبیحی» وزیر دفاع است.

یک روز پیش از آنکه به‌طور رسمی فهرستی از افراد شرکت کننده از طرف‌های یمنی در مذاکرات به‌وسیله سازمان ملل متحد اعلام شود، منابع وابسته به دولت مستعفی یمن، ریاست هیئت اعزامی دولت به مذاکرات ژنو را اعلام کردند. منابع سیاسی یمن گفتند: «خالد بحاح» معاون رئیس‌جمهوری فراری یمن ریاست هیئت اعزامی از طرف دولت مستعفی برای شرکت در مذاکرات صلح «ژنو» را برعهده گرفته است. همچنین قرار شد در هیئت اعزامی دولت مستعفی، نمایندگانی نیز از قوای سیاسی مشارکت‌کننده در کنفرانس ریاض حضور داشته باشند.

باز هم تاخیر؛ ستون‌های مذاکرات به‌تدریج سست می‌شوند

از هفته گذشته و به‌دنبال تحولات مثبت به‌وجود آمده بود که رسانه‌های منطقه‌ای زبان به تحلیل تحولات پس از مذاکرات صلح ژنو در عرصه یمن گشوده بودند که روز جمعه ناگاه خبری در خروجی رسانه‌های غربی به‌نقل از سخنگوی سازمان ملل متحد، نگرانی‌ها درباره آینده صلح در یمن را افزایش داد. رسانه‌های خبری غربی به‌نقل از «استفان دوجاریک» سخنگوی سازمان ملل نوشتند: مذاکراتی که قرار بود درباره اوضاع یمن در ژنو برگزار شود، با تأخیر یک روزه، دوشنبه آغاز می‌شود.

سازمان ملل که نمی‌خواست بیش از این بر طبل اختلاف میان گروه‌های یمنی بکوبد، دلیل این تعویق در زمان برگزاری کنفرانس را تأخیر در ورود یکی از گروه‌های یمنی اعلام کرد.

از روز جمعه تاکنون پازل‌هایی در کنار هم شکل گرفته‌اند که اگر نخواهیم از لغو برگزاری کنفرانس سخن بگوییم و خوشبینانه به تحولات بنگریم، باید بگوییم سناریویی احتمالا نشات گرفته از قلب ریاض تلاش می‌کند مذاکرات را به سمت صوری شدن سوق دهد. جرقه این موضوع را اواخر هفته گذشته «عبد ربه منصور هادی» زد و گفت ما خواهان برگزاری کنفرانس نیستیم و نمایندگان ما تنها برای برگزاری نشستی مشورتی آن هم در راستای انجام مراحل مذاکره براساس پیش‌نویس 2216 سازمان ملل، حضور خواهند یافت.

در حالی‌که نمایندگان طرف‌های یمنی چمدان‌های خود را برای سفر به سوئیس بسته بودند، بهانه دیگری برای به تعویق افتادن مذاکرات حتی برای یک روز دیگر شکل گرفت و آن تاخیر در ورود یکی از طرف‌های یمنی به ژنو بود. شاید این گفته سخنگوی سازمان ملل را بتوان به‌عنوان تنها یک دلیل پذیرفت ولی کمتر کارشناسی است که نداند اختلاف‌ها میان طرف‌های درگیر حتی بر روی میز مذاکرات در جریان است و هیچ‌کدام تمایلی ندارند از اهداف و سیاست‌های خود دست بکشند. این بهانه خود دلیلی است بر رایزنی‌های درون‌گروهی بیشتر برای تطبیق مواضع با یکدیگر و تاکیدی بر این موضوع است که مذاکرات «ژنو» راهی سخت برای برقراری ثبات در یمن در پیش دارد.

مذاکرات هنوز آغازنشده به سوی صوری شدن پیش می‌رود. گواه این مدعا را می‌توان کنار کشیدن یکی از اعضای اصلی تیم مذاکره‌کننده دولت مستعفی و به‌دنبال آن، لغو اعزام نمایندگان جنبش «انصارالله» یمن به «ژنو» دانست.

روز گذشته (شنبه) بود که «راجح بادی» سخنگوی رسمی دولت مستعفی یمن اعلام کرد: «خالد بحاح» معاون رئیس‌جمهوری (مستعفی) یمن در افتتاحیه نشست مشورتی «ژنو» بر سر حل و فصل بحران یمن که قرار است از روز دوشنبه آغاز شود، شرکت نمی‌کند.

«بادی» با تاکید بر اینکه هیئت رسمی مشارکت‌کننده در کنفرانس صلح یمن عصر جمعه وارد «ژنو» شده است، تصریح کرد که غیر از هیئتی که پیشتر اسامی آن اعلام شده بود، دولت (مستعفی) هیچ نماینده دیگری نخواهد داشت.

این موضوع به‌ناگاه آتشی در میان هواداران جنبش «انصارالله» یمن به پا کرد تا جایی‌ که چند ساعت پس از انتشار خبر، سخنگوی جنبش «انصارالله» یمن در اعتراض به تغییرات به‌وجود آمده از شرکت در کنفرانس «ژنو» صرف‌نظر کرد. همچنین خبرگزاری رسمی یمن اعلام کرد که هواپیمای سازمان ملل متحد فرودگاه بین‌المللی صنعا را بدون سوار شدن نماینده‌ای از حوثی‌ها (جنبش «انصارالله») ترک کرد.

آینده مذاکرات صلح یمن در ژنو

باید گفت مصاحبه «منصور هادی» با شبکه خبری «العربیه» و طرح ایده برگزاری نشستی مشورتی به‌جای برگزاری مذاکره با دیگر طرف‌های یمنی و تلاش برای بی‌اهمیت جلوه دادن مذاکراتی که احتمالا از فردا (دوشنبه) در «ژنو» برگزار می‌شود، امیدواری برای دستیابی به نتیجه را کمرنگ کرده است. این در حالی است که سعودی‌ها در دو جبهه نظامی و سیاسی همچنان بر طبل جنگ می‌کوبند و سیگنال‌های اختلاف میان طرف‌های درگیر را بیش از پیش تقویت می‌کنند. از سویی ریاض در عرصه سیاسی می کوشد هندوانه «مشروعیت‌بخشی» را به زیر بغل‌ «منصور هادی» بگذارد و از سوی دیگر در عرصه نظامی با حملات بی‌محابا به مواضع جنبش «انصارالله» و هم‌زمان طرح ادعای هم‌دستی این جنبش با ایران، می‌خواهد میان طرف‌های درگیر اختلاف‌افکنی کند.

از سوی دیگر «منصور هادی» در سایه حمایت‌های ریاض شروطی را پیش پای مذاکرات گذاشته است که گفت‌و‌گوها را تا حدودی غیرممکن کرده است. از جمله این شروط می‌توان عقب‌نشینی کامل جنبش‌ انصارالله و ارتش از شهرها و تحویل سلاح‌ را بیان کرد. طبعا عقب‌نشینی از شهرها و تحویل سلاح به‌وسیله جنبش «انصارالله» به‌معنای قبول شکست و تسلیم است که رهبران «انصارالله» آن را نخواهند پذیرفت.

نباید فراموش کرد که در یمن همچنان امکان رخ دادن تحولات مختلف وجود دارد. از سویی جنگ هنوز در مرحله نخست خود قرار دارد و برخلاف ادعاهای فرماندهان سعودی درباره اجرای عملیات «بازگشت امید»، جنگنده‌های ائتلاف عربی بر مردم بی‌گناه می‌تازند. از سوی دیگر عربستان همچنان اصرار دارد به شیوه نظامی به بحران یمن خاتمه دهد و به‌تازگی نیز به‌ فکر دخالت زمینی افتاده است.