انتخابات ترکیه و پایان دوران تکروی اردوغان

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا به نقل از پایگاه خبری المانیتور، اهمیت محوری این انتخابات بر دو پایه استوار است: نخست آنکه با توجه به کسب 13 درصد آرا از سوی حزب دموکراتیک خلق، آیا این حزب می‌تواند مسئله کسب کمترین میزان حد نصاب آرا در یک انتخابات را برای خود مدیریت کند، و نکته دیگر اینکه آیا موفقیت حزب مزبور که برای نخستین بار در تاریخ این حزب رخ داده است، به بهای شکست حزب عدالت و توسعه در تداوم برتری خود در کسب اکثریت پارلمان که از سال 2002 تاکنون دست نخورده باقی مانده بود، به دست آمده است؟

این انتخابات نه‌تنها به دلیل نقش‌ آن در توزیع قدرت در پارلمان آینده، بلکه به دلیل اینکه نشان داد ترکیه نمی‌خواهد به یک کشور استبدادی با حضور یک مرد در راس قدرت تبدیل شود، از اهمیت بسزایی برخوردار بود. هر نوع تحلیلی درباره این انتخابات که نکته مزبور را در بر نداشته باشد، مردود و گمراه‌کننده است.

این انتخابات به یک پیروزی برای اردوغان تبدیل نشد زیرا حزب وی اکثریت پارلمان را برای نخستین بار از سال 2002 از دست داد و این در حالی است که حزب وی آماده اجرای پروژه‌های مورد علاقه خود به ویژه همزمان با نزدیک شدن به صدمین سالگرد تاسیس جمهوری ترکیه در سال 2023 بود. اما اکنون حتی احتمال اینکه دولت وی بتواند تا این سال دوام بیاورد هم در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته است.

دیوید گاردنر، سردبیر بخش بین‌الملل روزنامه فایننشال‌تایمز در این‌باره می‌نویسد: نتیجه این انتخابات ضربه‌ای به حزب عدالت و توسعه و برنامه‌های اردوغان برای اجرای سیاست تکروانه در ترکیه بود. در واقع مردم ترکیه به سیاست تبدیل نظام پارلمانی به نظام ریاستی نه گفتند.

نشریه فوربس نیز در تحلیل خود در این‌باره آورده است: به نظر نمی‌رسد دوران نخست‌وزیری داووداوغلو تداوم داشته باشد. با توجه به این مسئله به نظر می‌رسد دیدگاه اردوغان برای تقویت قدرت ریاست جمهوری در حال از بین رفتن است. دیدگاهی که حتی نیمی از اعضای حزب متبوع اردوغان نیز با آن مخالفند. اکنون شرایطی پیش آمده که شاید کنترل حزب دیگر برای اردوغان آسان نباشد. برخی از اعضای این حزب تاکید کرده‌اند که نمی‌خواهند اسیر جاه‌طلبی‌های اردوغان شوند. اگرچه اردوغان همچنان فرد اصلی حزب باقی مانده و تلاش می‌کند منتقدان خود را سرکوب کند، اما احتمال بروز جنگ درون حزبی و نابودی دولت و حزب عدالت و توسعه بسیار محتمل است. حتی برخی از اعضای ارشد حزب نیز از اردوغان خسته شده‌اند و ممکن است در این شرایط از یک انتقام علیه وی لذت ببرند.

گزینه‌های محتمل درباره انتخابات ترکیه به شرح زیر است:

نخست آنکه یک دولت اقلیت بدون تغییر در رهبری حزب عدالت و توسعه در این دولت تشکیل شود؛ اگرچه تا زمانی که حزب تحت ریاست اردوغان باشد، این احتمال غیرممکن است. زیرا سه حزب دیگر از حمایت از حضور اردوغان در قدرت اجتناب می‌کنند. البته گزینه‌هایی برای ایجاد دولت ائتلافی وجود دارد، از جمله اینکه حزب راستگرای عدالت و توسعه با حزب حرکت ملی به ائتلاف دست یابند که این محتمل‌ترین گزینه است. البته دولت باغچلی رهبر این حزب برای این ائتلاف پیش‌شرط‌هایی را مطرح کرده است که از جمله آن می‌توان به لزوم ترک کاخ جنجالی توسط اردوغان، بازگشایی پرونده مربوط به فساد در دولت قبل و پسر وی و همچنین توفق روند اجرای معاهده صلح با کردها اشاره کرد.

از سوی دیگر ائتلاف میان حزب عدالت و توسعه و حزب جمهوری خلق یکی از گزینه‌هاست که البته این خواسته گروه تاجران استانبول و سرمایه‌گذاران خارجی است که باعث ایجاد ثبات سیاسی و نظم مالی در کشور خواهد شد. با وجود این، کمال کیلیچ داراوغلو، رئیس حزب جمهوری خلق با بیان این جمله که «ما چگونه می‌توانیم تشکیل ائتلاف با حزب عدالت و توسعه را به خانواده برکین توضیح دهیم»، احتمال تشکیل این ائتلاف را در صورت عدم تغییر سیاست‌های حزب اردوغان زیر سوال برده است. برکین یک نوجوان 14 ساله است که در جریان تظاهرات پارک گزی در استانبول در سال 2013 کشته شد.

در عین حال تشکیل ائتلاف میان حزب عدالت و توسعه و حزب دموکراتیک خلق نیز به دلیل اینکه بارها از سوی اعضای حزب دموکراتیک خلق رد شده است، غیرممکن به نظر می‌رسد. از سوی دیگر احتمال حمایت دو حزب دموکراتیک خلق و حرکت ملی از تشکیل دولت اقلیت توسط حزب جمهوری خلق وجود دارد.

با توجه به جمیع مسائل به نظر می‌رسد برگزاری یک انتخابات دیگر تنها گزینه محتمل باشد. اگرچه در این صورت هم به غیر از حزب حرکت ملی این مسئله با مخالفت احزاب دیگر روبه‌رو خواهد شد.

بنابراین به نظر می‌رسد باید صبر کرد تا نتیجه نهایی این مسئله مشخص شود. با وجود این قطعیت این مسئله روشن است که عرصه سیاسی ترکیه در شرایط کنونی دیگر هرگز به یک عرصه تکروانه و با حضور یک شخص تبدیل نخواهد شد. رای‌دهندگان ترکیه‌ای در واقع بار دیگر به نظام پارلمانی در کشور خود رای داده‌اند، نظامی که در معرض خطر جدی قرار داشت.

اکنون به نظر می‌رسد تابستان امسال مملو از ابهام و آشفتگی برای سیاست ترکیه باشد، اما این کشور دیگر در انحصار یک فرد و یک حزب نخواهد بود. اکنون زمان اجرای سیاست درست در این زمینه است.