بازی تاج و تخت در عربستان سعودی

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا، محمدرضا پارسا؛ محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی به تدریج در حال برداشتن موانع داخلی و زمینه سازی برای رسیدن به تخت پادشاهی و به دست گرفتن قدرت مطلقه است.

محمد بن سلمان به عنوان ولیعهد و حاکم عملی عربستان سعودی، به تازگی، قدم‌های بلندتری به سوی قدرت مطلقه برداشته و شماری از چهره‌های برجسته سیاسی و اقتصادی کشور را بازداشت کرده است. در میان دستگیر شدگان، 11 شاهزاده و ده‌ها وزیر فعلی و پیشین دیده می‌شود.

تنها چند ساعت پس از ایجاد یک کمیته مبارزه با فساد به رهبری ولیعهد، در اواخر روز شنبه شبکه خبری العربیه، از دستگیری‌های گسترده در عربستان سعودی خبر داد. همه شواهد گویای آن است که ولیعهد جوان یک بازی تاج و تخت داخلی به راه انداخته و در پی آن است با حذف رقیبان بالفعل و بالقوه داخلی، پایه های قدرت خود را در داخل کشور محکم کند.

در میان بازداشت شدگان، چهره بسیار سرشناسی چون: شاهزاده ولید بن طلال بن عبدالعزیر میلیاردر سعودی که از او به عنوان یکی از ثروتمندترین مردان جهان عرب یاد می شود، دیده می شود. شاهزاده متعب بن عبدالله بن عبدالعزیز رئیس پیشین گارد ملی عربستان سعودی هم جزو بازداشت شدگان است. همچنین گزارش شده که شیخ ولید الابراهیم میلیاردر و غول رسانه‌ای عربستان سعودی که سهامدار شرکت اپل و توییتر هم هست، بازداشت شده است.

دستگیری چهره‌های سرشناس سیاسی و اقتصادی و نظامی، اکنون تردیدهایی را در زمینه موفقیت برنامه چشم انداز 2030 عربستان سعودی و مناسب بودن فضای سرمایه گذاری در این کشور خاندانی، پدید آورده است.

هدف برنامه یاد شده این است که از راه‌هایی چون: تنوع بخشی به اقتصاد، تقویت بخش خصوصی، ایجاد بزرگترین صندوق دارایی های مستقل جهان و خصوصی سازی بخشی از آرامکو شرکت ملی نفت عربستان سعودی، از وابستگی ریاض به درآمد نفت بکاهد.

محمد بن سلمان رویاهای زیادی در سر می‌پروراند. او می‌خواهد درآمدهای غیرنفتی عربستان سعودی را که در سال 2015، حدود 40 میلیارد دلار بود تا سال 2020 چهار برابر کند؛ به عبارتی تا سال 2020 آن را به حدود 160 میلیارد دلار برساند. همچنین قصد دارد این مقدار را از سال 2020 تا سال 2030 دو برابر کند.

بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران، با توجه به مشکلات داخلی و خارجی گسترده عربستان سعودی، کاملا شک دارند که ولیعهد عربستان سعودی با وجود همه تلاش‌ها و جاه طلبی‌ها بتواند به اهدافش در زمانبندی اعلام شده، دست پیدا کند.

کاهش درآمدهای نفتی و به تبع آن افت دستمزدها و خدمات اجتماعی، افزایش نارضایتی های عمومی از تسلط یک خاندان بر همه عرصه‌های سیاسی و اقتصادی کشور، رشد جمعیت جوان در کشور و بالا رفتن خواسته های آنها، عمیق‌تر شدن شکاف میان هیات حاکمه و مردم، بیداری اقلیت‌های مذهبی، تقابل میان تندروها و میانه‌روها و شدت گرفتن رقابت‌ها و کشمکش‌های درون خاندانی که نمونه‌ای از آن را هم اکنون به چشم می بینیم، تنها بخشی از مشکلات داخلی عربستان سعودی هستند.

محمد بن سلمان ولیعهد جوان و کم تجربه عربستان سعودی، در عرصه خارجی هم با وجود تمام بلندپروازی‌ها و دخالت‌ها در امور کشورهای منطقه و صرف میلیاردها دلار هزینه، هیچ دستاورد قابل ذکری نداشته و اکنون کشورش با چالش‌های بسیاری روبروست. با این حال، به نظر می‌رسد مشکلات داخلی ولیعهد دست کمی از مشکلات خارجی او ندارد.

ملک سلمان از سال 2015 قدرت و آزادی بسیاری به پسرش برای کنترل سیاست اقتصادی و نفتی عربستان سعودی داده و همچنین دست او را برای تعیین سیاست‌های دفاعی و پیگیری یک سیاست خارجی تهاجمی در منطقه باز گذاشته است.

با وجود این، محمد بن سلمان در داخل با مشکلات بسیاری از جمله تقابل با اعضای با نفوذ خاندان سعودی روبروست. یکی از این مشکلات، وجود فساد گسترده در راس هیات حاکمه است. شماری از شاهزاده‌ها و مقام‌های سعودی، طی قراردادهای فاسد و جعلی، میلیون‌ها و میلیاردها دلار به جیب می‌زنند؛ بدون اینکه سودی عاید کشور شود.

محمد بن سلمان چه قصد داشته باشد پایه‌های قدرت خود را محکم کند چه واقعا بخواهد با فساد اعضای هیات حاکمه و مقام‌های بلندپایه دولتی مبارزه کند، یک چیز مسلم است و آن اینکه فساد گسترده‌ای در راس نظام سیاسی خاندانی عربستان سعودی وجود دارد.

محمد بن سلمان طی یک مصاحبه تلویزیونی در سال جاری گفته بود: «هر کسی در پرونده فسادی درگیر بوده، نمی‌تواند بگریزد. چه وزیر و چه شاهزاده باشد.» با این‌حال به نظر می‌رسد بازداشت‌های اخیر چهره‌های سیاسی و اقتصادی عربستان سعودی، بیشتر با اهداف سیاسی صورت گرفته است.

محمد بن سلمان پیشتر در تاریخ 21 ژوئن 2017 (31 خرداد 96) محمد بن نایف بن عبدالعزیز ولیعهد و وزیر کشور سابق را - که پسر عمویش هم بود - طی یک کودتای درون خاندانی، برکنار و خود ولیعهد ملک سلمان شد.

این پیشینه نشان می‌دهد که محمد بن سلمان برای در دست گرفتن همه امور کشور و هموار کردن راه پادشاهی مطلقه خود، از دست زدن به تصفیه‌های داخلی و بازداشت اعضای خاندان سلطنتی هم رویگردان نیست.

بازداشت شاهزاده متعب - پسر ملک عبدالله پادشاه پیشین عربستان - رئیس پیشین گارد ملی عربستان هم با هدفی سیاسی انجام شده است. شاهزاده متعب 65 ساله مانند محمد بن نایف پسری عموی محمد بن سلمان و یکی از رقبای بالقوه او برای نشستن بر تخت پادشاهی است.

به نظر می‌رسد محمد بن سلمان پس از کنار زدن محمد بن نایف ولیعهد و وزیر کشور سابق، از نفوذ شاهزاده متعب بن عبدالله بر گارد ملی - که بین سال های 2010 تا 2013 رئیس این نهاد قدرتمند بود - نگرانی‌هایی داشت. از شواهد و قراین بر می‌آید محمد بن سلمان در پی آن است آخرین موانعی را که میان او و تخت پادشاهی عربستان سعودی وجود دارد، از میان بردارد.

برخی گمانه زنی می‌کنند ملک سلمان 82 ساله که از دو سال پیش قدرت را به دست گرفته است و وضع سلامتی مناسبی هم ندارد، ممکن است به نفع ولیعهد جوان خود از قدرت کناره‌گیری کند. از همین رو، محمد بن سلمان از حالا در پی آماده کردن مقدمات پادشاهی و حذف رقبای بالقوه و بالفعل خود است.