کاهش سطح رقابت‌پذیری صنایع غذایی ایران در بازارهای جهانی

به گزارش گروه اقتصادی آنا از روابط عمومی اتاق تهران، در این نشست گزارشی از سوی کمیسیون در خصوص چالش‌های قیمت تمام‌شده در صنایع غذایی و کشاورزی ارائه شد و سپس دبیر انجمن صنایع لبنی توضیحاتی در ارتباط با مشکلات این بخش مطرح کرد. همچنین در این جلسه تجارت محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در مدت شش ماهه ابتدای سال جاری مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت.

در آغاز این نشست، رییس کمیسیون کشاورزی، آب و صنایع غذایی اتاق تهران یکی از مشکلات اصلی صنعت غذا را بالا بودن قیمت تمام شده فرآورده‌های غذایی عنوان کرد و گفت: قیمت‌های دستوری مواد اولیه، تورم بالا در دهه اخیر، بهره‌وری پایین و سایر عوامل موجب افزایش قیمت تمام شده تولیدات شده است. این امر به علاوه نظام توزیع ناکارآمد در بازار داخل، هزینه‌های بالای حمل‌ونقل، ضعف بسته‌بندی و برندسازی در تجارت خارجی، کاهش سطح رقابت‌پذیری صنایع غذایی در بازارهای جهانی را به همراه داشته است.

کاوه زرگران با بیان اینکه یکی از چالش‌های اساسی پیش روی بنگاه‌های صنعتی در کشور از جمله صنایع غذایی، عدم تطابق ظرفیت تولیدی شکل گرفته با نیازهای بازار است، افزود: اعطای بیش از حد مجوز به بنگاه‌های صنعتی و تایید طرح‌های غیراقتصادی، باعث خالی ماندن بسیاری از ظرفیت‌های تولیدی و در نتیجه کاهش بهره‌وری عملکرد بنگاه‌ها و کاهش توان رقابت‌پذیری آنها در بازارهای بین‌المللی شده است.

وی همچنین یکی از چالش‌های جدی در تجارت خارجی مواد و فرآورده‌های غذایی را نبود هماهنگی، سازگاری و یکپارچگی در سیاست‌های دولت در استفاده از اهرم‌های ایجاد تعادل در تجارت خارجی دانست و گفت: اهرم‌هایی نظیر تعرفه‌های وارداتی، عوارض صادراتی، جوایز صادراتی و نرخ ارز که در اختیار دولت برای ایجاد تعادل در تجارت خارجی مواد و فرآورده‌های غذایی است، در بخش‌های مختلف دولت پراکنده‌اند و هماهنگی میان آنها در جهت سیاست‌های کلان تجارت خارجی دشوار است.

رییس کمیسیون کشاورزی و صنایع غذایی اتاق تهران در عین حال، افزود: تعداد زیاد واحدهای خرده‌فروشی، کوچک بودن مقیاس آنها، استقلال خرده‌فروشان از سایر حلقه‌های تامین و توزیع کالا، از ویژگی‌های خرده‌فروشی کالا در کشور است که هزینه‌های زیادی را به شبکه توزیع و در نهایت مصرف‌کنندگان تحمیل می‌کند.

زرگران در ادامه با اشاره به اینکه طبق بررسی‌های انجام شده، شاخص مزیت نسبی محصولات کشاورزی و غذای کشور در دهه اخیر رو به افول بوده است، افزود: قیمت تمام شده بالای محصولات کشاورزی، شرایط واردات، عدم ثبات تولیدات کشاورزی، قیمت‌های خرید تضمینی، فرسودگی ماشین‌آلات، مصرف انرژی و پایین بودن بهره‌وری نیروی کار در صنعت غذا، از جمله مهمترین عوامل اثرگذار در قیمت تمام شده در صنعت غذا کشور است.

کاهش صادرات در بخش کشاورزی

رئیس کمیسیون کشاورزی و صنایع غذایی اتاق تهران در ادامه، به تجارت شش ماه کشور در بخش کشاورزی و محصولات غذایی اشاره کرد و افزود: صادرات صنایع غذایی و تبدیلی کشور از حدود یک میلیارد و ۲۸۰ میلیون دلار در شش ماهه نخست سال ۹۵ به حدود یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار در شش ماهه نخست سال ۹۶ صعود کرده است که نشان‌دهنده افزایش ۱۰ درصدی صادرات صنایع غذایی به لحاظ ارزشی است.

به گفته وی، صادرات صنایع غذایی به لحاظ وزنی نیز با رشدی حدود ۲۳ درصد از ۷۴۸ هزار تن در شش ماهه نخست سال ۹۵ به ۹۲۳ هزار تن در شش ماهه نخست سال ۹۶ رسیده است. زرگران با بیان اینکه صادرات کل محصولات کشاورزی و غذایی کشور در شش ماهه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل هم به‌لحاظ وزنی و هم به لحاظ ارزشی 2.5 درصد کاهش یافته است، گفت: این کاهش عمدتا به دلیل کاهش صادرات محصولات خام کشاورزی چون پسته و سیب بوده است.

به گفته وی، صادرات پسته کشور در نیمه نخست سال 95 بیش از 382 میلیون دلار بوده است که با 63 میلیون دلار کاهش به کمتر از 219 میلیون دلار در نیمه نخست امسال رسیده است. او افزود: در واقع صادرات پسته کشور به لحاظ ارزشی 43 درصد کاهش داشته است.

عضو هیات نمایندگان اتاق تهران افزود: صنایع لبنی، شیرینی و شکلات، رب گوجه‌فرنگی و آبمیوه و کنستانتره به ترتیب بیشترین صادرات را در شش ماهه نخست امسال در میان گروه‌های کالایی صنایع غذایی کشور داشته‌اند که صنایع لبنی با صادرات نزدیک به ۵۰۰ میلیون دلار پیشتاز صادرات بین گروه‌های دیگر صنایع غذایی است.

زرگران همچنین تصریح کرد: برنج، دانه ذرت، دانه سویا، روغن، کنجاله، گوشت از جمله عمده اقلام وارداتی در این دوره بوده‌اند.

جانمایی نامناسب صنایع تبدیلی در کشور

حسن فروزان‌فرد، عضو کمیسیون کشاورزی، آب و صنایع غذایی اتاق تهران گفت: شکل‌گیری صنایع تبدیلی در کشور، متاسفانه در اندازه و محل استقرار مناسب نبوده و باعث شده است تا تولیدات این بخش همچنان از شرایط مناسبی برخوردار نباشد.

وی افزود: متوسط تولید محصولات در صنعت غذایی ایران، در حدود 4 تا 50 محصول در دقیقه است در حالی که در جهان این میزان در پایین‌ترین سطح رقمی معادل 300 تا 400 محصول در دقیقه است.

عضو هیات نمایندگان اتاق تهران افزود: صنایع تبدیلی می‌تواند ظرفیت‌های لازم برای تغییر و تحول در بخش کشاورزی کشور را ارتقا دهد.

کاهش سرانه مصرف لبنیات در کشور

باکری دبیر انجمن صنایع لبنی ایران نیز مهم‌ترین چالش صنعت لبنیات کشور را عدم تمایل عمومی به مصرف و پایین بودن سرانه مصرف محصولات این بخش عنوان کرد. رضا باکری با بیان اینکه پروژه مطالعاتی و تحقیقاتی این انجمن در خصوص دلایل کاهش مصرف سرانه خانوار در بخش لبنیات آغاز شده است، افزود: استاندارد اجباری شیر خام در کشور باید هرچه سریع‌تر به اجرا در آید؛ زیرا تنها در این صورت است که محصولات ما می‌تواند بدون مرز به تمام نقاط دنیا حرکت کند.

باکری در ادامه با انتقاد از انتقال هزینه‌های مربوط به سیاست‌های حمایتی دولت از دامداران به صنایع لبنی و تاثیر آن بر قیمت تمام شده محصولات لبنی، گفت: علت اصلی تغییر قیمت محصولات لبنی، سیاست‌های کلان اقتصادی دولت است.

وی همچنین دخالت‌ها و سخت‌گیری‌های دولت در جذب سرمایه‌گذاری خارجی به کشور را یکی دیگر از عوامل اثرگذار بر صنعت لبنیات کشور عنوان کرد و گفت: سرمایه‌گذاران خارجی که تاکنون برای حضور در صنایع لبنی کشور اعلام آمادگی کرده‌اند به دلیل قوانین و مقررات دشواری که پیش روی آنان قرار گرفته موفق به سرمایه‌گذاری نشده‌اند.

دبیر انجمن صنایع لبنی کشور دسترسی صادرکننده به قیمت‌های مواد اولیه و بسته‌بندی جهانی را یکی از اصول بدیهی صادرات دانست و عدم ثبات در قوانین حمایتی و پیچیدگی این قوانین را از عوامل موثر بر رقابت پذیری این صنعت عنوان کرد.

وی در ادامه به محدودیت‌های ایجاد شده برای عبور موقت شیرخشک اشاره کرد و گفت: وجود چنین قوانین دست و پاگیری برای تولیدکننده که با هدف صادرات تولید می‌کند، توجیه‌پذیر نیست.