عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری تشریح کرد
ردپای عمیق ایرانی‌ها در زبان، مذهب و فرهنگ چین
ایرانی‌ها با حضور در عهد باستان و دوره تاریخی در چین بر دین، هنر، فرهنگ و تجارت این کشور تاثیرگذار بوده‌اند.
به‌گزارش گروه فرهنگی آنا به‌نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، مرتضی رضوانفر، عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری امروز یکشنبه 14 آبان 96 در توضیح دستاوردهای سفر ماه گذشته‌اش به کشور چین برای انجام پروژه پژوهشی «بررسی کتیبه‌های فارسی در ایران فرهنگی»، به ارائه یک مقاله درباره تاریخ روابط فرهنگی ایران و چین در نمایشگاه بین‌المللی کتاب پکن، انتشار کتابی به سه زبان چینی، انگلیسی و فارسی در زمینه معرفی میراث‌فرهنگی ایران و همچنین بررسی بخشی از کتیبه‌های فارسی چین به عنوان برنامه‌های این سفر اشاره کرد.
وی در ادامه افزود: «در نمایشگاه بین‌المللی کتاب پکن که به‌همت موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی صورت گرفته بود ایران به عنوان مهمان ویژه حضور داشت و 500 مترمربع فضا به ایران اختصاص داده شده بود.»
به گفته او، دیوارهای فضای اختصاص‌داده‌شده به ایران با آثار ایرانی ثبت شده در یونسکو تزیین و همه آثار با شناسنامه انگلیسی و چینی معرفی شده بودند که بسیار مورد استقبال چینی‌ها قرار گرفت.
وی در ادامه به بخش قبلی پروژه خود در منطقه قفقاز و آفریقا اشاره کرد و از بررسی کتیبه‌های فارسی در منطقه قفقاز شمالی (داغستان، چچن، اوستیا)، قفقاز جنوبی (ارمنستان، آذربایجان، گرجستان و تا حدودی ترکیه) خبر داد و گفت: «همچنین در سفری به آفریقا در کشورهای تاتزانیا و کنیا که دولت‌شهرهای شیرازی در آنها قرار داشتند، کتیبه‌های فارسی بررسی، شناسایی و مستند شدند.»
به گفته رضوانفر، در شرق آفریقا نزدیک به 150 بنای متعلق به دولت‌شهرهای شیرازی شناسایی و مستند شد.
این عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری با اشاره به ارتباط چندهزارساله ایران و چین گفت: «این دو کشور هزار سال بلافصل همسایه یکدیگر بوده‌اند و به همین دلیل عناصر مشترک بسیار زیادی در فرهنگ هر دو کشور وجود دارد.»
تاثیر ادیان ایرانی در چین
رضوانفر با ابراز تاسف از این که ایرانی‌ها کمتر از چینی‌ها و اروپایی‌ها درباره تاثیر فرهنگ ایران در چین کار کرده‌اند، در توضیح یکی از دلایل علاقه چینی‌ها به مطالعه فرهنگ ایران و تاثیرش بر کشورشان گفت: «ادیان بزرگ چین اغلب از ایران به آنجا رفته است، به‌عنوان مثال در عهد ساسانی که مانی و بسیاری از پیروان او اعدام شدند بسیاری از مانویان ایران به مناطق شرقی به‌ویژه چین و تعدادی هم اروپا عزیمت کردند و در حدود 80 سال حکومت اویغورها در چین، دین رسمی مانویت بوده است.»
برج رویت هلال ماه، مسجد نیوجیه، پکن
وی همچنین ضمن اشاره به مهاجرت مسیحیان نستوری در دوران حکومت ساسانیان به هند و چین گفت: «کتیبه‌های پهلوی که امروز در هند وجود دارند، در واقع آثار به‌جا‌مانده از مسیحیان نستوری است که از ایران مهاجرت کرده‌اند همچنین کتیبه‌ها و آثاری از آنان در چین باقی مانده است.»
این عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری با اشاره به مهاجرت زرتشتی‌ها بعد از ورود اسلام از ایران به چین و برجای گذاشتن آثاری در این کشور گفت: «بودیسم نیز از طریق بلخ که بخشی از ایران آن زمان بود از این مسیر به چین رفته و آنجا مستقر شده است.»
وی افزود: «حدود 300هزار ایرانی در عهد مغول برای اداره امور درباری و دیوانی و تجاری چین که افرادی باسواد و مطلع بودند توسط حکومت مغول کوچ داده شدند.»
به گفته رضوانفر، نامهای به زبان فارسی از گیوک‌خان امپراتور چین و مغول به پاپ، در موزه واتیکان نگهداری می‌شود که نشان‌دهنده جایگاه زبان فارسی به‌عنوان زبان رسمی بخش بزرگی از جهان در قرن هفتم بوده است.
وی در ادامه افزود: «ایرانی‌ها در دوران مختلف حضور زیادی در چین داشته و در دین، هنر، فرهنگ و تجارت این کشور تاثیرگذار بوده‌اند.»
وی با اشاره به روابط متقابل این دو کشور، تاثیر ایرانی‌ها بر چین را در عهد باستان و دوره تاریخی بیشتر دانست و گفت: «این در حالی است که هم‌اکنون چینی‌ها بیشتر موثر بوده و در جهان تاثیرمی‌گذارند.»
انتقال زبان و فرهنگ از طریق روابط تجاری
رضوانفر در ادامه به روابط تجاری ایران و چین اشاره کرد و گفت: «بسیاری از آیین‌ها، آداب و رسوم و عناصر فرهنگی و اجتماعی ایران از طریق مسیر تجاری به چین سرایت کرده است.»
وی با اشاره به این که مسیر تجاری از دو طریق تجارت زمینی و مسیر دریایی بوده است، گفت: «تجارت زمینی بیشتر از مسیر غرب چین انجام می‌شد.»
این پژوهشگر اظهار کرد: «مسیر دریایی راه ابریشم بین ایران و چین، دو مسیر جنوب خلیج فارس (بندر سیراف و بندر بوشهر و چند بندر محلی) و زنگبار بوده است.»
نقش ایرانی‌ها و وجود آثار چینی در آفریقا
وی با اشاره به حضور دولت‌شهرهای شیرازی از بیش از هزار سال پیش و آغاز تجارت توسط علی ابن حسن شیرازی و فرزندانش در سواحل شرق آفریقا که به نام زنگبار شناخته می‌شد، گفت: «امروزه در موزه‌های بسیاری در حاشیه شرقی آفریقا آثاری از تمدن چینی وجود دارد که طبق گفته راهنمای موزه‌ها و افراد مطلع محلی، اشیایی هستند که زمانی تجار ایرانی از چین آورده بودند.»
مسجد ققنوس در بندر خانجو، محل نگهداری 21 کتیبه فارسی
این عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری افزود: «بسیاری از مساجد و قبور باستانی و تاریخی زنگبار در کشورهای حاشیه‌ای مانند کنیا، تانزانیا و موزامبیک با اشیا چینی تزیین شده‌اند که روزگاری توسط ایرانی‌ها به این منطقه آورده شده‌اند.»
وی وجود کلمات فارسی بسیاری در زبان چینی به ویژه در مباحث تجاری و اداری در هند، چین، ژاپن و اندونزی را ناشی از روابط تجاری دریایی ایران در این مسیر دانست و گفت: «کشتی‌رانی بیشتر از دولت در دست تجار بوده و آنها ادبیات و فرهنگ و دین را منتقل می‌کردند و به همین دلایل در جای جای چین آثار فرهنگ و تمدن ایرانی قابل مشاهده است.»
مزار رستم در چین
رضوانفر با اشاره به این که در غرب چین که اویغورها تسلط داشتند، آثار ایرانی بسیاری وجود داشته و در برخی مناطق هنوز اسامی فارسی استفاده می‌شود، به منطقه‌ای به‌نام مزار رستم و دشتی به‌نام آوردگاه رستم و سهراب، کوه افراسیاب و درخت آرش اشاره کرد.
او همچنین به منطقه تاج گوران اشاره کرد که تپه‌ای به نام شاه اولیا و بنایی به نام برج آتش‌پرستان در آن وجود دارد.
وی افزود: «در غرب چین و در مسیر زمینی جاده ابریشم، دو معبد مانوی پیدا شده که اسناد بسیاری از مانویان از دل خاک این معابد به‌دست آمده است.»
وی همچنین به کشف کتیبه‌هایی در این منطقه اشاره کرد که کمک بسیاری به خوانش کتیبه‌های باستانی ایران کرده است.
رضوانفر افزود: «در شرق چین که مسیر دریایی راه ابریشم از ایران به چین بوده است نیز آثار مختلفی از ایران در بنادر مختلف این قسمت از چین وجود دارد.»
او با اشاره به وجود موزه‌ای از کتیبه‌های فارسی در مسجد ققنوس در بندر خانجو گفت: «در بندر زیتون چین نیز مسجدی وجود دارد که معمارش شیرازی بوده و به نام یک شیرازی کتیبه خورده است.»
به گفته او، هم اکنون در چهار بندر شرقی چین، آثاری از ایرانیان و زبان فارسی وجود دارد.
او در ادامه به وجود قبوری با نامهای قزوینی، سیرافی، اصفهانی و شیرازی در چین اشاره کرد و آنها را بیانگر حضور و سکونت طولانی مدت اقوام و گروه‌های مختلف ایرانی در این منطقه دانست.
زبان فارسی در ادبیات مذهبی چینی‌ها
رضوانفر گفت: «در ادبیات مذهبی چینی‌ها زبان فارسی حضور گسترده‌ای دارد برای نمونه چینی‌ها به نمازهای پنج‌گانه خود نماز بامداد (صبح)، پیشین (ظهر)، دیگر (عصر)، شام (مغرب) و خفتن (عشا) گفته و به وضو آب‌دست می‌گویند.»
وی با بیان این که در زمان مغول‌های چین در حوزه دیوانی، سیاسی و درباری ادبیات فارسی یکی از سه زبان رسمی چین بوده است، دو زبان رسمی دیگر را مغولی و چینی اعلام کرد.
شاهزاده‌های چینی با لباس و آرایش ایرانی
به گفته او، ایران به ویژه در عهد ساسانی به تمدن صادرکننده مد تبدیل شده بود و اشعاری در قرن 7 و 8 میلادی در چین وجود دارد که شاهزاده‌خانم‌های چین را با لباس‌ها و آرایش ساسانی توصیف می‌کند.
وی در ادامه از وجود آثاری از کتیبه‌هایی به زبان‌های پارتی(اشکانی)، فارسی میانه، سغدی، فارسی دری در چین خبر داد و گفت: «در کتیبه‌ای به نام قرابلقاسون درباره پذیرش دین مانی از سوی ترکان اویغور چنین آمده است که کشوری که با عادات وحشیانه که بوی خون از آن برمی‌خاست، به سرزمینی مبدل شد که مردمان آن به طبخ با سبزیجات روی آوردند. کشوری که کشت و کشتار در آن امری عادی بود، مردمانش به نیکوکاری برانگیخته می‌شدند.»
از چینی‌ها عقب مانده‌ایم
این عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری با تأکید بر ضرورت بررسی و اقدامات بیشتر در زمینه روابط ایران و چین گفت: «اگرچه در ایران پژوهش‌ها و اقدامات در این زمینه انجام شده است اما این فعالیت‌ها در برابر کارهایی که چینی‌ها و حتی اروپایی‌ها انجام داده‌اند بسیار اندک است.»
رضوانفر همچنین از نگهداری ده‌هاهزار نسخه کتاب و اسناد خطی فارسی در مراکز دولتی و خانه‌های مردم خبر داد که به‌دلیل نداشتن کارشناس، امکانات یا ناآشنایی نسل‌های کنونی یا متن آنها بدون استفاده مانده و یا در حال نابودی است.
رضوانفر از گروه‌های مختلف از جمله فرهنگستان زبان و ادب فارسی، سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری و بنیادهایی که در حوزه فرهنگ، تاریخ و تمدن ایران فعالیت می‌کنند، خواستار مطالعات بیشتر روی آثار ایرانی در چین شد.
به گفته این پژوهشگر، چینی‌ها واقعا تشنه دانستن درباره فرهنگ ایران هستند اما آثار ایرانی در نمایشگاه کتاب پکن اغلب به زبان فارسی و بخش اندکی به زبان انگلیسی بود که نمی‌توانست تشنگی آنها را پاسخ دهد.
این عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری تأکید کرد: «هر چقدر ما در حوزه چین در زمینه مطالعات و پژوهش سرمایه‌گذاری کنیم در نهایت به نفع خودمان خواهد بود و بهره‌های جانبی و مضاعفی خواهد داشت.»
وی از اقدامات انجام‌شده در ایران به برگزاری چندین همایش و جلسه هم اندیشی درباره میراث مشترک ایران و چین در گروه پژوهشی راه ابریشم پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری اشاره کرد.
او در ادامه به انتشار کتاب‌های بسیاری درباره چین در ایران اشاره کرد و کتاب «میراث دریانوردان ایرانی در بنادر چین» را که به‌تازگی توسط پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری به قلم دکتر محمد باقر وثوقی، استاد تاریخ دانشگاه بعد از سال‌ها کار میدانی منتشر شده است، حاوی اسناد ذی‌قیمتی دانست.
تلاش عربستان برای تاثیر بر میراث ایران
رضوانفر با اشاره به جریان ایران‌ستیزی توسط پان‌ترک‌ها، پان‌عرب‌ها و حتی پان‌ایرانی‌ها گفت: «این جریان به آثار و میراث ایرانی آسیب می‌زد اما هم اکنون جریانی قوی تر و آسیب رسان‌تر با حمایت عربستان شکل گرفته است.»
وی با بیان این که عربستان در حال ترغیب جهان اسلام علیه ایران است، گفت: «بیشتر آثار میراثی ایران در جهان مربوط به مساجد و مقابر است و متولیان این آثار در جهان، روحانیونی هستند که تحت سیطره عربستان قرار دارند و یا در عربستان یا مدارسی تحت حمایت این کشور تحصیل کرده‌اند.»
او افزود: «در کشور چین در ابتدا به‌عنوان یک گردشگر و پژوهشگر از من استقبال خوبی می‌شد اما وقتی متوجه می‌شدند ایرانی هستم رفتارها بسیار سوگیرانه بود و همکاری نمی‌کردند در حالی که در سفرهای قبلی من کمتر با این مشکل برخورد می‌کردم.»
این عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری با تأکید بر این که با توجه به موج جدید ایجاد شده توسط عربستان، میراث ایران و تشیع ایرانی به‌شدت آسیب‌پذیر شده است، هشدار داد: «ترغیب جهان اسلام علیه ایران تنها به مسائل سیاسی و اقتصادی مربوط نمی‌شود بلکه در میراث، تاریخ، زبان و ادبیات هم تاثیرگذار است.»
وی حداقل کار در مواجه با این مشکل را مستندسازی آثار ایرانی در جهان اعلام کرد و گفت: «این در حالی است که متأسفانه ما فهرستی از آثار میراثی خود در جهان نداریم.»
رضوانفر با مطرح کردن این پرسش که وقتی فهرستی از آثارمان نداشته باشیم چگونه می‌توانیم ازاین آثار حفاظت کرده و آنها را مستند کنیم؟، گفت: «یکی از وظایف اصلی سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، شناسایی، احیا و محافظت آثار میراثی ایران در خارج از مرزهای سیاسی است.»
انتهای پیام/
