دانشگاه‌های ما عملا دبیرستان‌های بزرگی هستند که شور و نشاط علمی در آن‌ها کم‌تر دیده می‌شود

محمد حاجی‌احمدی متولد 1369 از شهر اصفهان است. تحصیلات ابتدایی خود را در مدارس راهنمایی و دبیرستان استعدادهای درخشان اصفهان گذراند. در دوره دانش‌آموزی در المپیاد شیمی شرکت کرد و توانست مدال برنز المپیاد شیمی سال 1387 را از آن خود کند.

حاجی احمدی مدرک کارشناسی رشته مهندسی برق گرایش مخابرات را از دانشگاه صنعتی اصفهان دارد. برای تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد رشته مخابرات به دانشگاه علم و صنعت رفت. وی در حال حاضر دانشجوی دکتری رشته مخابرات دانشگاه تهران است و در قسمت پژوهشی پروژه ماهواره ملی «ژئو» نیز کار می‌کند. گفت‌وگوی خبرنگار علم و فناوری خبرگزاری آنا با این نخبه کشور به شرح زیر است:

تا به حال چند طرح یا اختراع داشتید؟

فقط یک طرح رطوبت‌سنج میوه و سبزیجات دارم. در دوران دانشجویی یک طرح مشترک با دانشجویان مهندسی کشاورزی صنعتی اصفهان داشتیم که منجر به ساخت سامانه الکترونیکی قابل حملی برای سنجش رطوبت میوه‌ها و سبزیجات شد. می‌توان از این سامانه در باغبانی، کشاورزی و انبارداری استفاده کرد.

این دستگاه برای اندازه‌گیری میزان رطوبت میوه‌ها و سبزیجات قبل و بعد از برداشت است؛ با این سامانه می‌توان میوه‌ها را با توجه به میزان رطوبت آنها تفکیک کرد تا میوه‌های مرغوب از میوه‌های در حال خراب شدن جدا شود. بدین‌ ترتیب از اسراف‌های نابه‌جا جلوگیری می‌شود و میوه‌های مرغوب، زودتر به بازار عرضه می‌شوند. با همکاری دانشکده کشاورزی دانشگاه اصفهان این دستگاه الکتریکی می‌تواند بدون آسیب‌رساندن به میوه و فقط با انجام آزمایش‌های الکتریکی میزان رطوبت محصول را تخمین بزند. این طرح در سال 1393 ثبت اختراع شد.

ایده این طرح از کجا آمده است؟

ایده این طرح به طور مشترک شکل گرفت. در حقیقت دانشکده کشاورزی نیاز خود در این زمینه را مطرح کرد و خواستار سیستمی بود که رطوبت میوه را بدون تخریب آن، اندازه‌گیری کند.

راه‌های مختلفی برای این کار وجود دارد و در دنیا انجام می‌شود، تیم پژوهشی ما با مطالعه این رویکردها و الهام‌گیری از آنها طی یک سال و نیم موفق به طراحی و ساخت سامانه فعلی شد که نتایج خوبی هم داد و توانست تیم داوری ثبت اختراع را قانع کند که این سامانه، نسبت به طرح‌های قبلی، ایده جدید و متفاوتی است. همچنین یکی دیگر از مزایای سامانه سنجش رطوبت ارزان‌قیمت بودن آن نسبت به نمونه‌های خارجی است.

این محصول تجاری‌سازی شده است؟

با وجود این که این محصول هنوز به تولید انبوه نرسیده است اما یک سفارش 50 عددی از آن گرفته شده است. این محصول به‌زودی در بازار هم عرضه خواهد شد.

برای ثبت اختراع یا تجاری‌سازی با چه مشکلاتی دست و پنجه نرم کردید؟

یکی از مسائلی که پیش آمد، فرآیند بسیار طولانی ثبت اختراع است که باید طی شود. انتظار داشتیم که مدت کوتاهی پس از ساخت نمونه اولیه، این اختراع به ثبت برسد تا بتوانیم فرآیندهای بعدی را انجام بدهیم و محصول را تجاری‌سازی کنیم اما متاسفانه مراحل ثبت اختراع مدت زمان زیادی را از ما گرفت؛ خصوصا برای ما که ساکن اصفهان بودیم و مجبور بودیم به طور مکرر به تهران سفر کنیم.

شاید برای افرادی که ساکن تهران هستند این فرآیند زیاد مشکل نباشد اما برای مخترعانی که در شهرهای دیگر زندگی می‌کنند، فرآیند زمان‌بر ثبت اختراع بسیار دشوار و مشکل‌ساز است.

انتظار می‌رفت که پس از داوری محصول فرآیند ثبت اختراع سریع‌تر طی شود اما کاملا عکس این مساله اتفاق افتاد. همین مشکل باعث شد که از برنامه‌ریزی زمانی این محصول عقب بیفتیم. به نظرم این مراحل می‌توانست راحت‌تر و سریع‌تر طی شود. هرچند به گفته دیگران این فرآیند نسبت به سال‌های قبل سریع‌تر شده است اما باز هم مراحل طولانی را برای ثبت اختراع باید طی شود.

در زمینه تجاری‌سازی این محصول، دانشگاه صنعتی اصفهان حمایت ویژه‌ای از ما کرد و مشکلی در این حوزه نداشتیم. همچنین در خود اصفهان به این سامانه نیاز داشتیم بنابراین کارهای تجاری‌سازی راحت طی شد.

بنیاد ملی نخبگان یا صندوق حمایت چه تهسیلاتی را در اختیارتان قرار دادند؟

بنیاد نخبگان ضابطه‌ای دارد که ثبت اختراع‌ محصولاتی را حمایت می‌کند که در جشنواره‌هایی که خود بنیاد نخبگان برگزار می‌کند، معرفی شده باشند. به دلیل این که اختراع ما در این نمایشگاه‌ها معرفی نشد، حمایت یا تسهیلاتی هم از بنیاد ملی نخبگان در اختیار ما قرار داده نشد. البته شکایتی هم از این موضوع نداریم چون خود ما وارد این فرآیند نشدیم.

از طرفی چون دانشگاه صنعتی اصفهان صاحب این طرح است که تحت غالب پایان‌نامه ارائه شده، خود دانشگاه حمایت‌های مالی این پروژه را به عهده گرفت و صندوق حمایت عملا وارد این فرآیند نشد.

از نظر شما فضای آموزشی دانشگاه‌ها از نظر نوآوری یا کمک به بروز ایده‌ها چگونه است؟ چه نظر و پیشنهادی برای بهتر شدنش دارید؟

در حال حاضر دانشجوی دکتری هستم و تقریبا حدود 20 سال است که در فضای آموزشی و دانشگاه‌ها تحصیل می‌کنم. به نظر می‌آید که باید از این دانشگاه نسل یک و دو که در آن هستیم که صرفا آموزش با یک مقررات خاصی پیگیری می‌شود، بیرون بیاییم.

در این نوع فضای آموزشی، یک سری واحدهای درسی ارائه می‌شود که به درد دانشجو نمی‌خورند اما حتما باید پاس شوند. اساتید هم با یک سری جزوه که سرفصل‌های آن از طرف وزرات‌خانه تعیین می‌شود، درس‌ها را تدریس می‌کنند که روش درستی نیست و باید این رویکردها تغییر کنند. اساتید بسیار خوبی داریم و از لحاظ تدریس چیزی از کشورهای خارجی کم ندارند ولی دانشگاه‌های ما عملا شبیه به دبیرستان‌های بزرگ هستند که همچنان در آنها تدریس می‌شود و حتی شور و نشاط علمی در آنها کم‌تر دیده می‌شود.

به نظر من باید کمی در مراحل و مواد آموزشی که باید طی شود تا به شخصی مدرکی داده شود، تجدید نظر شود. متاسفانه تعداد زیادی از واحدهای درسی، به جرات می‌توان گفت 60 الی 70 درصد از آنها، عملا سودی برای دانشجو ندارند و به کارش نمی‌آید؛ تعداد این واحدها باید کم‌تر شود. در عوض باید به خلاقیت و تلاش دانشجو برای پیدا کردن مساله محوری که می‌خواهد در آینده با آن کار کند، چه در بازار کار و چه در محیط دانشگاه، بیشتر توجه شود و هدف اصلی سیستم آموزشی باشد.

به نظر می‌آید که اگر در دانشگاه‌ها، چه در زمینه علوم مهندسی و چه در زمینه علوم انسانی، روی این زمینه تمرکز کنند به دانشجو کمک می‌شود تا مسیر خود را پیدا کند اما متاسفانه در حال حاضر اکثر دانشجوهای کارشناسی بعد از فارغ‌التحصیلی سردگم می‌شوند و نمی‌دانند چه کار باید بکنند، وارد صنعت شوند یا ادامه تحصیل بدهند، در چه زمینه‌ای ادامه تحصیل دهند یا چه گرایشی را انتخاب کنند.

نکته دیگری که در دانشگاه‌های ما کم‌اهمیت شمرده می‌شود، این است که ما باید دانشجوها را توانمند کنیم تا هدف اصلی‌شان فقط امرار معاش نباشد بلکه تحصیل را به عنوان یک مسئولیت اجتماعی ببینند. اگر تربیت دانشجو در حول توانمندسازی دانشجو انجام شود، این فرصت پیش می‌آید که دانشجو کارآفرین شود و پرتلاش‌تر از قبل می‌شود. درخارج از کشور توجه بیشتری به این مسائل می‌شود.

دوست دارید برای کار یا انجام تحقیقات پژوهشی به خارج از کشور بروید؟

فضای آموزشی و پژوهشی تحصیلات تکمیلی در بعضی از رشته‌ها در خارج از کشور بهتر است ولی من به خاطر ارزش‌های اخلاقی خودم، قصد رفتن از ایران را نداشتم و ندارم. الان هم دانشجوی دکتری هستم و تمامی مراحل تحصیلاتم را در ایران گذراندم.

با وجود این که خیلی از دوستان صمیمی من تصمیم گرفتند که به کشورهای خارجی بروند اما بنده احساس کردم که مزیت‌ها و مسئولیت‌های در حین تحصیل در ایران بهتر از کشورهای خارجی است. حتی توصیه من به دوستان کم‌سن‌تر این است که اگر توانستند سوال محوری خود را در رشته تحصیل مورد علاقه خود پیدا کنند، در ایران بمانند و کار کنند تا باعث پیشرفت کشور شوند.

اگر کسی تا انتهای دوره کارشناسی بتواند هدف خود را پیدا کند، بعید می‌دانم داخل کشور زمینه بروز آن را پیدا نکند. با وجود این که راه سختی است و دشواری‌های زیادی دارد اما پیشرفت کشور ارزش این سختی‌ها دارد.

گفت‌وگو از هانا حیدری