نظر حاج آقا مصطفی خمینی درباره آقازادگی

به گزارش خبرنگار احزاب خبرگزاری آنا، «‏‏سیدمصطفی خمینی» نخستین فرزند بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران در سی‌ام آذر هزار و سیصدونه هجری شمسی در شهر قم متولد شد. پدرش (روح‌الله خمینی) و مادرش (خانم خدیجه ثقفی) نام وی را محمد، لقبش را مصطفی و کنیه‌اش را ابوالحسن گذاشتند.

سید مصطفی در 7 سالگی به مدرسه رفت و دوره ابتدایی را در مدرسه‌های «باقریه» و «سنایی» قم به پایان رساند.

او در 15سالگی به تشویق پدر به تحصیل علوم اسلامی پرداخت و در 17سالگی (1326) و پس از پایان دوره مقدماتی به مدت دو و نیم سال به مرحله سطح وارد و معمم شد.

سید مصطفی در 22 سالگی سطح را به پایان رساند و از آن پس در درس خارج آیت الله العظمی بروجردی و امام خمینی (س) شرکت کرد.‏

ماجرای ازدواج حاج آقا مصطفی

فرزند ارشد امام خمینی(ره) در سن 24 سالگی با خانم معصومه حائری (دختر آیت‌الله شیخ مرتضی حائری) ازدواج کرد. او در سن 27سالگی به درجه اجتهاد نایل شد.

‏‏وی تقریباً در همین سن و سال، به تدریس علوم نقلی و عقلی پرداخت و دست به تألیفات متعددی زد، بنابر اظهارات او در یکی از بازجویی‌های ساواک در سال 1343 زمانی که تنها 33سال داشت، 12جلد کتاب به رشته نگارش درآورد. همچنین در تبعیدگاه ترکیه، در حالی که کتب و مأخذ لازم در دسترس نبود 2جلد کتاب تألیف کرد.

ایشان در نجف نیز علاوه بر تدریس، نزد علمایی مانند (امام خمینی و آیت‌الله بروجردی در حوزه درس خارج)، (علامه سیدمحمدحسین طباطبائی در حوزه درس اسفار و تکمیل دانش فلسفه‏)، (آیت‌الله محمد داماد‏)، (آیت‌الله شیخ مرتضی حائری در حوزه درس فقه و اصول -دوره سطح-)‏، (آیت‌الله محمد باقر سلطانی در حوزه درس فقه و اصول -دوره سطح-)، (آیت‌الله شهید محمد صدوقی در حوزه درس فقه و اصول -دوره سطح-)، (آیت‌الله حاج شیخ محمد جواد قزوینی‏)، (آیت‌الله سید ابوالحسن رفیعی قزوینی در حوزه درس اسفار و تکمیل دانش فلسفی)، (آیت‌الله محمد جواد اصفهانی در حوزه درس فقه و اصول -دوره سطح-)‏، (آیت‌الله سید محمد رضا صدر در حوزه درس آغاز فلسفه و منظومه حکمت سبزواری‏) و (حاج شیخ جعفر سبحانی، در حوزه درس ادبیات و لمعه‏) کتب بسیاری در باب فقه، اصول، فلسفه و تفسیر تدوین کرد که همه نشان از استعداد و هوش سرشار و حافظه بالای او داشت. او در میان فضلا و علمای متعدد نجف، جایگاه ویژه‌ای داشت؛ درس اصول فقه او جلوه خاصی داشت و نظرات علمی‌اش برای بسیاری تازه و قابل استفاده بود، همچنین وی دارای مبانی استوار و محکمی بود و در حوزه درس امام(س) در بسیاری از موارد در برابر نظریه‌های علمی امام(س) می ایستاد و بحث می‌کرد.‏

ابعاد شخصیتی سید مصطفی خمینی

نکته قابل تأمل در ارتباط با شخصیت اجتماعی آن شهید، ساده زیستی او بود. با وجود اینکه فرزند یکی از مراجع طراز اول بود، در تمام مراحل زندگی ساده زیست و سطح زندگی او از حد زندگی یک طلبه ساده فراتر نرفت.

سید مصطفی در هیچ یک از مراحل زندگی از موقعیت آقازادگی خود بهره‌برداری نکرد و شخصیتی کاملاً مستقل داشت چرا که عقیده داشت کسب شهرت با عنوان «آقازاده» و «آیت الله‌زاده» دون شأن یک مسلمان و آزاده است. همچنین، از دیگر ویژگی‌های اخلاقی آن شهید که تمام کسانی که مدتی با او بودند به آن اشاره می کنند، حسن خلق وی بود. صراحت، شهامت، زهد، خودساختگی، استقلال رأی و... را میتوان از دیگر ویژگی‌های برجسته آن شهید برشمرد.‏‏

سوابق مبارزاتی مصطفی خمینی

‏‏سابقه مبارزاتی سید مصطفی از آشنایی با جمعیت فدائیان اسلام آغاز می‌شود، اما از سال 1341 به طور جدی و همه جانبه وارد نهضت ‏شد و در تمام لحظات زندگی در کنار رهبر نهضت به مبارزه پرداخت. ساواک نیز از او بسیار می‌ترسید و بنابر گزارشاتی که در پرونده او آمده است، ساواک بارها روی این موضوع تأکید کرده بود که حاج سیدمصطفی خمینی(س) در مبارزات پدرش نقش مهمی دارد.‏

‏‏در 15خرداد 1342 پس از دستگیری امام(ره) در امر هدایت و رهبری در قم نقش مؤثری داشت. با سخنرانی در صحن مطهر حضرت معصومه(س) مایه شکل‌گیری قیام 15خرداد در شهر قم شد.

سیدمصطفی رابط امام و امت

با تلاش‌های شهید مصطفی خمینی، پیگیری علما و فشار افکار عمومی، رژیم ناچار شد حبس امام(ره) را به حصر در منطقه داوودیه تبدیل کند و 3 روز بعد ایشان را به قیطریه انتقال دهد، از آن پس سید مصطفی رابط امام با امت بود و مسئولیت ابلاغ اخبار و گزارشات بیرون به رهبر را بر عهده داشت. تلاش های وی در این راستا به آنجا رسید که رئیس وقت شهربانی کشور (سپهبد نصیری)، او را جلب کرد و هشدار داد که اگر از فعالیت های سیاسی دست نکشد تحت پیگرد قرار خواهد گرفت.‏

‏‏پس از آزادی امام در پانزدهم فروردین 1343 و بازگشت ایشان به قم، سید مصطفی باز هم به عنوان یاری وفادار همواره همراه و مشاور ایشان بود. در پی سخنرانی امام(ره) علیه احیای رژیم کاپیتولاسیون در چهارم آبان 1343 و تبعید ایشان به ترکیه، در نیمه شب سیزدهم آبان 1343 سید مصطفی به پا خاست و با سیل خروشان مردم خشمناک قم به طرف بیوت آیات عظام به راه افتاد. رژیم که تجربه فعالیتهای حاج سید مصطفی را در جریان 15خرداد به یاد داشت، در ساعت 9:15 صبح همان روز زمانی که سید مصطفی در بیت آیت الله نجفی به سر می‌برد به آنجا حمله کرد و او را دستگیر و زندانی کرد.‏

سید مصطفی چگونه به ترکیه تبعید شد

‏‏سید مصطفی به مدت 57 روز در زندان قزل قلعه و اغلب در سلول انفرادی به سر برد و از 19 تا بیست و هشتم آبان 43 به مدت 9 روز تحت بازجویی قرار گرفت. حاج سید مصطفی همچنین در این مدت به علت نگرانی از سلامت پدر بزرگوارشان ‏در تبعید، تنها درخواستی که مطرح کرد رفتن نزد امام بود. از آنجا که ساواک نیز دیر زمانی بود اندیشه دور کردن او از کانون نهضت را در سر داشت، با آزادی وی به شرط رفتن به ترکیه، موافقت کرد.

سید مصطفی پس از بازگشت به قم و مشورت با مراجع و علمای قم از جمله آیت الله العظمی مرعشی نجفی و آیت الله العظمی گلپایگانی، از مسافرت به ترکیه منصرف شد. هنگامی که ساواک از این تصمیم آگاه شد، در سیزدهم دی 1342 که تنها 5 روز از آزادی او می‌گذشت با حمله به منزل امام خمینی، وی را دستگیر و روز بعد یعنی چهاردهم دی 1343 به ترکیه تبعید کرد.

حضور سید مصطفی خمینی در عراق

در تبعیدگاه ترکیه شرایط حاکم در این کشور و دور ماندن از ملت موجب شد از فعالیتهای مبارزاتی و سیاسی سید مصطفی کاسته و بر فعالیتهای علمی او افزوده شود و او بتواند در کنار امام به تحصیل و تکمیل علوم اسلامی بپردازد. در آن زمان با توجه به شرایط بین المللی، دولت ترکیه از اینکه کشورش به تبعیدگاه مبارزان مسلمان تبدیل شده بود ابراز نگرانی می کرد، به همین جهت رژیم ایران را تحت فشار قرار داد تا امام خمینی و حاج آقا مصطفی را به مکان دیگری تبعید کند. رژیم نیز با بررسی همه جانبه، عراق را بهترین مکان برای تبعید آن دوبزرگوار دانست و در نتیجه در سیزدهم مهر 1344 امام خمینی و سید مصطفی را به عراق فرستاد.‏

‏‏انتقال امام و حاج آقا مصطفی به عراق با سرعت و بدون اطلاع قبلی به زعمای نجف صورت گرفت. سید مصطفی در کاظمین خبر ورود بنیانگذر جمهوری اسلامی را به اطلاع آیت الله العظمی خویی رساند، این خبر در مدت کوتاهی در نجف منتشر شد. امام پس از سه روز اقامت در کاظمین، در روز شانزدهم مهر 1344 به همراه استقبال کنندگان به سامرا رفتند و پس از اقامت یک روزه در این شهر، راهی کربلا شدند. ایشان یک هفته در کربلا اقامت گزیدند و در بیست و سوم مهر 1343 وارد نجف اشرف شدند. با ورود امام به نجف، فصل جدیدی از زندگی سید مصطفی ورق خورد که مسئولیت‌های جدیدی به همراه داشت. ‏

‏‏سید مصطفی در طول 12 سال اقامت در عراق، حلقه اتصال اجزای نهضت اسلامی در ایران و نقاط مختلف جهان، با کانون آن در نجف و همچنین مسئول ایجاد و برقراری رابطه با مبارزین در سطوح مختلف بود، که محوریت و مرکزیت این ارتباط ها با مبارزین مسلمان بود و شهید ‏مصطفی خمینی بیشتر در امور اجرایی و ارتباط و نظارت بر آنها همت می گماشت.

ارتباط با مبارزین مسلمان در منطقه

سیدمصطفی خمینی از طرق مختلف مانند توزیع رساله عملیه، اعلامیه‌ها، پیامها، نامه‌ها و نشر سخنان امام خمینی در ایران و سایر کشورها، از راه شبکه مبارزین، به نشر افکار انقلابی و اندیشه‌های امام خمینی می پرداخت. همچنین با سفرهایی به کشورهای عربستان، سوریه و لبنان که غالباً به بهانه زیارت صورت می‌گرفت، با مبارزین مسلمان و طرفداران ایرانی و غیر ایرانی امام ارتباط برقرار می‌کرد و به آنها رهنمودهای لازم را می‌داد و کسانی را که آمادگی داشتند به مراکز آموزش نظامی معرفی می کرد.‏

‏‏یکی از بهترین و مهمترین راه های ارتباطی سید مصطفی با سایر مبارزین ایرانی، در موسم حج بود. او در سالهای 1342، 1345، 1353و1356 علاوه بر زیارت خانه خدا برای پیشبرد نهضت اسلامی، علیرغم کنترل‌ها و مراقبتهای کامل مأموران ساواک، توانست با مبارزین ایرانی و غیرایرانی و مقلدین امام خمینی دیدار، گفتگو و تبادل نظر کند و اعلامیه‌ها، نامه‌ها و سایر اسناد و مدارک و دستورهای امام را از طریق آنان به سایر کشورها ارسال نماید.

نفوذ ناپذیری، هوشیاری و عدم مماشات با کژاندیشان

سید مصطفی در این راه از یاری افراد مسلمان، متعهد و همسو با اهداف اساسی نهضت نیز بهره می گرفت و با مبارزین سیاسی- مذهبی ایران ارتباط داشت و به آنها مأموریت‌های سیاسی و اجتماعی در راستای نهضت اسلامی محول می‌کرد. نکته قابل توجه در شیوه مبارزاتی سید مصطفی، نفوذ ناپذیری، هوشیاری و عدم مماشات با کژاندیشان بود. اگر کسی از مبارزین را می دید که از خط امام، انقلاب و موازین اسلامی منحرف شده و مغرضانه فکر می کند، با او کاملاً قطع رابطه می کرد و در مقابل اگر متوجه می شد که کسی فریب خورده، تلاش می‌کرد که او را اصلاح کرده و به راه آورد. در مدت حضور امام خمینی و سید مصطفی در نجف، رویه عراق در قبال آنها متأثر از ارتباط دیپلماسی با ایران بود چرا که رژیم عراق در صدد بود از حضور آن دو بزرگوار در آن کشور سوء استفاده کند اما در تمام این دورانها امام و حاج آقا مصطفی با اتخاذ موضع گیری‌های روشن، جلوی هرگونه سوء استفاده را گرفتند.

هشدار حسن البکر به سیدمصطفی خمینی

سید مصطفی در پی دیدار با آیت الله العظمی ‏‏حکیم که در آن زمان به دلیل فعالیت‌هایی علیه رژیم عراق، ممنوع الملاقات شده بودند در بیست و یکم خرداد 1348 دستگیر و نزد حسن البکر رئیس جمهور وقت عراق جلب شد. وی به سید مصطفی هشدار داد در صورت ادامه فعالیت بر ضد حکام بغداد با واکنش شدید روبرو خواهد شد.‏

گفته‌های بستگان درباره مرگ حاج آقا مصطفی

‏‏آیت الله سید مصطفی خمینی سرانجام پس از 47 سال زندگی پر از تلاش و مبارزه، در سحرگاه یکشنبه اول آبان 1356 مصادف با (نهم ذی‌القعده 1397ق.) در نجف، به طور ناگهانی و مرموز در خانه خود درگذشت.

علت مرگ مشخص نشد اما از مجموع گفته‌های بستگان درجه اول، نزدیکان و دوستان چنین برمی آید که مرگ سید مصطفی طبیعی و عادی نبود، بلکه در اثر نوعی مسمومیت (به احتمال قوی به وسیله مأموران ساواک و یا مأموران امنیتی دولت عراق و یا تبانی آن دو دولت) به شهادت رسید. آثار مسمومیت در بدن شهید از همان ابتدا کاملا مشهود بود، پزشکان قصد کالبد شکافی جسد او را برای روشن شدن علت مرگ داشتند که به دلیل مخالفت امام خمینی (س) این اقدام صورت نگرفت.‏

صحن نجف میزبان پیکر مطهر سیدمصطفی خمینی

دفتر تنظیم و نشر آثار امام خمینی می نویسد: پیکر آیت‌الله سیدمصطفی خمینی از شهر نجف به کربلا برده شد، جنازه او را با آب فرات غسل دادند و در محل خیمه گاه امام حسین(ع) کفن کردند و پس از طواف در حرم مطهر حضرت سیدالشهدا(ع) و حضرت عباس(ع) به نجف بازگرداندند. پیکر آن شهید یک روز بعد (دوشنبه دوم آبان) حدود ساعت 9 از مسجد بهبهانی- واقع در بیرون دروازه نجف- با شرکت انبوهی از علماء، فضلا، طلاب، کسبه، اصناف و دیگر اهالی نجف به طرف صحن علوی تشییع شد. آیت الله العظمی خویی در صحن مطهر حضرت امیرالمؤمنین امام علی(ع)، بر او نماز خواندند و سپس پیکر شهید را در ایوان حرم مطهر، مجاور مقبره علامه حلی(ره) به خاک سپردند.‏

‏‎