زندگی ۱۵درصد تهرانی‌ها در بافت فرسوده/وعده دولت برای ورود جدی‌تر

به گزارش گروه رسانه‌های دیگر آنا، سازمان نوسازی شهر تهران در سال ۱۳۴۷ تأسیس شد که فلسفه شکل گیری آن نوسازی شهر تهران بود و نه صرفاً بافت‌های فرسوده و در این راستا عمدتاً متولی اجرای پروژه‌های موردی همچون همکاری در طراحی و احداث پارک ملت، توسعه میدان آزادی و غیره بوده است.

ساماندهی گود عرب‌ها، آپارتمان سازی در حاشیه بزرگراه نواب، بزرگراه امام علی (ع) و نوسازی با رویکرد محله محور در محلات اتابک و مینابی واقع در منطقه ۱۵ بخشی از شاخص ترین فعالیت‌های سازمان نوسازی شهر تهران در طول دوره‌های مدیریتی گذشته بوده است.

با این حال بر اساس آمار، حدود سه هزار و ۲۷۰ هکتار، یعنی حدود ۵ درصد مساحت کل تهران را بافت فرسوده تشکیل می‌دهد، بافتی که هم به لحاظ ایمنی در برابر حوادثی مانند زلزله آسیب پذیر است و هم به لحاظ آسیب‌های اجتماعی با چالش اساسی رو به رو است.

نوسازی در بافت فرسوده موضوعی است که البته مورد تاکید جدی قرار دارد و اقدامات مهمی نیز برای تحقق آن صورت گرفته، در مجموع ۳۲ نهاد و دستگاه متولی این امر هستند اما تا زمانی که همه دستگاه‌ها در کنار هم قرار نگیرند، شاهد اقدامات موثر در این زمینه نخواهیم بود.

۳۰ درصد بودجه مربوط به نوسازی تخصیص یافته است

وزیر راه و شهرسازی هفته گذشته با حضور در شورای شهر به موضوع بافت فرسوده پرداخت و گفت: تهران بیش از ۳۲۰۰ هکتار بافت فرسوده دارد که بیش از ۱۵ درصد جمعیت شهر را در خود جای داده است. علیرغم تکلیف بند «د» از تبصره ذیل ماده ۱۷۱ قانون برنامه ۵ ساله پنجم که وزارت راه و شهرسازی و شهرداری‌ها را به نوسازی سالانه ۱۰ درصد از بافت‌های فرسوده مکلف کرده است، اما میزان نوسازی انجام شده کماکان با مصوبه قانونی فاصله بسیاری دارد.

آخوندی افزود: سوال اساسی که وجود دارد این است که چرا با وجود تعلق گرفتن وام ۵۰ میلیونی برای ساخت و ۲۰ میلیونی برای ودیعه به ازای هر واحد مسکونی، اعطای کمک بلاعوض ۱۰ میلیون تومانی برای طراحی نما، صفر کردن هزینه‌های عوارض متفرقه و بخشودگی جرائم، رایگان کردن هزینه انشعابات، اعطای تراکم ۱۸۰ درصدی در بافت‌های فرسوده، ارائه رایگان خدمات نوسازی توسط دفاتر خدمات نوسازی و برنامه ریزی برای احداث پروژه‌های محرک توسعه در این قبیل بافت‌ها، کماکان نرخ نوسازی و به‌سازی محیطی با استانداردها فاصله بسیاری دارد.َ

وی تاکید کرد: از طرف دیگر بودجه ۶۴۰ میلیارد تومانی پیش‌بینی شده در بودجه سال ۹۶ دولت که در قیاس با سال‌های گذشته رشد بسیاری به خود دیده است، کماکان با نیاز واقعی این بافت‌ها به منابع و تسهیلات فاصله بسیاری دارد. هرچند که از این ۶۴۰ میلیارد نیز تاکنون تنها حدود ۳۰ درصد تخصیص داده است.

آخوندی با برشمردن ۹ ضرورت در حوزه بافت فرسوده در خاتمه گفت: در نهایت ضروری است دولت و شهرداری تهران در اقدامی هماهنگ با تجدید نظر جدی بر رویه‌های گذشته و با تاکید بر موارد ذکر شده رویکرد تازه ای مبتنی بر به سازی محیطی را دربافت‌های آسیب دیده دنبال کنند تا ضمن حفظ سکونت بستر نوسازی متکی بر مشارکت مردمی شکل گیرد.

عدم همراهی دولت، نوسازی را با وقفه رو به رو کرد

دبیر ستاد بازآفرینی پایدار کلانشهر تهران، ضمن نقد و ارائه نقاط قوت و ضعف پروژه‌های نوسازی اجرا شده در گذشته، عنوان کرد: ایده خوب نوسازی بافت فرسوده با رویکرد محله محور یکی از اقدامات سازمان نوسازی بود که مشخصاً در محلات اتابک و مینابی اجرا شد، اما به دلیل عدم همکاری و عدم حمایت جدی از سوی اجزای دولت و شهرداری و سایر دستگاه‌های ذی مدخل در امر نوسازی که مسئولیت ۳۲ دستگاه اجرایی در این رابطه احصاء شده است، این پروژه با نارضایتی ساکنان و اهالی منطقه مواجه شد.

فتح اللهی به مشکلات سازمان نوسازی در بازپرداخت وام‌های اخذ شده به منظور نوسازی پایتخت اشاره کرد و گفت: در هیچ یک از برهه‌های زمانی، شهرداری‌ها بودجه ای را برای آبادی و نوسازی یک محله در اختیار یک سازمان و یا یک شرکت قرار نداده اند و همیشه مساعدت خود را موکول به اقدامات پس از ورود به نوسازی نموده اند.

وی در این رابطه افزود: عدم توفیق سازمان نوسازی در طرح نوسازی اتابک و مینابی در منطقه ۱۵ نیز به همین خاطر بود که پس از نوسازی بلوک‌های فرسوده، هیچ اقدامی برای ساخت درمانگاه، مسجد، مدرسه، فضای سبز و سایر سرانه‌های خدماتی متناسب با نوسازی انجام شده در این محلات از سوی دستگاه‌های ذی مدخل صورت نگرفت.

مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران به دسته بندی انواع محلات از نظر فرسودگی اشاره کرد و گفت: محلات بافت فرسوده به ۳ نوع محله تقسیم بندی می‌شوند، نوع اول محلاتی است که دارای ارزش هستند مانند محلات واقع در مناطق ۱۲، ۱۱، حصار، ناصری و ...؛ نوع دوم، بافت فرسوده میانی است که بحث هویتی، تاریخی و فرهنگی در آن‌ها وجود ندارد و شکل گیری این نوع بافت به دلیل ایجاد سکونت‌های غیر رسمی که در چندین دهه قبل اتفاق افتاده صورت گرفته که در حال حاضر درون شهرها جای گرفته اند و واجد شرایط استاندارد ساخت و ساز شهری نیستند مثل محله دستغیب، خاک سفید، شمران نو و ... و نوع سوم نیز، بافت‌هایی هستند که در حاشیه‌های شهر یا روستاها واقع شده اند و در گذر زمان به شهر متصل شده اند مانند ده ونک، ده فرحزاد، ده کن، نعمت آباد و ....

۱۵ درصد جمعیت تهران در بافت فرسوده زندگی می‌کنند

فتح اللهی اظهار داشت: ۵درصد مساحت شهر تهران بافت فرسوده است که ۲۲درصد پلاک‌ها و ۱۵درصد جمعیت را در برگرفته است. با مقایسه این سه رقم می‌توان به میزان فقر سرانه‌ها، فشردگی و تراکم جمعیت بالا در بافت‌های فرسوده پی برد. در مقابل ۵ درصد شهر تهران نیز به عنوان اراضی ذخیره نوسازی مشخص شده بودند و طراحان طرح‌های تفصیلی و جامع بر این بودند که ضعف ۵ درصد اول را با توانایی ۵درصد دوم پوشش دهند و نوسازی در شهر به صورت دینامیک اتفاق بیفتد اما این اراضی برای سایر اقدامات عمرانی نظیر ساخت مترو و ...مورد بهره وری قرار گرفته است.

نوسازی‌ها در ارتفاع انجام شود

سید محمود میرلوحی، عضو شورای شهر تهران نیز بر ضرورت تعریف پروژه‌های نوسازی با رویکرد محله محور و مشخص کردن ۵ محله در گام نخست اشاره کرد و گفت: پیشنهاد ما این است که پروژه‌های نوسازی غیر از میراث، در ارتفاع کار شود. در نوسازی ۶-۷ طبقه، معابر بازگشایی می‌شود اما فکر کنید اگر در ارتفاع ۲۵ طبقه و یا حتی ۳۰ طبقه بتوان کار کرد، علاوه بر معابر، فضای سبز و سایر سرانه‌های خدماتی احصاء شود، ارزش افزوده نیز در پی خواهد داشت.

این عضو شورای اسلامی شهر تهران، با اشاره به تجربیات نوسازی در هند و اربیل عراق خاطرنشان کرد: به نظر می‌رسد ایجاد ارزش افزوده در بافت‌های فرسوده از سه طریق میسر خواهد شد؛ یافتن زمین برای تأمین سرانه‌های خدماتی به دلیل کار کردن در ارتفاع، ایجاد ارزش افزوده اقتصادی به دلیل رشد اقتصادی در منطقه و کسب درآمد پایدار از طریق اجاره واحدهای ساخته شده از سوی شهرداری که شایسته است این پیشنهادها با استدلال و محاسبات دقیق مورد بررسی قرار گرفته شود.

ضرورت حضور همه دستگاه‌ها در بهسازی بافت فرسوده

محمد سالاری رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران، درباره چالشی به نام بافت فرسوده گفت: دولت تصمیم گرفت یک ستاد بازپیرایی در کل کشور ایجاد شود که در استان‌ها رئیس آن استانداران هستند اما در شهر تهران با توجه به وضعیت موجود، شهردار تهران ریاست آن را برعهده دارد و در این ستاد کمیته‌هایی ایجاد شده که مسئولان دولتی هم در آن‌ها عضو هستند و این باعث شده ما بتوانیم یک اتفاقات خوبی را ایجاد کنیم، از جمله اینکه مجموعه دوایر دولتی تصمیم گرفتند که در زمینه فروش انشعابات هم تخفیفات جدی و و حتی بسته‌های رایگان داده شود. چون تنها بسته تشویقی شهرداری و شورای شهر نمی تواند خیلی تسهیل گری جدی ایجاد کند.

سالاری تاکید کرد: این نگاه هم اگرچه اتفاق خوبی بوده و زمینه ساز اقدامات مفیدی بوده اما نیاز به بسته‌های تشویقی دیگر به ویژه تسهیلات بانکی داریم که می‌تواند ما را امیدوارتر کند و با وجود قول‌های بسیار هنوز در این زمینه مشکلات باقی است.

به گزارش مهر به نظر می‌رسد با توجه به جمیع آسیب‌هایی که در بافت فرسوده شاهد آن هستیم، از آسیب‌های ایمنی تا فرهنگی و اجتماعی و... حساسیت ورود جدی به این حوزه آغاز شده است.

در چند سال گذشته هم دستگاه‌های ذی ربط ورود نسبتا مناسبی در این زمینه داشته اند و شاهد بسته‌های تشویقی و همراهی در نوسازی به ویژه در بافت‌های مرکزی و جنوبی تهران بوده ایم؛ اما همچنان بیشترین انتقاد به عدم همراهی دولت و تزریق نشدن بودجه مناسب تاکید دارد.

شاید با همراهی دولت و شهرداری در دوره جدید و وعده‌های وزیر در شورای شهر، حذف یا کاهش این آسیب دیرینه شتاب بیشتری بگیرد.